Жеке құрам үшін ерекше қауіпті өрт сөндіру

Мазмұны

Кіріспе ............................................................................................................3-4

1. Химиялық қауіпті заттар бар объектілердегі іс-әрекет..........................5

1.1 Жарылғыш заттар бар объектілердегі іс-әрекет.................................. 5-8

1.2 Радиациялық материалдары бар объектілердегі іс-әрекет..................9-14

2. Радиоактивті заттар бар объектілерде өрттерді сөндіру кезіндегі

іс-қимылдар......................................................................................................15-21

3. Жарылғыш заттар бар объектілердегі жеке құрамның іс-әрекеті........22-24

3.1 Шахталардың жер үсті құрылыстарының өрттерін сөндіру................24-8

3.2 Автоматты өрт сөндіру қондырғыларымен жабдықталған

үй-жайларда өртті сөндіру..............................................................................28-29

4. Авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу ерекшеліктері. ....................30-32

4.1 Үйінділерден және жартылай қираған ғимараттардан зардап

шеккендерді құтқару........................................................................................32

Қорытынды ......................................................................................................33-34

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ..................................................................35

Кіріспе

Өрт барлауының негізгі мақсаты-зақымдану ошағында қалыптасқан өрт жағдайы туралы толық және сенімді деректерді анықтауды қамтамасыз ету; өртке қарсы сумен жабдықтаудың болуы мен жай-күйін, өрттің таралу мөлшері мен жылдамдығын және түтін аймағын анықтау; баспаналар мен жанып жатқан ғимараттардағы адамдар үшін қауіптілік дәрежесін анықтау. Өртке қарсы барлауды өртке қарсы қызмет штабы жедел өрт сөндіру штабтары арқылы ұйымдастырады, олар барлау міндеттерін қарамағындағыларға жеткізеді, орындалу тәртібі мен мерзімдерін анықтайды, барлау бөлімшелерін даярлауды және шығаруды ұйымдастырады, байланыс құралдарының көмегімен оларды үздіксіз басқаруды қамтамасыз етеді, барлау деректерін жинайды және жинақтайды.

Барлау күштері мен құралдарын Мұқият даярлау, барлау күштерін аса маңызды учаскелерге шоғырландыру, бөлімшелермен және штабтармен сенімді және үздіксіз байланыс құтқару операциялары мен зақымдану ошағында авариялық-қалпына келтіру жұмыстарын жүргізу кезеңінде Азаматтық қорғаныс міндеттерін уақтылы шешуді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Радиоактивті заттар бар объектілерде өрттерді сөндіру кезіндегі іс-қимылдар. Табиғатта атомдардың ядролары өздігінен ыдырайтын химиялық элементтердің аз саны бар. Бұл процесс көрінбейтін сәулеленумен бірге жүреді. Кейбір химиялық элементтердің атом ядроларының өздігінен ыдырауы радиоактивтілік деп аталады, ал элементтердің өзі және олардың сәулеленуі сәйкесінше радиоактивті элементтер мен радиоактивті сәулелер деп аталады. Адамның сезім мүшелері радиоактивті сәулеленудің болуын қабылдау қабілетіне ие емес. Радиоактивті сәулелену және жердің, судың, ауаның, көлік құралдарының, тамақ өнімдерінің және т.б. радиоактивті ластануы туралы ақпаратты тек арнайы аспаптардың көрсеткіштері бойынша алуға болады.

Тұрмыстық өрттің негізгі себептері: темекі шегу және тамақ дайындау кезінде отпен абайсызда жұмыс істеу, тұрмыстық электр құралдарын, теле - бейне және аудио техниканы пайдалану. Отандық электр желісіне бейімделмеген немесе ақаулы, пәтерлерде жөндеу жұмыстары кезінде электр газбен дәнекерлеу жұмыстарын жүргізу, балалардың отпен еркелігі және

3

тағы басқалары, соның ішінде өрт қауіпсіздігі ережелерін бұза отырып

жұмыс істейтін коммерциялық құрылымдардың қызметі. Қазақстанда соңғы бес жыл ішінде төтенше жағдайлар санының біршама төмендеу үрдісі байқалды. Алайда, бұл олардың салдарларының ауқымын және олардан келетін залалды арттырады. Жыл сайын Қазақстан 200 га және одан жоғары аумақта кемінде 10 мың орман өрті орын алады.

Өрт кезінде адам өлімі мәселесі ерекше алаңдаушылық тудырады. Оны шешу үшін ғылыми, техникалық және ұйымдастырушылық міндеттер кешенін іске асыру қажет. Өрттен туындаған төтенше жағдайлар салдарының саны мен ауқымының өсуі білім беру мекемелері басшыларының өрт қауіпсіздігі шараларын жүзеге асыру, өртке қарсы насихат жүргізу және балалар мен жасөспірімдерді өрт қауіпсіздігі шараларына оқыту жөніндегі жауапкершілігін арттыру қажеттігін белгілейді.

Қазақстадағы өрт қауіпсіздігі мәселесін шешу көбінесе халықтың өртке қарсы білім деңгейінің жоғарылауына байланысты.

Сондықтан мемлекеттің маңызды міндеттерінің бірі бүкіл халықты, ең алдымен балалар мен жастарды өрт қауіпсіздігіне оқытуды ұйымдастыру болып саналуы керек. Болашақ инженерлерде, кәсіпкерлерде, жұмысшылар мен қызметшілерде балалар мен жасөспірімдерден бастап өндірісте де, тұрмыста да өртке қарсы мінез-құлықтың берік іргетасы қалануы тиіс.

Өрт үлкен материалдық шығын келтіреді және кейбір жағдайларда адам өлімімен бірге жүреді. Сондықтан өрттен қорғау қоғамның әрбір мүшесінің маңызды міндеті болып табылады және жалпымемлекеттік ауқымда жүргізіледі. Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесінің негізгі элементтері мемлекеттік органдар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары болып табылады. Қазақстан заңнамасына сәйкес өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын кәсіпорындар мен азаматтар.

4

1. Химиялық қауіпті заттар бар объектілердегі іс-әрекет.

Авариялық химиялық қауіпті бар объектілерде өрттерді сөндіру кезінде заттар қажет:

• объект әкімшілігімен бірлесіп ШРК және Л/с жұқтырған учаскеде болу уақытын анықтаңыз өрт сөндіргіштерді таңдаңыз;

• улы газдың таралу аймағын оқшаулау үшін бүріккіш бөшкелердің қажетті санын беріңіз;

• өрт сөндіру автомобильдерін инфекция аймағына кірмейтіндей етіп орналастыру;

• жұқтыру аймағында л/с ең аз мөлшерімен сөндіруді жүргізу, оның ЖҚҚҚ қамтамасыз ету;

• белгілі бір жерге су ағынын ұйымдастырыңыз және адамдар мен жануарлардың уланған сумен зақымдануын болдырмау үшін шаралар қабылдаңыз;

• адамдарды ықтимал инфекция аймағынан эвакуациялау;

• өрттен кейін қауіпті аймақта жұмыс істейтін л/с санитарлық өңдеуді ұйымдастыру;

• газқағарларды, киімдерді, аяқ киімдерді, жабдықтар мен өрт техникасын залалсыздандыру және дозиметриялық бақылау жүргізу.

1.1 Жарылғыш заттар бар объектілердегі іс-әрекет.

Жарылғыш заттар бар объектілерде өрттерді сөндіру кезінде:

• қауіпті факторлардың түрін, қауіпті аймақтың болуы мен мөлшерін, ЖЗ орналасқан жері мен санын, сондай-ақ эвакуациялау тәсілдерін, техникалық өрт сөндіру қондырғыларының жай-күйін белгілеу, жарамды өрт сөндіру қондырғыларын іске қосу;

• л/с жылдам хабарлау үшін бірыңғай қауіп сигналын орнату;

• "а" бөшкелері мен лафеттік бөшкелерді қолдану;

  • бір мезгілде сөндіруге охлаждать технологиялық қондырғылар, кезінде байыпты жанған ЖАРЫЛҒЫШ ЗАТТАР, сондай-ақ болған кезде ерітілген күйде қолдануға көбік, шашыранды су;

• механикалық әсерлер нәтижесінде жарылыс тудырмас үшін ЖЗ эвакуациялау, құрылымды бөлшектеу және ашу кезінде сақ болыңыз;

  • жанған кезде ЖЗ герметикалық қондырғыларда шаралар қабылдасын олардың қарқынды салқындату, жарылған және өрт сөндіргіш заттарды ішке орнату;

5

• жеке құрамды жарылыс толқынының зақымдануынан, ұшатын конструкциялардың сынықтары мен сынықтарынан қорғауды қамтамасыз ету;

• улы газды оқшаулау үшін бүріккіш бөшкелердің қажетті санын беріңіз;

• инфекция аймағына кірмеу үшін ПА орнату;

• инфекция аймағында сөндіру магистральдардың ең аз санымен жүзеге асырылады;

• белгілі бір жерге су ағынын ұйымдастырыңыз және адамдар мен жануарлардың зақымдануын болдырмау үшін шаралар қабылдаңыз;

• адамдарды эвакуациялау;

• өрттен кейін адамдарды, техниканы және ПТВ санитарлық өңдеуді ұйымдастыру.

Жеке құрам үшін аса қауіпті жағдайларда өртті сөндіру

Өрт сөндіру және АҚЖ жүргізу кезінде жеке құрам үшін ерекше қауіп болуы мүмкін:

• жарылғыш заттардың, газ және шаң қоспаларының жарылыстары;

• күшті, улы, авариялық-химиялық қауіпті заттармен (АХОВ)байланыс;

• жеке құрамның радиоактивті сәулеленуі, оның ішінде радиоактивті бұлт пайда болған және радиоактивті жауын-шашын түскен кезде;

• өрттің тез таралуы.

Жарылғыш заттар (ЖЗ) бар объектілердегі өрттерді сөндіру.

Өнеркәсіптік өндіріс жағдайында қасақана жарылысқа қатысы жоқ адамның іс-әрекетінде жарылыс деп көзден біршама қашықтықта қозғалатын соққы толқынын тудыратын энергияның жылдам, басқарылмайтын бөлінуін түсіну керек. Жарылыс конденсацияланған ЖЗ детонациясынан, жанғыш газ бұлтының тез жануынан, сығылған газбен немесе қызып кеткен сұйықтықпен ыдыстың кенеттен кеңеюінен, қатты қызған қатты заттардың (балқыманың) суық сұйықтықтармен араласуынан және т. б.

Жарылыс адамдарға зиян келтіру қаупін тудырады және жойқын күшке ие. Энергия тасымалдаушының түріне және энергия бөлу жағдайларына байланысты жарылыс кезінде энергия көздері химиялық және физикалық процестер болуы мүмкін. Жарылыстар кезінде мүмкін:

• шашып тастау жанған конструкциялар және жаңа жану ошақтарының пайда болуы;

6

• жолдарды бұзу немесе үйіп тастау, қоймаларға жақындау;

• жанып жатқан массаларды әртүрлі саңылаулар арқылы сыртқа шығару;

• ВВ балқуы және таралуы;

• ғимараттар мен құрылыстарды бұзу;

• өрт сөндіру техникасы мен стационарлық сөндіру құралдарының зақымдануы;

• күйік және улы заттармен улану;

• өртте жұмыс істейтіндердің сынықтары, конструкциялар мен аппараттардың сынықтары, соққы немесе дыбыс толқыны.

• Жарылғыш заттар бар ұйымдарда өртті сөндіру және АҚЖ жүргізу кезінде:

• ұйым әкімшілігімен бірлесіп ЖВ түрін, жарылыстың қауіпті факторларын, қауіпті аймақтың болуы мен мөлшерін, ЖВ орналасқан жері мен санын, сондай-ақ оларды эвакуациялау тәсілдерін, технологиялық жабдықтар мен өрт сөндіру қондырғыларының жай-күйін белгілеу, жарамды өрт сөндіру қондырғыларын іске қосу;

• қауіпті аймақта жұмыс істейтіндерге жылдам хабарлау үшін бірыңғай қауіп сигналын орнату және ол туралы жеке құрамға хабарлау;

• қауіпті аймақ шегінде ВВ-ның детонацияға сезімталдығын ескере отырып, су шығыны жоғары оқпандарды қолданысқа енгізуге, сондай-ақ арнайы өрт техникасын (танктер, Роботтар)пайдалануға;

• өртті сөндірумен бір мезгілде жоғары температураның әсеріне қауіп төндіретін технологиялық аппараттарды салқындатуды, жанбайтын ашық ЖЗ суаруды, ал мүмкін болған жағдайда ЖЗ эвакуациялауды жүргізу;

• механикалық әсерлер нәтижесінде жарылыс тудырмас үшін ЖЗ эвакуациялау, құрылымдарды бөлшектеу және ашу кезінде сақ болыңыз;

• мүмкіндігінше қорғаныс әскери техникасын қолдана отырып, ғимараттар мен құрылыстардың бұрыштары бағытында жең сызықтарын салу;

• ықтимал зақымдану аймағынан тыс орналасқан су көздерінен күштер мен құралдарды орналастырудың резервтік нұсқасын көздеу;

• жеке құрам мен өрт техникасын жарылыс толқынынан, ұшып бара жатқан конструкциялардың сынықтары мен сынықтарынан оқ өтпейтін жилеттерді, қалқандарды, әскери үлгідегі металл дулығаларды, түрлі баспаналарды (үйінділер, капонирлер, тоннельдер)пайдалана отырып қорғауды көздеу;

7

• қауіпті аймақтың жаңа шекараларын уақтылы анықтау және оны жеке құрам мен техникадан тысқары жерге шығару мақсатында өрттегі жағдайдың

• өзгеруіне, бірінші кезекте қоршаған қоймалық үй-жайлар мен ӘЖ ең көп тиелген құрылыстарға барлауды ұйымдастыру және үздіксіз бақылау жүргізу;

• ғимараттың жанып жатқан бөліктері мен материалдарының жарылуы кезінде ұшып кететін жаңа өрт ошақтарын жою үшін сөндіру құралдарымен күзетшілерді шығаруға;

• қойылған міндеттерді орындау кезінде еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау.

• Кезінде байыпты жанған ВВ, сондай-ақ болған кезде олардың балқыған (пластичном) жай-күйі қолдануға көбік, шашыранды су және басқа да өрт сөндіргіш заттар.

1.2 Радиациялық материалдары бар объектілердегі жеке құрам іс-әрекеті.

Радиациялық материал бар өрттерді сөндіру кезінде:

• бас мамандар штабының және дозиметриялық бақылау қызметінің құрамына енгізу;

• радиация деңгейін, қауіпті аймақтың шекарасын және л/с жұмыс уақытын белгілеу;

• әкімшіліктің жазбаша рұқсатын алғаннан кейін, оның ішінде жұмыс уақытынан тыс уақытта ғана сөндіруге кірісу;

• әкімшіліктің келісімі бойынша өрт сөндіру құралдарын таңдау;

• қажет болған жағдайда л/с арнайы медициналық препараттармен қамтамасыз ету;

• әкімшілік арқылы дозиметриялық бақылауды, залалсыздандыру, санитариялық өңдеу және л/с медициналық көмек көрсету пунктін ұйымдастыру;

• РВ және жел жағынан сәулеленуді оқшаулайтын көздері бар ашық технологиялық қондырғыларды сөндіруді қамтамасыз ету;

• аэрозольдердің таралу аймағын азайту үшін бүріккіш су ағындарын қолданыңыз, әкімшілікпен келісе отырып, желдету жүйелерін қолданыңыз;

• 5 ЖЖЕ жоғары аймақта бір реттік сәулеленуге ұшыраған л/с аймағынан шығару;

8

• күштер мен құралдардың, ГТҚҚ буындарының, қорғаныс киімдері мен ИД және ДП-5В аспаптарының резервін құру;

• барлауды ұйымдастыру және Өрттегі жағдайдың өзгеруіне, ең алдымен қоршаған қойма үй-жайлары мен ВВ ең көп жүктемесі бар құрылыстарға үздіксіз бақылау жүргізу;

• жанып жатқан ғимараттар мен материалдардың жарылу уақытында ұшып бара жатқан өрттердің жаңа ошақтарын жою үшін сөндіру құралдарымен бекеттерді орнату.

Қару-жарақ пен жауынгерлік техниканы залалсыздандыру, газсыздандыру және дезинфекциялау

Қару-жарақ пен жауынгерлік техниканы ішінара залалсыздандыру, газсыздандыру және дезинфекциялауды оларға қызмет көрсететін жеке құрам тікелей жауынгерлік тәртіппен жүргізеді. Газсыздандыру және дезинфекциялау кезінде, ең алдымен, оларға қызмет көрсететін адамдар жиі байланыста болатын бөліктер мен беттер өңделеді. Қару-жарақ пен

жауынгерлік техниканы толық залалсыздандыру, газсыздандыру және дезинфекциялау, әдетте, жұқтырмаған ауданда: табельдік құралдарды пайдалана отырып тікелей бөлімшелерде немесе химиялық қорғау бөлімшелерінің техникасын тарта отырып, арнайы өңдеу ауданында жүргізіледі. Тікелей бөлімшелерде қару-жарақ пен жауынгерлік техниканы залалсыздандыру, газсыздандыру және дезинфекциялау әртүрлі табельдік құралдарды - жеке газсыздандыру пакеттерін, артиллериялық газсыздандыру жиынтықтарын, рюкзактық газсыздандыру аспаптарын пайдалана отырып жүргізіледі, автотракторлық техниканы арнайы өңдеуге арналған жеке жиынтықтар, әскери техниканы арнайы өңдеуге арналған автомобиль жиынтықтары.

Дозиметриялық бақылау ДП-5В арнайы құралының көмегімен жүзеге асырылады.

Радиация деңгейі 0,5 - тен 5 Р/сағ-қа дейінгі жергілікті жерді радиациялық барлау екінші кіші диапазонда /зондта және экраны бар детективтік блокта "Г" күйінде аспаптардың қаптамасында, ал 5 Р/сағ-тан жоғары бірінші кіші диапазонда жүргізіледі. Өлшеу кезінде құрылғы жер бетінен 0,7-1 м биіктікте болуы керек.

Адамдардың терісін, олардың киімін, ауыл шаруашылығы жануарларын, техниканы, жабдықты, көлікті және т. б. радиоактивті жұқтыру

9

дәрежесі осындай реттілікпен айқындалады:

1. Гамма-фон объектінің жұқтыру дәрежесі анықталатын жерде өлшенеді, бірақ зерттелетін объектіден кемінде 15 -20 м.

2. Содан кейін зонд/ детектор блогы / аялдамалары алға қарай объектінің бетіне 1,5-2 см қашықтықта әкелінеді және объектінің бетінен баяу қозғалады /зонд экраны "Г"/күйінде.

3. Гамма - фон объектінің бетінде өлшенген экспозициялық дозаның максималды қуатынан алынады.

Нәтиже объектінің радиоактивті ластану дәрежесін сипаттайды.

Нейтрондық сәулеленуге ұшыраған техниканың индукциялық белсенділігінің болуын анықтау үшін екі өлшеу жүргізіледі - техниканың сыртында және ішінде. Егер өлшеу нәтижелері бір-біріне жақын болса, бұл техниканың бағытталған белсенділігі бар екенін білдіреді.

БЕТА-сәулеленуді анықтау үшін зондтың экранын "Б" күйінде орнату керек, зерттелетін бетке 1,5 -2 см қашықтықта әкелу керек.микроамперметр

көрсеткісінің ауытқуы шкала шегінде алынғанға дейін ішкі диапазондардың қосқышының тұтқасын "x0,1", "x1", "X10" позицияларына дәйекті түрде қою керек. Гамма-сәулелік өлшеумен салыстырғанда бір ішкі диапазондағы аспап көрсеткіштерінің артуы бета-сәулеленудің болуын көрсетеді.

Егер құрылымдардың кенеп шатырларының, қабырғалары мен бөлімдерінің және гамма-сәулелену үшін мөлдір басқа объектілердің беті қай жағынан ластанғанын анықтау қажет болса, онда "Б" және "Г"зондының күйінде екі өлшеу жүргізіледі. "Б" зондындағы құрылғының көрсеткіштері айтарлықтай жоғары болатын жағынан инфекция беті.

Судың радиоактивті ластану дәрежесін анықтау кезінде көлемі 1,5 - 10 литр болатын екі сынама алынады. біреуі-су көзінің жоғарғы қабатынан, екіншісі - төменгі қабаттан. Өлшеулер зондпен "Б" күйінде жүргізіледі, оны су бетінен 0,5 - 1 см қашықтықта орналастырады және жоғарғы шкала бойынша көрсеткіштерді алады.

Корпус қақпақтарының тақтайшаларында радиоактивті ластанудың рұқсат етілген нормалары туралы мәліметтер берілген және олар өлшенетін кіші диапазондар көрсетілген.

Ахов бар объектілердегі өрттерді сөндіру

Машина жасау, құрылыс материалдары, ағаш өңдеу, целлюлоза-қағаз, жеңіл және тамақ өнеркәсібінің дамуы химия өнеркәсібінің өнім шығару

10

қарқынының өсуіне себеп болды. Оның өнімдерінің ассортименті 100 мыңнан астам атауға ие, оның 10 мыңнан астамы авариялық химиялық қауіпті заттар (АХОВ) санатына жатқызылған.

АХТЫҢ едәуір мөлшері бар объектілер химиялық қауіпті объектілерге жатады (Hoo).

Ахтардың көпшілігінде төтенше жағдай карталары бар.

Авариялық карточкада:

1. Жеке қорғаныс құралдарын (ЖҚҚ) қолдану жөніндегі нұсқаулар.

2. Қажетті әрекеттер:

• жалпы сипаттағы апатты жағдайда;

• Ахтардың ағуы, төгілуі және шашырауы кезінде;

• өрт кезінде.

3. АХТАРДЫ бейтараптандыру бойынша нұсқаулар мен әрекеттер.

4. Алғашқы көмек шаралары.

АХОВ бар ұйымдарда өрттерді сөндіру кезінде:

• ұйым әкімшілігімен бірлесіп өрт сөндіру және қорғау құралдарын, сондай-ақ жеке құрамның залалданған учаскеде болуының шекті рұқсат етілген уақытын айқындау;

• өрт сөндіруге қатысушыларды және техниканы АХОВ әсерінен қорғау үшін бүріккіш оқпандардың қажетті санын беру;

• қауіпті аймақтан тыс өрт сөндіру автомобильдерін орнату;

• жеке қорғаныс құралдарымен қамтамасыз етілген жеке құрамның ең аз санын пайдалана отырып, қауіпті аймақта өртті сөндіруді және АСР өткізуді жүзеге асыру;

• қауіпті аймақтан адамдарды эвакуациялау;

• өрттен кейін қауіпті аймақта жұмыс істеген жеке құрамды санитарлық өңдеуді ұйымдастыру, киімді, өрт техникасын және өрт-техникалық қару-жарақты газсыздандыру;

• қойылған міндеттерді орындау кезінде еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау.

Өрт туындаған кезде объект әкімшілігінің негізгі міндеті МЖӘ жеке құрамының өз міндеттерін сәтті және қауіпсіз орындауы үшін жағдайларды қамтамасыз ету болып табылады.

Нысан әкімшілігі:

11

• объектілерге және инфекция аймақтарына авариялық және құтқару жұмыстарын жүргізу үшін ТЖМ МЖӘ жеке құрамын, оның ішінде өртті сөндіру кезеңіне тартылатын жеке құрамды жіберу тәртібін айқындайды;

  • өзара келісілген кестелер бойынша, бірақ тоқсанына кемінде бір рет авария жағдайында, оның ішінде өрт сөндіру үшін тартылатын өрт күзеті бөлімшелерімен іс-қимылдарды пысықтау бойынша оқу-жаттығуларды (сабақтарды) қамтамасыз етеді (қатысады) ;

• нысан аумағын химиялық барлауды ұйымдастырады және қамтамасыз етеді және ХБҰ-да қызмет атқаратын және өртті сөндіруге қатысатын ТЖМ МЖӘ жеке құрамының қауіпсіздігін бақылауды қамтамасыз етеді;

• нысанды күзететін ТЖМ МЖӘ бөлімшелерін жеке қорғаныс құралдарымен, арнайы киімдермен, химиялық барлау құралдарымен, арнайы медициналық препараттармен ТЖМ мен Ресей Денсаулық сақтау министрлігінің тиісті бұйрықтарымен белгіленген нормалар бойынша қамтамасыз етеді;

• объектіде қауіпсіздік техникасын қамтамасыз ету мәселелері бойынша

МЖӘ жеке құрамын даярлауды жүргізеді;

• ТЖМ МЖӘ жеке құрамына, оның ішінде өртті сөндіруге тартылатын химиялық объектілердің жедел-тактикалық ерекшеліктерін зерделеуге құқық береді;

• ЖПҚ объектісін күзететін бөлімшелеріне өрт және АХҚО шығарындыларымен аварияның туындағаны туралы хабарлайды;

• химиялық залалдану аймағында өртті сөндіру бойынша жауынгерлік іс-қимылдар жүргізу қажеттігі туралы шешім қабылдайды, МЖӘ бөлімшесіне МЖӘ-нің жеке құрамының АХҚО жұқтыру аймағында жоспарланған жұмысына рұқсат (наряд-рұқсат) береді;

• химиялық барлау нәтижелері бойынша МЖӘ бөлімшелерін өрт орнына ықтимал жылжыту жолдары туралы ақпарат ұсынады.

• Радиоактивті заттар (РВ)бар объектілердегі өрттерді сөндіру

• Радиоактивті заттар бар объектілерде өрттерді сөндіру жөніндегі жауынгерлік іс-қимылдар нақты жағдайды ескере отырып, энергетикалық кәсіпорындарда өрттерді сөндірудің жедел жоспарлары мен карточкаларын жасау жөніндегі әдістемелік нұсқаулармен айқындалады.

Радиоактивті заттар бар объектілердегі өрттерді сөндіру өртте қалыптасқан жағдайға байланысты сөндіру жоспарларын әзірлеу кезінде де, жедел

12

шешімдер қабылдау кезінде де мүмкіндігінше ескерілуі тиіс қауіпті факторлардың едәуір санын еңсерумен байланысты.

Аумақтардың, ғимараттар мен үй-жайлардың радиоактивті өнімдермен ластануы жағдайында жұмыс істеу кезіндегі негізгі талап жеке құрамды иондаушы сәулеленудің әсерінен қорғау болып табылады.

Радиоактивті заттар бар объектілердегі өрттер кезінде:

• радиацияның қауіпті деңгейлерінің пайда болуы;

  • түтін бар радиоактивті жану өнімдері мен олардың жылдам тарату жүйелері бойынша сору-сыртқа тарату желдеткіші, с конвективными ағындарын технологиялық және басқа ойықтар арқылы, сондай-ақ ағуына радиоактивті сұйықтар мен ерітінділер;

  • жеке құрамның радиоактивті сәулеленуі, жауынгерлік киімнің, өрт техникасының радиоактивті заттармен ластануы;

    • * жанғыш Полимерлі материалдар, вентованных каналдар, сүзгілер, радиоактивті заттарды механикалық өңдеу қалдықтары бойынша өрттің тез таралуы;

  • радиоактивті бұлттың пайда болуы, оның атмосферада таралуы және өрт (апат) орнынан едәуір қашықтықта радиоактивті жауын-шашынның түсуі.

• Өрттерді сөндіру және радиоактивті заттар бар ұйымдарда АҚЖ жүргізу кезінде:

  • дозиметриялық бақылау ұйымы мен қызметі мамандарының жедел штабының құрамына енгізілсін;

  • ұйым әкімшілігімен бірлесіп радиацияның түрі мен деңгейін, қауіпті аймақтың шекарасын және аймақтың әртүрлі учаскелерінде жеке құрамның жұмыс уақытын белгілеу;

  • ұйым әкімшілігінің жазбаша рұқсатын алғаннан кейін, оның ішінде жұмыстан тыс уақытта да өртті сөндіруге және өртеуге кірісу;

  • ұйым әкімшілігінің келісімі бойынша өрт сөндіру құралдарын таңдау;

  • ұйым әкімшілігі арқылы дозиметриялық бақылауды, залалсыздандыру, санитариялық өңдеу және медициналық көмек көрсету пунктін ұйымдастыруға, ал қажет болған жағдайда жеке құрамды арнайы медициналық препараттармен қамтамасыз етуге;

  • жел жағында радиоактивті заттар мен иондаушы сәулелену көздері бар ашық технологиялық қондырғыларды сөндіруді қамтамасыз ету;

13

• ұйым әкімшілігінің келісімі бойынша желдету жүйелерін және радиоактивті аэрозольдердің таралу аймағын азайту үшін басқа да құралдарды қолдану;

• жеке құрамның ең аз қажетті санын тарта отырып, оның ЖҚҚҚ, жеке және топтық дозиметриялық бақылау құралдарымен, қорғаныш киіммен қамтамасыз ете отырып, жұмыстарды орындау;

• радиоактивті залалдану аймағынан тыс болуы тиіс күштер мен құралдардың, ГТҚҚ буындарының, қорғаныс киімдері мен жеке және топтық дозиметриялық бақылау аспаптарының резервін құру;

• қойылған міндеттерді орындау кезінде еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау.

14

2. Радиоактивті заттар бар объектілерде өрттерді сөндіру кезіндегі іс-қимылдар.

Табиғатта химиялық элементтердің аз мөлшері бар, олардың атомдарыныңд өздігінен ыдырайды. Бұл процесс көрінбейтін сәулеленумен бірге жүреді. Кейбір химиялық элементтердің атом ядроларының өздігінен ыдырауы радиоактивтілік деп аталады, ал элементтердің өзі және олардың сәулеленуі сәйкесінше радиоактивті элементтер мен радиоактивті сәулелер деп аталады. Адамның сезім мүшелері радиоактивті сәулеленудің болуын қабылдау қабілетіне ие емес. Радиоактивті сәулелену және жердің, судың, ауаның, көлік құралдарының, тамақ өнімдерінің және т.б. радиоактивті ластануы туралы ақпаратты тек арнайы аспаптардың көрсеткіштері бойынша алуға болады. Радиоактивті ластану химиялық элементтер атомдарының ядроларының радиоактивті түрленуі кезінде пайда болады: альфа ыдырауы, бета ыдырауы, электронды ұстау, атом ядроларының өздігінен (өздігінен) бөлінуі. Барлық радиоактивті сәулеленудің маңызды қасиеттерінің бірі-олар таралатын ортаның электрлік бейтарап молекулаларының иондануын тудыру мүмкіндігі. Альфа бөлшектері ең үлкен иондаушы әдіске ие. Иондану нәтижесінде Аль-фа бөлшектерінің энергиясы тез азаяды. Еркін жүгіріс ұзындығы деп аталатын белгілі бір қашықтықтан өткеннен кейін, Альфа бөлшегі сол сияқты өмір сүруін тоқтатады. Энергияның көп бөлігін жоғалтқаннан кейін ол екі электронды ұстап, бейтарап гелий атомына айналады. Адамдар үшін, кез келген басқа тірі организм сияқты, альфа сәулеленуі ешқандай қауіп төндірмейді. Бета-бөлшектер зат арқылы өткен кезде оны иондау қабілетіне ие, бірақ ол әлдеқайда аз. Бета бөлшектері энергиясын біршама баяу жоғалтатындықтан, олардың ауадағы және басқа материалдардағы еркін жүру ұзақтығы әлдеқайда ұзағырақ. Әр түрлі Радиоактивті изотоптардың бета бөлшектерінің маңызды бөлігі ауада 3-5 м өтеді. тығыздығы жоғары заттарда әлдеқайда аз (суда, ағашта, дене тіндерінде 1000 есе). Осыған қарамастан, бета-сәулелену адамдар үшін қауіпті, әсіресе радиоактивті заттар терінің ашық жерлеріне түскен кезде.

Альфа ыдырауы және бета ыдырауы әдетте гам-ма сәулеленуімен бірге жүреді. Бұл өте үлкен жиіліктегі электромагниттік тербелістер, кеңістікте жарық жылдамдығымен таралады; ядро гамма-кванттар немесе фотондар деп аталатын жеке бөліктер түрінде шығарылады. Гамма-кванттардың ену қабілеті өте жоғары. Гамма-сәулеленудің әлсіреуін сипаттау үшін әртүрлі

15

материалдар поло-шарап әлсіреу қабатының мөлшерін пайдаланады (d 1/2). Бұл гамма-сәулелену қуатын екі есе әлсірететін материал қабатының қалыңдығы. Жартылай аралау қабаты материалдың қорғаныс қасиеттерін сипаттайтын өлшем болып табылады.

Адамдардың иондаушы сәулелермен зақымдануының қауіптілік дәрежесі рентгенмен (Р) өлшенетін сәулеленудің (Д) экспозициялық дозасының мәнімен анықталады. Радиоактивті сәулеленудің қарқындылығы сәулелену дозасының қуатымен бағаланады (Р). Сәулелену дозасының қуаты дозаның жинақталу жылдамдығын сипаттайды және сағатына рентгенмен (Р/сағ), сағатына миллирентгенмен (мР/сағ) немесе сағатына микрорентгенмен (мк Р/сағ) көрсетіледі.

СИ бірліктерінің халықаралық жүйесінде сәулеленудің экспозициялық дозасы килограммға (Кл/кг) кулондармен, ал оның қуаты секундына килограмға ку - лондармен (Кл/(кгс) өлшенеді. Килограммға арналған Кулон экспозициялық дозаға тең, онда 1 кг ауада иондану нәтижесінде бір белгінің барлық иондарының жалпы электр заряды 1 Кл-ге тең болады.

Адамдарды иондаушы сәулелермен сәулелендірудің салдарын бағалау кезінде экспозициялық дозаны емес, сәулеленудің сіңірілген дозасын, яғни адам ағзасының тіндеріне сіңірілген иондаушы сәулеленудің энергия мөлшерін білу маңызды. СИ жүйесінде сәулеленудің жұтылған дозасын өлшеу бірлігі ретінде Грей (Гр), ал сол дозаның қуаты секундына Грей (Гр/с) қабылданды. Іс жүзінде сіңірілген дозаның жүйеден тыс бірлігі қолданылады - рад (Сәулеленген заттың бір граммында 100 эрг-ге тең энергия сіңіріледі). Сіңірілген дозаның жүйеден тыс қуат бірлігі-сағатына рад немесе секундына рад (рад/сағ, рад/с).

Сәулеленудің экспозициялық және сіңірілген дозалары арасында тәуелділік бар:

Dpog = Dex x k,

мұндағы К-пропорционалдылық коэффициенті (адам ағзасының жұмсақ тіндері үшін К = 0,877).

Қолданыстағы дозиметриялық құрылғыларда өлшеу қателігі 15-30% болатындығын ескере отырып, пропорционалдылық коэффициенті бірлікке тең болады. Сондықтан адамдардың сәулелену салдарын бағалау кезінде дозиметриялық аспаптардың көмегімен өлшенген рентгендегі экспозициялық дозаны және радардағы сіңірілген дозаны білу шамамен бірдей. Рентген - бұл

16

қалыпты физикалық жағдайларда ауаның 1 см3-воздуха (ауа температурасы 0° С және қысым 760 мм сын.бағ.) болатын гамма-сәулеленудің дозасы.ст.) электр энергиясының бір электростатикалық бірлігі жоқ 2,08х109 жұп иондар түзіледі. Адам ағзасына әртүрлі сәулелену түрлерімен сәулелену салдарын бағалау үшін, сондай - ақ радионуклидтер адам ағзасына ауамен, сумен және тамақпен түскен кезде сәулеленудің баламалы дозасын өлшеудің арнайы бірлігі-бэр (рентген-на биологиялық баламасы) қолданылады.

Радиоактивті ластанумен байланысты төтенше жағдайлар, әдетте, атом электр станцияларында, атом өнеркәсібі кәсіпорындарында, радиоактивті заттарды пайдаланатын және тасымалдайтын қондырғылар мен көлік құралдарында, сондай-ақ" ядролық жарылыстар нәтижесінде " болатын апаттар нәтижесінде орын алады.

Радиациялық зақымдану дәрежесі алынған сәулелену дозасына және адамның оған ұшыраған уақытына байланысты екені белгілі. Сәулеленудің барлық дозасы қауіпті емес. Егер ол 50 Р-ден аспаса, онда радиациялық ауруды айтпағанда, тіпті жұмыс қабілеттілігінің жоғалуы да алынып тасталады. Қысқа уақыт ішінде алынған 200-300 Р дозасы ауыр радиациялық зақым келтіруі мүмкін. Бірнеше ай бойы немесе салыстырмалы түрде біркелкі сәулелену кезінде алынған бірдей доза ауруға әкелмейді. Дені сау адам ағзасы осы уақыт ішінде сәулелену кезінде өлгендердің орнына жаңа жасушалар шығара алады.

Сәулеленудің рұқсат етілген дозаларын анықтау кезінде оның бір немесе бірнеше болуы мүмкін екенін ескеру қажет. Алғашқы 4 күнде алынған сәулелену бір реттік болып саналады. Осы кезеңнен асатын уақыт ішінде Сәулеленген сәулелену бірнеше рет қарастырылады. Адамдарға 100 Р немесе одан да көп дозада сәулелену кейде шығыс сәулелену деп аталады.

Сәулелену дозасы, Р зақымдану белгілері

50 зақымдану белгілерінің болмауы

100 10-30 тәулік ішінде бірнеше рет сәулелену кезінде жұмыс қабілеті төмендемейді. Жедел (бір реттік) сәулелену кезінде сәулеленгендердің 10%-то - жүрек айнуы мен құсу, еңбекке қабілеттілігін Елеулі жоғалтпай шаршау сезімі

3 ай бойы бірнеше рет сәулелену кезінде 200. жұмыс қабілеті төмендемейді. 100-250 р дозасымен жедел (бір реттік) сәулелену кезінде зақымданудың әлсіз айқын белгілері-бірінші дәрежелі сәулелік ауру

17

300 жыл ішінде бірнеше рет сәулелену кезінде жұмыс қабілеттілігі төмендемейді. 250-300 р дозасымен жедел сәулелену кезінде-екінші дәрежелі сәулелік ауру.

Бір жыл ішінде бірнеше рет сәулелену кезінде өнімділік төмендемейді. 250-300 р дозасымен жедел сәулелену кезінде-екінші дәрежелі сәулелік ауру. Ауру көп жағдайда қалпына келтірумен аяқталады

Үшінші дәрежелі радиациялық ауру. Қатты бас ауруы, безгегі, әлсіздік, шөлдеу, жүрек айну, құсу, диарея, ішкі ағзаларға, теріге және шырышты қабаттарға қан кету, қан құрамының өзгеруі. Уақтылы және тиімді емдеу жағдайында қалпына келтіру мүмкін. Егер емделмеген болса, өлім 100-ге жетуі мүмкін%

Ауру көп жағдайда өлімге әкеледі. Зақымдану бірнеше сағаттан кейін пайда болады-төртінші дәрежелі радиациялық ауру

Радиациялық аурудың найзағай формасы. Зардап шеккендер дереу жұмысын жоғалтады және сәулеленуден кейінгі алғашқы күндерде өледі

Радиоактивті ластану аймағында іздеу-құтқару жұмыстарын жүргізудің тиімділігі көбінесе онда қалыптасқан радиациялық жағдай туралы сенімді деректердің болуына байланысты. Осы мақсатта радиациялық барлау жүргізіледі, ол мынадай міндеттерді шешеді:

- жер бедерінің және ауаның беткі қабатының радиоактивті заттармен ластануын анықтау және бұл туралы ақпаратты жұмыс басшысына беру;

- ПСФ қозғалыс маршруттарындағы гамма-сәулелену дозасының қуатын анықтау және радиоактивті ластану аймақтарының шекараларын белгілеу;

- ластанған учаскелерді еңсеру үшін айналып өту жолдарын іздеу (қажет болған жағдайда) ;

- радиациялық жағдайдың өзгеру динамикасын бақылау;

- су, азық-түлік, өсімдік жамылғысы, топырақ, техника, мүлік объектілерінің сынамаларын алу және оларды зертханаға жіберу;

- метеорологиялық бақылау;

- радиоактивті ластану аймағынан шыққаннан кейін ПСФ жеке құрамын дозиметриялық бақылау;

Радиациялық барлауды ұйымдастыру кезінде сыртқы жағдайлар (жел бағыты және т.б.) өзгерген кезде немесе екінші радиоактивті ластану жағдайында жұмыс жүргізілетін аудандарда қалыптасуы мүмкін жағдайды

18

ескеру қажет. ҚСФ орналасқан аудандардағы, сондай-ақ жұмыс жүргізу объектілеріндегі радиациялық жағдайды бақылау үшін негізгі міндеттері болып табылатын радиациялық бақылау бекеттері құрылады:

- радиоактивті ластануды уақтылы анықтау және хабарлау сигналдарын беру;

- радиоактивті зат бұлтының қозғалыс бағытын анықтау;

- пост ауданында радиоактивті заттармен ластанған учаскелерді барлау, сондай-ақ метеорологиялық бақылау.

Радиациялық бақылау посты әдетте үш адамнан тұрады. Ол ДП-5 (А, Б, В), др-01Т сәулелену дозасын өлшегіштермен және т. б., МЕТЕОКОМПЛЕКТПЕН, ИД-11 сәулелену дозасының қуатын жеке өлшегіштермен (ДКП-02 және т. б.), ИД-1 сәулелену дозасын өлшегіштермен, секундомермен, құлақтандыру және байланыс құралдарымен, журналмен жарақтандырылады радиациялық жағдайдың параметрлерін, ауа сынамаларын алуға арналған жабдықтар жиынтығын жазу үшін.

Жарылғыш заттар0000000000 бар объектілердегі өрттер кезінде мүмкін:

- радиацияның қауіпті деңгейлерінің пайда болуы;

- Raer жылдам таралуы. Технологиялық және басқа да саңылаулар арқылы, сондай-ақ радиоактивті Сұйықтықтар мен ерітінділердің таралуы арқылы жеткізу-шығару желдету жүйелері, конвекциялық токтар бойынша өнімдермен бірлесіп;

- жеке құрамның радиоактивті сәулеленуі, арнайы киімнің, РВ өрт техникасының ластануы;

- жанып жатқан Полимерлі материалдар, вентвоздуховодтар, сүзгілер, РВ механикалық өңдеу қалдықтары бойынша өрттің тез таралуы;

- түтін бар радиоактивті және уытты жану өнімдері;

ӨРТТІ СӨНДІРУ БАСШЫСЫ міндетті:

-объектінің мамандарымен және дозиметриялық бақылау қызметімен бірлесіп радиацияның түрі мен деңгейін, өртті сөндіру бойынша жеке құрамның рұқсат етілген жұмыс уақытын, радиоактивті өрттің шекарасын және оның таралу жолдарын белгілеу. Кәсіпорын басшысының (бас инженердің) жеке құрамды объектіге жіберуге рұқсатын алғаннан кейін өртті сөндіруге кірісу;

19

- өрт көлеміне және жұмыс істейтін бөлімшелер санына қарамастан өртте жедел штаб құру, оның құрамына жағдайды жедел анықтау және өрт сөндіру мәселелері бойынша кеңес беру үшін объектінің және дозиметриялық бақылау қызметінің бас мамандарын қосу;

- объектінің инженерлік-техникалық персоналының келісімі бойынша өрт сөндіргіш заттарды таңдау;

- ЖЗ және иондаушы сәулелену көздері бар ашық технологиялық қондырғыларды желден сөндіруді қамтамасыз ету;

- ЖЗ (жарылғыш зат) таралу аймағын азайту үшін Шашыратылған су ағындарын қолданыңыз;

- әкімшіліктің келісімі бойынша желдету жүйелері мен басқа да құралдарды іске қосу;

-объектінің әкімшілігі арқылы жеке құрамға дозиметриялық бақылауды, залалсыздандыру, санитариялық өңдеу және медициналық көмек көрсету пунктін ұйымдастыру;

-маскалар, жеке және топтық дозиметриялық бақылау құралдары, қорғаныш киімдері бар оқшаулағыш қарсы газдармен қамтамасыз ете отырып, жеке құрамның ең аз қажетті санын тарта отырып, жұмыстарды орындауға;

-радиоактивті залалдану аймағынан тыс болуы тиіс жеке және топтық дозиметриялық бақылаудың СиС, ГТҚҚ буындары, қорғаныш киімдері мен жан-жақтарының резервін құру;

- аймаққа кіре берісте орта және кіші құрамның адамы басқаратын қауіпсіздік бекетін радиоактивті жұқтыру.

Өрттен кейін ӨРТТІ СӨНДІРУ БАСШЫСЫ міндетті:

- қауіпті аймақта жұмыс істеген жеке құрамды санитарлық өңдеуді және дозиметриялық бақылаудың шығуын ұйымдастыру;

өрт сөндіру техникасының, киімнің, аяқ киімнің, құрал-жабдықтардың дезактивациясын және дозиметриялық бақылауын жүргізу.

Жарылғыш заттар бар объектілердегі өрттерді сөндіру кезіндегі іс-қимылдар

ЖТП жарылғыш заттары бар объектіде өртті сөндіру кезінде әкімшілікпен бірге ЖМ орналасқан жері мен санын, қауіпті аймақтың болуы мен мөлшерін, технологиялық жабдықтар мен өрт сөндіру қондырғыларының жай-күйін, сондай-ақ қауіпті аймақтан ЖЗ эвакуациялау мүмкіндігін

20

нақтылайды. Сөндіруге қатысушыларды ЖЗ-ның ықтимал жарылуы туралы хабардар ету үшін си-Рена, дауыс зорайтқыш қондырғы, сигналдық зымыран және т.б. көмегімен бірыңғай сигнал орнатылады.

Сөндіру үшін "А" оқпандары мен лафеттік оқпандар степам ағындардың соққыларынан жарылысқа вв сезімталдығын, сондай-ақ арнайы өрт техникасын (танктер, Роботтар және т.б.) ескере отырып қолданылады. Кезінде байыпты жанған ВВ оны сөндіру үшін көбікті пайдаланады және шашыранды су. ВВ конструкцияларын бөлшектеу және эвакуациялау кезінде механикалық әсерлерден жарылыстар туғызбау үшін сақ болу керек. Сондай-ақ, өрт сөндіру техникасы мен өрт сөндіру техникасына қатысушыларды соққы толқынынан, ұшып бара жатқан сынықтардан, Құрылыс конструкциялары мен технологиялық жабдықтардың сынықтарынан осы мақсатта оқ өтпейтін жилеттерді, үйінділерді, пониерлерді, тоннельдерді және т. б. пайдалана отырып қорғау жөніндегі шараларды алдын ала көздеу қажет.

Жеңдік желілерді салу мүмкіндігінше қорғаныс әскери техникасын пайдалана отырып, ғимараттар мен құрылыстардың бұрыштары бағытында жүргізілуі тиіс.

ЖВ бар объектілердегі өрттер кезінде мүмкін:

- ғимаратты немесе оның жекелеген бөліктерін қирату, жанып жатқан объект пен су көзіне жолдар мен кіреберістерді үйіп тастау, сыртқы және ішкі су құбырларын, стационарлық сөндіру құралдарын, техникалық жабдықтарды бұзу немесе бүлдіру;

- өртте сынықтармен, сынықтармен және соққы толқынымен, сондай-ақ жанып жатқан және жарылған улы өнімдермен күйік пен уланудан зардап шеккендер;

Сөндіру кезінде ұрт міндетті:

- жарылыс қаупін, ЖЗ орналасқан жері мен санын, сондай-ақ оларды эвакуациялау тәсілдерін; техникалық жабдықтар мен өрт сөндіру қондырғыларының жай-күйін белгілеу;

- қауіпті аймақтағы жұмысшыларды тез хабардар ету үшін бірыңғай сигнал орнату және ол туралы жеке құрамды хабардар ету;

21

3. Жарылғыш заттар бар объектілердегі өрттерді сөндіру.

Өрт кезінде мүмкін:

- соққы толқынымен, газдардың (жалынның) Жоғары температуралы (2500-3000 °с) шығарылуымен, улы газдардың (азот, көміртек оксидтері) және қышқылдар буының (азот, күкірт, тұз)бөлінуімен сүйемелденетін жарылыстар;

- ғимараттарды немесе олардың жекелеген бөліктерін қирату, жанып жатқан объект пен су көздеріне жолдар мен кіреберістерді үйіп тастау, сыртқы және ішкі су құбырларын, өрт техникасын, стационарлық сөндіру құралдарын, технологиялық жабдықтарды бұзу (немесе бүлдіру), өрттер мен жарылыстардың жаңа ошақтарының пайда болуы;

- өртте жұмыс істейтіндердің сынықтарымен, реактивті снарядтармен, конструкциялардың сынықтарымен және соққы толқынымен зақымдануы, сондай-ақ жану мен жарылыстың улы өнімдерімен күйіп қалуы және улануы. - жану және жарылыстың улы өнімдерімен улануы Gorenje;

- дефектоскоп бұзылған кезде радиоактивті заттардың болуы.

Адамдарды құтқару мен эвакуациялаудан басқа, өрттерді сөндіру бойынша іс-қимылдарды жүргізудің негізгі мақсаты жарылғыш заттардың тұтануын болдырмау, сондай-ақ өрт бөлімшелері келген кезде қалыптасқан авариялық аймақта олардың бақыланатын күйіп кетуін қамтамасыз ету болып табылады, егер тұтану орын алған болса.

Өрттерді сөндіру бойынша іс-қимылдарды жүргізу кезінде:

- ықтимал қауіпті аймақтардың мөлшерін, олардың орналасқан жерін, өрт сөндіру қондырғыларының қолданылу аймағын, оларды қосу және ажырату орындарын көрсете отырып, өртті дамытудың алдын ала әзірленген нұсқаларына сәйкес барлау жүргізу;

- мүмкіндігінше ғимаратқа кірмей-ақ, сыртқы белгілері бойынша: от пен түтіннің, будың және ғимараттан ағып жатқан судың болуы, сондай-ақ Қызмет көрсетуші персоналдың хабарлауы бойынша барлау жүргізу;

- ЖВ түрін, болуын, орналасқан жерін және санын, технологиялық жабдықтар мен өрт сөндіру қондырғыларының жай-күйін белгілеу;

- авариялық аймақтағы (жанып жатқан және аралас үй-жайларда)өрт сөндіру қондырғыларын іске қосу;

- рельефті ескере отырып, өнімнің ықтимал таралу жолдарын белгілеңіз;

- желдің бағытын, тығыздалмаған жағдайда бу бұлтының ықтимал таралу

22

жолдарын және пайда болған Газдану аймақтарының қауіптілік дәрежесін белгілеу. Өрт күзеті бөлімшелерінің өрттерді сөндіру бойынша іс қимылдарды жүргізу үшін қауіпсіз позицияларды және авария дамыған жағдайда кету жолдарын айқындау;

- қызмет көрсетуші персонал мен объектінің әкімшілігін тарта отырып, жедел штаб құру үшін шаралар қабылдау;

- жеке және объектінің арнайы тағайындалған қызметкерлерінің көмегімен еңбекті қорғаудың қажетті талаптарының орындалуын қамтамасыз ету шараларын қабылдау;

- талап етілетін су шығынын қамтамасыз етуге, қорғаныс құралдарының болуына, күштер мен құралдар резервін орналастыруға және қалыптастыруға жауапты тыл бастығын тағайындау;

- өндірістік және нөсерлі кәріздердің, қарау құдықтары мен су тығындарының болуы мен жай-күйін белгілеу;

- резервуарлардан метанолды айдаудың, резервуарды инертті толтырудың орындылығы мен мүмкіндігін анықтау

- өртке қарсы су құбырындағы судың қысымын және су перделерін жасау үшін бүріккіш саптамалары бар лафеттік оқпандарды пайдалану үшін оны ұлғайту мүмкіндігін анықтаңыз;

- көрші объектілерден көбік түзетін заттарды жылдам жеткізу мүмкіндігін анықтау;

- шұғыл шараларды қабылдауға міндетті тоқтату бойынша берілген өнімнің жану, перекрывая келтірілген құбырлар және перекачивая өнім резервтік сыйымдылықтар;

- төгілу аймағын шектеңіз;

- жанып жатқан көршілес резервуарлар мен басқа да сыйымдылықтар мен құрылыстарды қорғау үшін өрт оқпандары мен жүйелерін үздіксіз сумен жабдықтауды қамтамасыз ету, бекіту арматурасы мен фланецті қосылыстарды қорғауға ерекше назар аудару;

- объектіні өрттен қорғаудың стационарлық жүйелерін іске қосу;

- резервуарлардағы метанолды сөндіру үшін арнайы мақсаттағы көбік түзгіштерді қолданыңыз. Жалпы мақсаттағы көбік түзгіштермен сөндіруге өнімді сумен алдын ала сұйылтқан жағдайда қол жеткізіледі;

- метанол бұғазын желмен сөндіруге

- көрші жабдықтарды сумен және көбікпен суаруды ұйымдастыру;

23

- жанып жатқан өнімнің үйіндіге шығу қаупі төнген кезде (резервуарды немесе құбырды шығару, герметизациялау) өрт сөндіру автомобильдерін алыс су көздеріне орната отырып және оқпандары мен көбік генераторлары қосылған резервтік жең желілерін сала отырып, көрші резервуарларды үйіп тастау бойынша қорғаудың екінші шекарасын жасау;

- қауіпті аймаққа (мысалы, үйіндінің ішінде) бөлімшелердің жеке құрамын және сөндірумен айналыспайтын объектінің қызмет көрсетуші персоналын жібермеу, мүмкіндігінше аз адам қауіпті аймақта болуы үшін оқпандарды ауыстыруды кезекпен жүргізу;

- қорғалатын объектінің алдына жалын майданынан немесе Бұғаз шекарасынан 1,5 м жақын емес су перделерін орнату;

- Газдану аймағының шекарасын анықтау, өрт қауіпті аймақтарда техниканың жұмысына жол бермеу. Жедел штабтың өкімдері бойынша ғана қауіпті аймақтарда қозғалуға жол бере отырып, белгілер мен бекеттерді орнатуды ұйымдастыру;

- күштер мен құралдардың резервін қауіпсіз қашықтықта орналастыруға;

- жел жағында өрттерді сөндіру бойынша іс-қимылдар жүргізу, метанол шығарылған жағдайда өрт күзеті бөлімшелеріне маневр жасау мүмкіндігін қамтамасыз ету;

- мет қимылдарына қатыспайтын жеке құрамның метанол шығарылуы мүмкін аймақта болуына жол бермеу;

- метанол төгілген үй-жайлардың көлемін сумен суаруды қамтамасыз ету. Қауіпті Концентрациялардың таралуын болдырмау үшін су перделерін, жеке құрамды жеке қорғау үшін - бүріккіш бөшкелерді пайдаланыңыз;

- арнайы қорғаныс жиынтықтарын, оқшаулағыш газқағарларды, арнайы резеңке аяқ киімді пайдалана отырып, тері учаскелеріне және тыныс алу органдарына метанолдың түсуіне жол бермеу;

- өрт орнында жедел медициналық көмекке шақыру мен кезекшілікті ұйымдастыру;

- қойылған міндеттерді орындау кезінде еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау.

3.1 Шахталардың жер үсті құрылыстарының өрттерін сөндіру.

Өрт кезінде мүмкін:

- жануы жоғарғы алаңында копр, неғұрлым қарқынды бекіту орнында

шкивтерді, жану екіталай;

24

- жану төменгі бөлігінде копр көп жанғыш конструкциялардың және тез таралуымен жоғары;

- копраның жоғарғы бөлігінде жиналатын метанның жарылуы;

- кернеудегі электр жабдықтарының көп мөлшеріне, көмір шаңының көп мөлшеріне байланысты өртті сөндіру бойынша іс-қимылдарды жүргізудің қиындығы;

- шахта үстіндегі құрылыстың ішіндегі майланған едендерге өрттің тез таралуы;

- көтергіш машиналар ғимараттарында арқандардың үзілуі және шахтаның оқпанына торлардың құлауы;

- өрт пен жану өнімдерін калориферлік және желдету арналары арқылы шахта оқпанына тез тарату Gorenje;

- электр жетектері мен басқа да жоғары кернеулі электр жабдықтарының болуына, көмір шаңының көп мөлшеріне және қарқынды ауа алмасуына байланысты резеңке тасымалдау таспаларының магистральдары арқылы өрттің тез таралуы;

- бункерлерде ұзақ уақыт сақталатын көмірдің өздігінен жануы;

- өздігінен жанатын көмірді автоматты түрде жүктеу.

Өрт орнына келгеннен кейін жедел штаб құру, тау-кен қазбаларында жұмыс істейтіндердің барлығы, сондай-ақ шахта әкімшілігі туындаған өрт туралы хабардар етілгеніне көз жеткізу, тау-кен құтқару қызметінің отрядтары шақырылғанын анықтау қажет. Шахтаның техникалық қызметкерлерінен еңбекті қорғау ережелерін сақтағаны үшін жауапты адам тағайындалсын. Барлау буынының құрамына РТП, бөлімшелердің бірінің командирі және байланысшы кіреді. Барлау буынының саны мен құрамы өрттегі жағдайды ескере отырып, РТП-да өзгеруі мүмкін.

Өрттерді сөндіру бойынша іс-қимылдарды жүргізу кезінде:

- адамдарға төнетін қауіптің болуы мен сипатын, олардың саны мен орналасқан жерін, құтқару жолдары, тәсілдері мен құралдарын анықтау;

- метанның жарылу қаупін анықтаңыз;

-шахтаның тау-кен-құтқару және басқа да авариялық-құтқару қызметтерімен

- галереялар мен эстакадаларда өрттің таралу қаупінің болуын бағалау;

- орнату қауіптілігі оттың және жану өнімдерінің калориферному және

- негізгі тіректерге зақым келтіру, копра мен шкивтердің құлауы, арқандардың, арқандардың және көтергіш механизмдердің үзілуі

25

өзара іс-қимылды қамтамасыз ету;

- негізгі тіректерге зақым келтіру, копра мен шкивтердің құлауы, арқандардың, арқандардың және көтергіш механизмдердің үзілуі мүмкіндігін белгілеу;

- галереялар мен эстакадаларда өрттің таралу қаупінің болуын бағалау;

- орнату қауіптілігі оттың және жану өнімдерінің калориферному және вентиляционному арналар арқылы шахта оқпаны және жапсарлас қосалқы ходки;

- желдету жүйесін өшіру қажеттілігінің дәрежесін және желдету ғимараттарының санын анықтау;

- галереялар мен эстакадалар желісінің орналасу ерекшеліктерін, ауа беру бағытын анықтау;

- стационарлық өрттен қорғау құралдарының болуы мен пайдалану мүмкіндігін анықтау;

-тау-кен құтқару қызметінің қызметкерлерімен өзара іс-қимылды жүзеге асыру;

- копрадан ең алыс нүктеде шатырды ашып, копраға, Эстакадалар мен галереяларға қарай бар саңылаулар арқылы өрттің таралу жолдарын бұғаттау, копраға қатысты түтін мен ыстық газдардың желге қарай шығуын қамтамасыз ету.

- оқпан лядтарын жабу мүмкін болмаған кезде ауаны кері бағытта беру бағытын өзгерту шараларын қабылдау;

- электр қозғалтқыштарына жеткізілген жоғары кернеулі токты ажыратуды талап ету;

- өртті оқшаулау бойынша, ең алдымен кабель қабырғаларының желілері бойынша шаралар қабылдау;

- қойылған міндеттерді орындау кезінде еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау.

Жабық галереяларда:

- Жоғары температуралы газдардың таралуын болдырмау үшін шахта үстіндегі ғимаратқа іргелес жерлерде төбелерді желден ашу, су бөшкелерін беру;

- құрылыстың негізгі тіректерін және шахталардың жұмыс істеп тұрған оқпандарының орналасуын қорғау үшін су перделерін қолдану;

26

- тасымалдаушы құрылғылардың электр жетектері қондырғылары бар үй-жайлар бар галереялардың түйісу орындарында өртті оқшаулау шараларын қабылдау;

- өрттің таралуына қарай желдету бағыты бойынша галереяның ішіне бөшкелерді жіберіңіз;

- дамыған өртті сөндіру үшін күштер мен құралдар жетіспеген жағдайда өрт ошағының екі жағындағы Эстакадалар мен галереялар тіректері арасындағы 2-3 буынды бөлшектеп, өртке қарсы алшақтық жасау (шахтаның бас инженерімен келісім бойынша). Құлаған жанғыш құрылымдар алынып тасталуы немесе су перделерімен қорғалуы керек;

- қойылған міндеттерді орындау кезінде еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау.

Көтеру машинасының ғимаратында:

- ғимаратты қуаттан шығару;

- бағалы Жабдықты ашу кезінде оған өрт сөндіргіш заттар мен шатырдың құрылымдық элементтерінің түсуінен қорғау;

- арқан (арқан) өтуге арналған ойықтар жағынан оларды бір мезгілде салқындата отырып сөндіруді бастау;

- көтергіш машинаның ішкі бөлігін сөндіру үшін ауа-механикалық көбікті қолданыңыз;

- арқандардың сынуы мен тордың немесе скиптердің шахта оқпанына құлауының алдын алу бойынша шаралар қабылдау. Мұны істеу үшін, арқандарды салқындатудан басқа, оларды копраның төсеніш алаңына бекітіп, торлар мен скиптерді ең жоғарғы және төменгі позицияларға қойып, бекітіңіз;

- қойылған міндеттерді орындау кезінде еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау.

Калориферлік қондырғы үй-жайында:

- орнатуды өшіру;

- шахта оқпаны жағынан оқпандарды беру арқылы калориферлік арнаның жанғыш бекітпесі арқылы оттың таралуын болдырмау;

- жабуға калориферный арна жерінде түйісетін оқпан шахтаның қатынауды тоқтату үшін жану өнімдерінің қазбаларына, шахта немесе аударуға бас желдеткіш шахтаның реверсивный барысы;

- калориферлік арнадағы және жер бетіндегі жауынгерлік учаскелер

27

арасындағы байланысты ұйымдастыру;

- қойылған міндеттерді орындау кезінде еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау.

Желдету ғимаратында:

- дереу (шахтаның бас инженерінің келісімі бойынша) желдеткішті тоқтатыңыз, шахтаға отқа төзімді лядтарды жабыңыз немесе шиберді сырғытыңыз, электр желілерін токтан ажыратыңыз;

- қойылған міндеттерді орындау кезінде еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау.

Бункерлерде:

- бункердің сыртқы бөлігін ең жоғары нүктеден сөндіруді және төгуді бастау;

- көмірді кішкене бөліктерде түсіріңіз, бункердің шығу нүктесінің қақпасын реттеңіз, шашыратыңыз және толық салқындағанша сумен мол суарыңыз;

- карниздердің және әртүрлі шығыңқы бөліктердің жай-күйін, оттың ықтимал ену орнын тексеру;

- бункер үстіндегі галереяны сөндіру және жабық баспалдақ торлары мен өткелдердің ішінде жұмыс істеу кезінде ЖҚҚ қолдану;

- бункердің негізгі тіректерін өрттен қорғау үшін барлық шараларды қабылдау, ал қауіп туындаған жағдайда жеке құрамды дереу шығаруды қамтамасыз ету;

- қойылған міндеттерді орындау кезінде еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау.

3.2 Автоматты өрт сөндіру қондырғыларымен жабдықталған үй-жайларда өртті сөндіру.

Өрт кезінде мүмкін:

- автоматты өрт сөндіру қондырғыларының жұмысы кезінде өрт күзеті бөлімшелерінің келуі;

- сақтау ошақтарын жану және бықсу орнына келген кезде өрт сөндіру күзеті бөлімшелерінің үй-жайларында қауіпті концентрациями өрт сөндіргіш заттардың көлемдік-әрекеттер;

- автоматты өрт сөндіру жүйелерінің жұмыс істемеуі;

- қорғалатын үй-жайда өрттерді сөндіру бойынша іс - қимылдарды жүргізу кезінде өрт сөндіру жүйелерінің модульдерінің іске қосылуын кешеуілдету және өрт сөндіру заттарын беруді бастау;

- стационарлық орнатылған ГОА уақтылы іске қосылмаған кезде Жоғары

28

температуралы өнімдер форсының болуы;

- өрттің дамуы нәтижесінде модульдердің (оның ішінде көрші үй-жайларда, жауынгерлік өрістету жолдарында) іске қосылуы.

Өрттерді сөндіру бойынша іс-қимылдарды жүргізу кезінде:

- ГТҚҚ бөлімшелерін пайдалану;

- автоматты өрт сөндіру жүйесінің ерекшеліктерін, онда қолданылатын өрт сөндіргіш заттың сипаттамаларын анықтау;

- өрттің тиімділігін бағалау, өрт болған жерді сөндіру және төгу үшін қажетті күштер мен құралдардың санын анықтау;

- өртті сөндіру бойынша іс-қимылдар жүргізілетін ауданда орналасқан жұмыс істемеген Автоматты қондырғылардың бар-жоғын және олардың іске қосылу мүмкіндігін, сондай-ақ олардың жұмысы мен тоқтауын басқару мүмкіндігін анықтау, жеке құрам үшін эвакуация сигналын анықтау;

- жылжымалы өрт техникасынан стационарлық өрт сөндіру жүйелерін пайдалану мүмкіндігін белгілеу;

- қызмет көрсетуші персоналдан сақталатын заттар мен материалдардың сипаттамасын, олардың саны мен орналасу тәртібін анықтау;

- әйнектің, желдетудің және үнемі ашық саңылаулардың болуын нақтылау;

- қажет болған жағдайда жұмыс істемейтін өрт сөндіру жүйелерінде өрт сөндіргіш заттардың қорын пайдалануға;

- жеке құрамның қауіпсіз жұмыс жағдайларын қамтамасыз ету, өртті сөндіру жөніндегі іс-қимылдарды жүргізу аймағында автоматты өрт сөндіру жүйелері

іске қосылуы мүмкін болған кезде іс-қимыл ерекшеліктері туралы ескерту, сондай-ақ қауіпсіз аймақта күштер мен құралдар резервін шоғырландыру;

- қойылған міндеттерді орындау кезінде еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау.

29

4. Авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу ерекшеліктері.

Өрттерді сөндіруге байланысты авариялық-құтқару жұмыстары-өртте өрт күзеті жүзеге асыратын адамдарды, мүлікті құтқару және (немесе) өрттің қауіпті факторларының әсер етуінің ең төменгі деңгейіне дейін жеткізу жөніндегі іс-қимылдар.

АСР үлкен көлеммен және оларды өткізуге уақыттың шектеулілігімен, жағдайдың күрделілігімен және бүкіл жеке құрам күштерінің шекті кернеуімен сипатталады. Олар күндіз-түні, кез-келген ауа-райында позиция тұрақталғанға дейін үздіксіз өткізіледі.

АСР мыналарды қамтиды:

- зардап шеккендерді іздестіру және оларды бүлінген және жанып жатқан ғимараттардан, газдалған, түтінді және су басқан үй-жайлардан немесе үйінділерден алу;

- қираған, бүлінген немесе үйілген үй-жайларды ашу және олардағы адамдарды құтқару;

- ондағы адамдардың өмірін қамтамасыз ету үшін үйілген үй-жайларға ауа беру;

- өрт кезінде зардап шеккендерге алғашқы дәрігерге дейінгі көмек көрсету;

- қауіпті аймақтан материалдық құндылықтарды эвакуациялауды ұйымдастыру;

- құлау қаупі бар және жұмыстарды қауіпсіз жүргізуге кедергі келтіретін ғимараттар мен құрылыстардың конструкцияларын нығайту және құлату.

Жойылу салдарын жою.

Авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу кезінде:

- оқиға орнына барлау жүргізу және жағдайды бағалау;

- қирау салдарын жоюға қатысатын машиналар мен механизмдерді орнату үшін жұмыс алаңдарын дайындау;

- инженерлік коммуникацияларды ғимараттан, ең алдымен газ бен электр энергиясынан ажырату;

- ғимараттың сақталған бөліктерінде, бос жерлерде және үйінді бетінде орналасқан адамдарды іздеу және құтқару;

- үйінді астына көмілген адамдарға оттегін беру үшін арналар салу немесе туннельдерді тесу;

- ғимараттың кіреберісі (жабыны немесе қабырғасы) алдында үйінділерді бөлшектеңіз;

30

- қабырғадағы немесе едендегі саңылауларды тесу;

- жағдайды бағалау, ғимараттың түрін, оның құрылымдық ерекшеліктерін, өлшемдері мен ауданын белгілеу. Жағдайды бағалау кезінде жыл мезгілін, тәулік уақытын, ауа-райы жағдайларын және АСР жүргізуге елеулі әсер етуі мүмкін басқа факторларды ескеру қажет;

- барлаумен бір мезгілде үйіндіде жұмыс істейтін адамдарды өрттен қорғау үшін қол лафеттік оқпандары бар жең желілерін салу, оқпандарды автосатыларда және көтергіштерде пайдалану;

- барлау жүргізуге және адамдарды іздеуге қатысатын жеке құрамға газдың иісіне назар аударыңыз, егер ол байқалса, металл және тас беттерімен қатты жанасудан жарылыс туғызбау үшін өте мұқият қозғалыңыз;

-қираған ғимараттың (құрылыстың) жанындағы коммуналдық-энергетикалық желілердегі аварияны жою, суды айдау немесе бұру, өрттерді оқшаулау немесе сөндіру, бульдозерлерді, экскаваторларды, механикаландырылған құралдар жиынтығымен жылжымалы пневмокомпрессорлық және электр станцияларын (конструкциялар мен қоршауларды ашуға арналған аралар мен қайшылар, балғалар, перфораторлар, бетон сынықтары), өздігінен жүретін және автомобиль крандары, жүкшығырлар, металл кесуге арналған құралдар, сорғылар, мотопомпалар, гидро -, электр -, пневможетегі бар домкраттар, ортаны бақылау аспаптары (оттегінің, улы және жарылғыш компоненттердің, жылу ағынының тығыздығы) және т. б.;

- негізінен ұсақ қоқыстардан тұратын шағын үйінділерде қарапайым құралдар мен шағын механикаландыру құралдарын қолдана отырып, жұмыстарды қолмен жүргізу;

- қойылған міндеттерді орындау кезінде еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау.

Жұмыстарды жүргізу орны мен тәсілі ғимараттың түріне, оның жай-күйіне, үйіндінің сипатына және қолда бар механикаландыру құралдарына байланысты барлау деректері бойынша әрбір нақты жағдайда анықталуы тиіс.

Үйінділерді тазарту жұмыстары су, жылу және газбен жабдықтау құбырларындағы апаттармен, үйілген үй-жайлардың су басуымен немесе газбен қамтамасыз етілуімен қиындауы мүмкін. Мұндай жағдайларда жұмысты бастамас бұрын зақымдалған құбырды жауып, суды сорып алу керек, ал ГАЗДАНҒАН кезде СИЗОДТА жұмыс істеу керек.

31

Үйінділерді бөлшектеуде жұмыс істейтін жеке құрам қол және механикаландырылған құралдармен жабдықталуы тиіс. Әрбір 2-3 сілтеме үшін бір металл кесетін құрылғы болуы керек. Буындарда өрт сөндіргіштер, қорғаныс киімдерінің жиынтықтары, СИЗОД, дозиметрлер болуы тиіс.

4.1 Үйінділерден және жартылай қираған ғимараттардан зардап шеккендерді құтқару.

Қираған ғимараттардың үйінділерінің астында қалған зардап шеккендерді іздеу және құтқару бөлімшелер келген кезде бірден басталады.

Зардап шеккендерді іздеу кезінде: иттермен ит өңдеушілерді және арнайы құралдарды қолдана отырып, адамдардың барлық мүмкін болатын жерлерін егжей-тегжейлі тексеру; қираған ғимаратты (құрылысты) үздіксіз тексеру әдісімен зардап шеккендерді іздеу; тұрақты көру және есту байланысын қамтамасыз ететін қашықтықта бір-бірінен алыстау қажет. Зардап шеккендер болуы мүмкін жерлерге жақын жерде қысқа уақыт ішінде дауыспен немесе үйінді элементтеріне және ғимараттың сақталған бөліктеріне соққылармен қатты дыбыстық сигналдар беру керек, барлық дыбыстарды мұқият тыңдау керек, өйткені олар зардап шеккендердің жауап сигналдары болуы мүмкін.

Үйінді астынан адамдар табылған кезде:

- олармен келіссөздер немесе қайта соғу арқылы байланыс орнатыңыз;

- олардың саны мен жағдайын анықтаңыз;

- қоқысты тазарту әдісін таңдап, дереу жұмысты бастаңыз;

- жәбірленушілерді қазу басталуымен бір мезгілде жұмыс орнына жақын орналасқан инженерлік коммуникацияларды зерттеп-қарау және оларда зақым анықталған кезде оларды ажырату үшін дереу шаралар қабылдау;

- үйінділерді бөлшектеу кезінде жанып жатқан және жанып тұрған заттарды алып тастау немесе сөндіру;

- қойылған міндеттерді орындау кезінде еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау.

Бұзылған немесе бүлінген баспалдақ алаңдары бар ғимараттардың жоғарғы қабаттарында орналасқан зардап шеккендерді құтқару кезінде:

- уақытша Эвакуациялау жолдарын жабдықтау;

- қойылған міндеттерді орындау кезінде еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау.

32

Қорытынды:

Өрт сөндіру гарнизондарының объектілерде және елді мекендерде өртті сөндіруге дайындығын арттыру мақсатында өртті сөндіру бойынша жауынгерлік іс-қимылдарды алдын ала жоспарлау құжаттары өртті сөндіру жоспарлары мен карточкалары жасалады.

Өрт сөндіру жоспарлары әзірленетін объектілер тізбесіне ауысымда 150 және одан да көп оқушыға арналған жалпы білім беретін мектептер мен мектеп-интернаттар, орта-арнаулы және жоғары білім беретін оқу мекемелері де кіреді.

Өртті сөндіру басшысына жағдайды жылдам бағдарлауға, шешуші бағытты дұрыс анықтауға, өрттің дамуының ерекшеліктерін ескере отырып күштер мен құралдарды пайдалануға және өрттің салдарынан болуы мүмкін ауыр зардаптарды көздеуге, келген бөлімшелердің басшыларына міндеттер қоюды жеделдетуге және жеңілдетуге мүмкіндік береді.

Бұл құжат өртті қысқа мерзімде оқшаулауға және жоюға, оқушылар мен қызметкерлердің өмірі мен денсаулығын сақтауға мүмкіндік береді.

Жұмыстың бірінші тарауында төмен температурада өрттерді сөндіру шарттары қарастырылды, өрттерді жою кезінде қиындықтар туындайтын номиналды минус температура анықталды, бұл-10ºС ең төменгі температура жағдайында өрт ошақтарымен күресу әдістері қарастырылды. Өрт сөндірушілердің мінез-құлқы зерттелді. Өрт сөндіру тобының іс-қимыл жоспары, сондай-ақ төмен температура жағдайында өрттерді жою жөніндегі ұсынымдар қаралды. Екінші тарауда аэровокзал ғимараттарындағы өрттерді жою жөніндегі іс-қимылдар зерделенді. Сондай-ақ, өрт сөндіру тобының әрекеттері, әуежай қызметкерлерінің әрекеттері қаралды. Өрт ошақтарымен күресудің қолданылатын әдістері зерттелді.

Өрт барлауының негізгі мақсаты-зақымдану ошағында қалыптасқан өрт жағдайы туралы толық және сенімді деректерді анықтауды қамтамасыз ету; өртке қарсы сумен жабдықтаудың болуы мен жай-күйін, өрттің таралу мөлшері мен жылдамдығын және түтін аймағын анықтау; баспаналар мен жанып жатқан ғимараттардағы адамдар үшін қауіптілік дәрежесін анықтау. Өртке қарсы барлауды өртке қарсы қызмет штабы жедел өрт сөндіру штабтары арқылы ұйымдастырады, олар барлау міндеттерін қарамағындағыларға жеткізеді, орындалу тәртібі мен мерзімдерін анықтайды, барлау бөлімшелерін даярлауды және шығаруды ұйымдастырады, байланыс

33

құралдарының көмегімен оларды үздіксіз басқаруды қамтамасыз етеді, барлау деректерін жинайды және жинақтайды.

Барлау күштері мен құралдарын Мұқият даярлау, барлау күштерін аса маңызды учаскелерге шоғырландыру, бөлімшелермен және штабтармен сенімді және үздіксіз байланыс құтқару операциялары мен зақымдану ошағында авариялық-қалпына келтіру жұмыстарын жүргізу кезеңінде Азаматтық қорғаныс міндеттерін уақтылы шешуді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

34

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. В.п. Иванников, п. п. Клюс "өрт сөндіру басшысының анықтамалығы".

2. Өрт сөндіру бөлімшелерінің өртті сөндіру тәртібі" Ресей ТЖМ 2011.03.31 № 156 бұйрығымен бекітілген

3. Позик я. с., Клюс п. п., Матвейкин А. М. өрт тактикасы. - М.: Құрылыс Баспасы, 1990.

4. М. Л. Григорович, в.К. Воробьев, Ю. г. Тумарович "өрт-тактикалық міндеттерді шешу бойынша Практикум. Оқу құралы"

5. СП 1.13130.2020 " өрттен қорғау жүйелері. Эвакуациялық жолдар мен шығулар".

6. СП 3.13130.2009 " өрттен қорғау жүйелері. Жүйелер өрт кезінде адамдарды эвакуациялауды ескерту және басқару. Өрт сөндіру талаптары қауіпсіздік"

7. СП 56.13330.2011 "Өндірістік ғимараттар". ҚНжЕ жаңартылған редакциясы

31-03-2001.

8. БК 44.13330.2011 "әкімшілік және тұрмыстық ғимараттар". ҚНжЕ 2.09.04-87 жаңартылған редакциясы.

35