Жер бетін бейнелеу тәсілдері §12. Географиялық карта және шартты белгілер..

6 сынып №11

ДӘІЖО___________

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
«» КММ
(білім беру ұйымының атауы)
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары
Жер бетін бейнелеу тәсілдері

§12. Географиялық карта және шартты белгілер..

(Сабақ тақырыбы)

Сабақтың барысы:

ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ЖОСПАРҒА ҚОСЫМША

Карталар және белгілер: Географиялық бейнелеулер арқылы әлемді зерттеу

Карталар әлемді көрсетуге және түсінуге мүмкіндік беретін күшті құралдар. Олар жердің бетін, жер бедерін, су қоймаларын және адам жасаған объектілердің орналасуын бейнелейді. Карталарды оқи және түсіне білу 6-сынып оқушылары үшін маңызды дағды болып табылады.

Карталарды оқудың негізгі аспектілерінің бірі - белгілер мен конвенцияларды пайдалану. Географиялық карталарда жердің бетіндегі әр түрлі объектілерді көрсету үшін карта белгілері немесе карта аңыздары деп аталатын әр түрлі белгілер қолданылады. Бұл белгілер таулар, өзендер, қалалар, жолдар және т.б. үшін қолданылуы мүмкін. Осы белгілерді тану және түсіну арқылы сіз карталардағы ақпаратты тереңірек түсіне аласыз.

Карта белгілерін пайдаланып географиялық карталарды оқу және түсіндіру үшін келесі қадамдарды орындаңыз:

1. Карта аңызын анықтау: Карта аңызы, сондай-ақ карта кілті, карталардағы әр түрлі белгілердің мағынасын түсіндіретін маңызды құрал.

2. Әр түрлі карта белгілерін тану: Карта аңызын мұқият зерделей отырып, карталарда қолданылатын әр түрлі белгілермен танысыңыз. Бұлар таулар, өзендер, қалалар, жолдар және басқа да объектілерді білдіруі мүмкін.

3. Карта үстінде объектілерді табу: Белгілердің мағынасын білген соң, олардың көмегімен карта үстіндегі әр түрлі объектілердің орналасуын анықтай аласыз. Мысалы, көк тербелген сызық өзенді, қара нүкте қаланы білдіруі мүмкін.

4. Масштаб пен бағдарды түсіну: Карталарда масштабқа, яғни карта бойынша қашықтық пен нақты қашықтық арасындағы қатынасқа қатысты ақпарат, сондай-ақ солтүстік бағытты көрсететін бағдар көрсетілген.

5. Үлгілер мен байланыстарды талдау: Карта үстіндегі әр түрлі объектілердің орналасуы мен таралуын зерделей отырып, сіз аймақтың географиясы туралы құнды ақпарат ала аласыз.

Карталарды оқу мен түсіндіруде практика жүргізген сайын, сіз оларда көрсетілген ақпаратты жақсырақ түсіне бастайсыз. Бұл дағдыны меңгеру географияны оқуда ғана емес, сонымен қатар өзіңізді қоршаған әлемді түсінуде де маңызды құрал болады.

Карталар және белгілер: Географиялық бейнелеулер арқылы әлемді зерттеу:

Өмірмен байланысты сұрақ:

1. Карталарды оқу және түсіну дағдысы тұрмыста қалай көмектесе алады?

Логикалық сұрақ:

2. Карта белгілері неліктен маңызды? Оларды түсінбеу қандай қиындықтарға әкелуі мүмкін?

Көп таңдауы бар тапсырма:

3. Карта аңызында қандай ақпарат беріледі?
   A) Карталардағы белгілердің мағынасы
   B) Карта масштабы мен бағдары
   C) Карта авторы туралы ақпарат
   D) Барлігі дұрыс

Салыстыру тапсырмасы:

4. Карталарды оқу мен түсіну дағдысының географияны оқуда және әлемді түсінуде қандай айырмашылықтары бар?

Сәйкестендіру тапсырмасы:

5. Келесі карта белгілерін сәйкестендіріңіз:
   A) Көк тербелген сызық - Өзен
   B) Қара нүкте - Қала
   C) Қоңыр контур - Тау
   D) Барлігі дұрыс

Шындық немесе жалған тапсырмасы:

6. Карта аңызы карталардағы барлық белгілерді көрсетеді.
   A) Шындық
   B) Жалған

Дұрыс реттілікті анықтау тапсырмасы:

7. Карталарды оқу және түсіну үшін қандай қадамдарды орындау керек?
   A) Карта аңызын анықтау, карта белгілерін тану, объектілерді табу, масштап пен бағдарды түсіну
   B) Масштап пен бағдарды түсіну, карта белгілерін тану, карта аңызын анықтау, объектілерді табу
   C) Объектілерді табу, карта аңызын анықтау, масштап пен бағдарды түсіну, карта белгілерін тану
   D) Карта белгілерін тану, масштап пен бағдарды түсіну, карта аңызын анықтау, объектілерді табу

Бір дұрыс жауабы бар тапсырма:

8. Карталардағы белгілерді түсіну географияны оқуда маңызды себебі:
   A) Географиялық объектілердің орналасуын анықтауға көмектеседі
   B) Карталардағы ақпаратты тереңірек түсінуге мүмкіндік береді
   C) Карталарды оқуды жеңілдетеді
   D) Барлігі дұрыс

Дұрыс немесе бұрыс тапсырмасы:

9. Карталардағы масштап пен бағдар туралы ақпарат маңызды емес.
   A) Дұрыс
   B) Бұрыс

Тест тапсырмасы:

10. Карталар мен белгілерді зерделеу арқылы оқушылар келесі дағдыларды дамыта алады:
    A) Географиялық ақпаратты оқу және түсіну
    B) Аймақтың географиясы туралы ақпарат алу
    C) Өздерін қоршаған әлемді түсіну
    D) Барлығы дұрыс

Жауап кілті:

1. Карталарды оқу және түсіну дағдысы тұрмыста жол табу, жоспарлау, саяхаттау және басқа да күнделікті қызметтерді жеңілдетуі мүмкін.

2. Карта белгілері маңызды, өйткені олар карталардағы ақпаратты түсінуге және объектілердің орналасуын анықтауға көмектеседі. Оларды түсінбеу карталардан дұрыс ақпарат алуды қиындатады.

3. D) Барлығы дұрыс

4. Географияны оқуда карталарды оқу мен түсіну дағдысы маңызды, өйткені ол географиялық ұғымдар мен процестерді терең түсінуге көмектеседі. Ал әлемді түсіну үшін бұл дағды өмірлік маңызға ие, өйткені ол қоршаған ортаны, мәдениеттер мен елдерді тану мүмкіндігін береді.

5. A) Көк тербелген сызық - Өзен, B) Қара нүкте - Қала, C) Қоңыр контур - Тау

6. B) Жалған. Карта аңызы барлық карта белгілерін көрсетпейді, тек негізгілерін ғана.

7. A) Карта аңызын анықтау, карта белгілерін тану, объектілерді табу, масштап пен бағдарды түсіну

8. D) Барлығы дұрыс

9. B) Бұрыс. Карталардағы масштап пен бағдар туралы ақпарат маңызды, өйткені ол карталардағы қашықтық пен бағдарды түсінуге көмектеседі.

10. D) Барлығы дұрыс

Оқушының аты-жөні:______________________________________________________ сыныбы:_______

Географиялық карта және шартты белгілер

Географиялық карта - жер бетінің кішірейтілген, жалпыланған және шартты белгілермен бейнеленген сызбасы. Карталар әртүрлі мақсаттарға арналған және түрлі шартты белгілерді қолданады. Шартты белгілер - картада нысандар мен құбылыстарды бейнелейтін арнайы таңбалар. Олар картаны оқуға және түсінуге көмектеседі.

Бос орындарды толтырыңыз: Дұрыс сөздермен бос орындарды толтырыңыз.

1. Географиялық карта - жер бетінің __, жалпыланған және шартты белгілермен бейнеленген сызбасы.

2. Шартты белгілер - картада __ мен құбылыстарды бейнелейтін арнайы таңбалар.

3. Карталар әртүрлі __ арналған және түрлі шартты белгілерді қолданады.

4. Шартты белгілер картаны __ және түсінуге көмектеседі.

5. Географиялық карталарды __ үшін шартты белгілерді білу қажет.

Сөздер банкі: оқуға, кішірейтілген, нысандар, мақсаттарға, оқу

Көп таңдаулы сұрақтар: Әр сұраққа берілген нұсқалардан дұрыс жауапты таңдаңыз.

1. Географиялық картада не бейнеленеді?
   a) Жер бетінің сызбасы
   b) Ғарыш денелері
   c) Теңіз тіршілігі
   d) Атмосфера қабаттары

2. Шартты белгілер не үшін қолданылады?
   a) Карта безендіру үшін
   b) Нысандар мен құбылыстарды бейнелеу үшін
   c) Карта өлшемін анықтау үшін
   d) Карта атауын көрсету үшін

3. Картаны оқу үшін не білу қажет?
   a) Шет тілдерін
   b) Математикалық формулаларды
   c) Шартты белгілерді
   d) Жер тарихын

4. Географиялық карталар қандай болуы мүмкін?
   a) Тек физикалық
   b) Тек саяси
   c) Әртүрлі мақсаттарға арналған
   d) Тек климаттық

5. Картадағы шартты белгілер неге көмектеседі?
   a) Картаны бояуға
   b) Картаны оқуға және түсінуге
   c) Картаны сақтауға
   d) Картаны жасауға

Ашық сұрақтар: Келесі сұрақтарға толық сөйлемдермен жауап беріңіз:

1. Географиялық карта дегеніміз не және ол не үшін қолданылады?

2. Шартты белгілердің маңызы неде? Мысал келтіріңіз.

3. Неліктен әртүрлі карталарда әртүрлі шартты белгілер қолданылады?

Жауаптар кілті:

Бос орындарды толтырыңыз:

1. кішірейтілген

2. нысандар

3. мақсаттарға

4. оқуға

5. оқу

Көп таңдаулы сұрақтар:

1. a

2. b

3. c

4. c

5. b

Ашық сұрақтар:

1. Географиялық карта - жер бетінің кішірейтілген, жалпыланған және шартты белгілермен бейнеленген сызбасы. Ол жер бетінің әртүрлі бөліктерін, нысандарын және құбылыстарын зерттеу және көрсету үшін қолданылады.

2. Шартты белгілердің маңызы - олар картадағы нысандар мен құбылыстарды бейнелейді және картаны оқуға көмектеседі. Мысалы, көк түс су нысандарын, жасыл түс ормандарды, қоңыр сызықтар биіктік сызықтарын білдіреді.

3. Әртүрлі карталарда әртүрлі шартты белгілер қолданылады, өйткені әр картаның өз мақсаты мен көрсететін ақпараты бар. Мысалы, физикалық картада жер бедері көрсетілсе, саяси картада елдердің шекаралары көрсетіледі. Сондықтан әр картаға сәйкес шартты белгілер қажет.