ЖЕТКІНШЕКТІК КЕЗЕҢНІҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

ЖЕТКІНШЕКТІК КЕЗЕҢНІҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Психология пәні оқытушысы: Маликова Кулмаш Сабырбергеновна

Аннотация:

Бұл мақалада жеткіншектік кезеңдегі жасөспірімдердің психологиялық даму ерекшеліктері қарастырылады. Өз-өзіне деген көзқарас, эмоциялық тұрақсыздық, тәуелсіздікке ұмтылыс және әлеуметтену процесі – осы кезеңнің басты сипаттары ретінде көрсетіледі. Сонымен қатар, ата-ана мен мұғалімдердің бала дамуындағы рөлі талданады.

Түйін сөздер: жеткіншек, жасөспірім, психология, өзін-өзі тану, эмоция, тұлғалық даму, қарым-қатынас.

Аннотация:

В данной статье рассматриваются особенности психологического развития подростков В подростковом возрасте. Отношение к себе, эмоциональная нестабильность, стремление к самостоятельности и процесс социализации – все это выражается в качестве главных характеристик этого периода. Кроме того, анализируется роль родителей и учителей в развитии ребенка. Ключевые слова: подростковый возраст, подростковый возраст, психология, самопознание, эмоции, личностное развитие, общение.

Annotation:

This article discusses the features of the psychological development of adolescents in adolescence. Self – attitude, emotional instability, the desire for independence and the process of socialization are indicated as the main characteristics of this stage. In addition, the role of parents and teachers in the development of the child is analyzed. Keywords: adolescence, adolescence, psychology, self-knowledge, emotions, personal development, communication.

Жеткіншектік кезең – баланың ересектікке өтуіндегі күрделі әрі маңызды кезең. Бұл уақытта жасөспірімнің физиологиялық, психологиялық және әлеуметтік дамуы қарқынды жүреді. Жасөспірімнің жеке тұлға ретінде қалыптасуы, өзіндік сана мен «Мен» тұжырымдамасының дамуы осы шақта айқын көрініс табады. Жеткіншектік кезең – баланың ересектікке өтуіндегі күрделі әрі маңызды кезең. Бұл уақытта жасөспірімнің физиологиялық, психологиялық және әлеуметтік дамуы қарқынды жүреді. Жасөспірімнің жеке тұлға ретінде қалыптасуы, өзіндік сана мен «Мен» тұжырымдамасының дамуы осы шақта айқын көрініс табады.

Психологиялық ерекшеліктері:

1. Өзін-өзі тану мен бағалау: Жеткіншектерде «Мен» тұжырымдамасы қалыптаса бастайды. Олар өздерінің қоғамдағы орнын анықтауға тырысады, өз-өзіне сын көзбен қарайды.

2. Тұлғалық тәуелсіздік: Ата-анасынан тәуелсіз болуға ұмтылады. Бұл кейде қақтығыстарға, түсініспеушілікке алып келуі мүмкін.

3. Эмоциялық тұрақсыздық: Гормондық өзгерістер әсерінен көңіл-күйі жиі ауытқиды. Бір сәтте қуанып жүрсе, келесі сәтте күйзеліске түсуі мүмкін.

4. Қарым-қатынасқа құштарлық: Достарымен қарым-қатынас бірінші орынға шығады. Құрбы-құрдастарының пікірі ата-ананың пікірінен де маңызды бола бастайды.

5. Құндылықтарды іздеу: Жеткіншектер болашақ мамандық, өмірлік ұстаным секілді маңызды сұрақтарға жауап іздей бастайды.

Мұғалімдер мен ата-аналарға ұсыныс:

- Баланың пікірін тыңдап, оған құрметпен қарау;

- Эмоциялық қолдау көрсету;

- Қарым-қатынас орнатып, сенімді байланыс құру;

- Еркіндік пен бақылаудың арасындағы тепе-теңдікті сақтау.

Жеткіншектік кезеңнің психологиялық ерекшеліктері

Жеткіншектік кезең (11–16 жас) – «дағдарыс кезеңі» деп те аталады. Себебі бұл кезеңде мінез-құлық өзгерістері жиі байқалып, эмоционалды тұрақсыздық, ата-анаға және мұғалімдерге қарсы тұру, өз-өзіне сенімсіздік не керісінше өзін тым жоғары бағалау сияқты ерекшеліктер пайда болады.

Бұл жастағы балаларда:

- Өзіндік сана қалыптасады. Олар өздерін қоғамда жеке тұлға ретінде тануға тырысады.

- Қарым-қатынас қажеттілігі артады. Достар мен құрбы-құрдастармен байланыс бірінші орынға шығады.

- Тәуелсіздікке ұмтылыс пен өз бетімен шешім қабылдауға тырысу жиілейді.

- Эмоционалдық тұрақсыздық пен күйзеліске бейімділік жиі байқалады.

Мектеп пен ата-ана рөлі

Осы кезеңде педагог пен ата-ананың қолдауы, түсінігі мен дұрыс бағыт беруі аса маңызды. Жеткіншек өзін тыңдайтын, қолдайтын ортада ғана оң өзгеріске бейім болады. Психологиялық жағынан қолдау көрсету, жеке қабілеттерін дамытуға жағдай жасау — басты міндет.

Қорытынды

Жеткіншектік кезең – қиын, бірақ тұлға қалыптасуындағы шешуші уақыт. Бұл шақта баланың жан дүниесін түсіне білу, оны қабылдау және қолдау – қоғам алдындағы ортақ міндет. Жеткіншектік кезең — адам өміріндегі ең шешуші кезеңдердің бірі. Бұл кезде ата-ананың, ұстаздың және қоғамның қолдауы — жасөспірімнің тұлға болып қалыптасуына ықпал етеді.

Біздің мақсаымыз өз міндетімізді біліп, баланы қоғамға бейімдеу

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Аймауытов Ж. "Жан жүйесі және өнер таңдау". Алматы, 1995.

2. Выготский Л.С. "Психология развития человека". Москва, 2005.

3. Сейталиева К. "Жас ерекшелік психологиясы". Алматы, 2018.

4. Құдайбергенова К. "Жасөспірімдер психологиясы". Астана, 2020.