Керекті және қызықты химия

Т. Рысқұлоа атындағы тірек мектебі (Р.О)

 «Қызықты және керекті химия әлемі»

(дарынды оқушылар сайысы)

Ұйымдастырушы: Рысбай Ә.Ж.

Мойынқұм ауылы, 2024

Тақырыбы: «Қызықты және керекті химия әлемі» сайыс.

Сабақ мақсаттары:

1.Тәрбиелік: жылдамдыққа, ұқыптылыққа, тазалыққа, адамгершілікке, ізгілікке, үлкенді сыйлай тәрбиелеу.

2.Білімділік: логикалық сұрақтар, көпшілік алдында сөз сөйлеу мәнерін, теориялық алған білімдерін тәжірибе жүзінде көрсету арқылы сыни ойлау дағдысын қалыптастыру.

3.Дамытушылық: Оқушылардың пәнге ынтасын, қабілетін дамыту. Химия пәнін өмірмен байланыстыра отырып қызығушылығын дамыту.
 Сабақ түрі: сайыс сабақ
                                                    Сайыстың барысы.

• Армысыздар ардақты ұстаздар

• Бармысыздар замандас бауырлар мен дарынды шәкірттер.

• Химияны оқу парыз әркімге
  Оқиды оны барлық елде, әр тілде
  Химияны оқыңдар әр бөлімін,
  Кездесер ол алдарыңнан әр күнде - деп «Қызықты және керекті химия әлемі» аты сайысымызға қош келдіңіздер.

• Сыныптың кім екенін танытатын,

«Дарынды» аты қандай жарасымды ай.

Суырылып топтан озып шыға алатын,

Біздің мектеп шәкірттері бәрі осындай, - деп жүректен шыққан жылы лебіздер арқылы шын ниетпен сайысқа қатысушы топтармен танысып өтейік. Бүгінгі сайысқа мектебіміздің үздік сыныптары: 8«А», 8«Ә», 8 «Б» сыныптары қатысқалы тұр.

• Бұл сайысқа 3 топ қатысады. Әр топта 5 оқушы (8 сынып оқушылары).

• Сайыс бар ма қазылар алқасыз,

Оның әрбір сөздеріне нанарсыз.

Ел сенімін ақтай білер төрдегі,

Адамдардан әділдікті табарсыз,- дей келе төрдегі әділқазылар алқасымен таныстырып өтейін,

1.

2.

3.

4.

- Ендеше, сайысымыздың шарты мен кезеңдерін таныстырып өтейік.

Сайыс кезеңдері
Iкезең.Таңыстыру. (5 минут).

IIкезең. Бәйге (15 минут).              

ІІІсайыс. Алтын сандық. 5 минут

ІVсайыс. «Капитан сайысы». 10 минут.

V сайыс. «Кім тез, кім жылдам ». (7 минут).-

VIсайыс. «Үй жұмысы». (7 минут).

VIIсайыс. Логикалық сұрақтар. (5 минут).-

I.Таңыстыру. (5 минут).

Топтың аты, ұраны. (4 ұпай беріледі).

II.Б ә й г е. (10 минут).

(24 жалпы сұрақ, 1 дұрыс жауапқа-1 ұпай беріледі. Сұрақтар әр топқа ретімен қойылады. Әр топқа 8 сұрақтан)

1. Алғашқы көмекке пайдаланылатын бейметалл? (иод)
2. Ең жеңіл металл ( литий).
3. Екі газдан тұратын ең қажетті сұйық зат (су).
4. Отынның жануы қандай құбылыс? (химиялық).
5. Тұз қышқылының формуласы (HCI).
6. Сұйық металл (сынап).
7. Заттың химиялық бөлінбейтін бөлшегі (атом).
8. Хлорды қай жылы, кім ашты? (1774 ж. Шееле).
10. Бірінші рет сутекті таза күйінде алған кім?(Г. Кавендиш)
11. Сөндірілмеген әк формуласы (кальций оксиді).
12. Суда еритін негіздер қалай аталады? (сілтілер).
13. Электртерістігі ең жоғары элемент (Фтор).

14. Ас содасының формуласы (NaHCO₃ натрий гидрокарбонаты).
    15. Ең қатты металл (Хром).

15. Судан қорқатындар заттар (Гидрофобтылар).
    17. Ең жеңіл металл (литий, сілтілік металдар).
    18. Қай элементтің жетіспеуі тіс ауруына ұшырады (фтор, F).
    19. Сау адамның асқазанында қандай қышқыл бар  (тұз қышқылы, HCL).
    20. Ең қиын балқитын металл  (вольфрам).
    21. Аспен келетін тамаққа дәм беретін зат  (ас тұзы, NaCl).
    22. Қай элементтің бейнесі айдаһар пішінді  (Күкірт, S).
    23. Өнеркәсіптің негізгі металлы   (темір).
    24. Сиыр, жылқы сүтінің құрамында болатын қышқыл  (сүт қышқылы).
    25. Атомның бір түрі  (химиялық элемент)
                                        

ІІІ сайыс. Алтын сандық. 5 минут

Дұрыс жауапқа - 3 ұпай беріледі, егер тек 1 ғана атауын айтсаңыз 2 ұпай беріледі.
Міне алдарыңызда Алтын сандық берілген. Сол сандықтың ішінде 9 химиялық элемент таңбасы бар. Сіздер солардың қазақша, латынша атауын айтуларыңыз керек.

Ынатл - алтын – золото - Au
Мсіүк - күміс – серебро - Ag
Йалқаы - қалайы - олово - Sn
Сынорқға - қорғасын - свинец - Pb
Туекс - сутек - водород - Н
Сым - мыс - Медь - Сu
Ектто - оттек – Кислород - О
Ремті - темір – железо - Fe
Аынсп - сынап - Ртуть - Hg

ІV сайыс. «Капитан сайысы».

 (Бір дұрыс жауап – 1 ұпай). 10 минут.

Химияның қыр - сырын танып білгін – деп капитан сайысымыз бастаймыз.
Әр оқушыға 6 сұрақтан беріледі. Оқушылар сұрақтарға «иә» немесе «жоқ» деп жауап береді.

1 - сайыскер
1. Химия наны – күкірт қышқыл - иә
2. Озонның формуласы O₃ - иә
3. Үйге жарық беретін элемент Темір - жоқ
4. Аспан тасы аталатын элемент Темір - иа
5. Сүйек құрамында сынап бар - жоқ
6. Адам тыныс алатын газ сутек - жоқ
2 - сайыскер
1. Период саны 3 - жоқ
2. Көмір қышқылының тұзы Сульфат - жоқ
3. Күміс қасық қараяды - иә
4. Сутекті ашқан ғалым Пристли - жоқ
5. Алғашқы көмекке пайдаланатын бейметалл ФТОР – жоқ
6. Ең ауыр металл - Осмий - иә

3. – сайыскер

1. Оттекті ашқан ғалым Кавендиш – жоқ

2. Бактериоцидтік қасиеті бар металл Куміс – иә

3. Атом молекулалық ілімді ашқан ғалым ЛОМОНОСОВ – иә

4. Ең қатты металл Литий – жоқ

5. Адам шашында алтын бар – иә

6. Ас тұзының формуласы Na₂CO₃- жоқ
   
   
   
   

V сайыс. «Кім тез, кім жылдам ». (7 минут).

Әр топқа әріптер жазылған парақтар таратылвды, сұрақтар қойылады жауабын әріп дазылған парақтарды тез-тез орын ауыстыру арқылы көрсету керек. Бірінші болып көрсеткен топ бағаланады

1-топ. (А,З,О,Т,О,Н,Е)

1. САЛЫСТЫРМАЛЫ АТОМДЫҚ МАССАСЫ 14 КЕ ТЕҢ азот

2. ОТТЕКТІҢ АЛЛОТРОПИЯЛЫҚ ТҮР ӨЗГЕРІСІ озон

3. КҮРДЕЛІ БӨЛІНБЕЙТІН БӨЛШЕК атом

4. ИНЕРТТІ ГАЗДЫ АТА неон

2-топ (Ж,А,н,У,Р,Л,Т,Ы)

1. КЕЗ –КЕЛГЕН ЗАТТЫҢ ОТТЕГІМЕН ӘРЕКЕТТЕСУІ жану

2. ҒАЛАМШАРДЫҢ АТАУЫ уран

3. ОТТЕГІ ҚАЙ ТОПТА ОРНАЛАСҚАН алтыншы

4. ЖАНУ РЕАКЦИЯСЫ КЕЗІНДЕ НЕ БӨЛІНЕДІ ЖЫЛУ

3-ТОП. (Х,Р,О,М,Б,Л,Ь)

1. ТҰРМЫСТА АҒАРТҚЫШ РЕТІНДЕ, СУДЫ ЗАЛАЛСЫЗДАНДЫРУДА ҚОЛДАНАДЫ хлор

2. САЛЫСТЫРМАЛЫ АТОМДЫҚ МАССАСЫ 81 ТЕҢ ЭЛЕМЕНТ бром

3. ЗАТ МӨЛШЕРІНІҢ ӨЛШЕМ БІРЛІГІ моль

4. 4ПЕРИОД 6 ТОПТЫҢ ҚОСЫМША ТОПШАСЫНДА ОРНАЛАСҚАН ЭЛЕМЕНТ хром  
   
   
   

VI сайыс. «Үй жұмысы».

 (7 минут).

Химия пәніне жаранама көрсету. Өлең, сахналық көрсеткіш, презентация.

VII сайыс. Логикалық сұрақтар.

(5 минут).

1. ең адам ағзасына қажетті зат – су
2. ең ауадағы көп зат – азот
3. адам онысыз тіршілік ете алмайды – ауа
4. ең табиғаттағы жеңіл зат – ауа
5. ең бірінші орналасқан элемент – сутегі
6. ең жеңіл металл – литий
7. ең ауыр металл – осмий 
8. ең тез балқитын металл – цезий 
9. ең қиын балқитын металл – вольфрам 
10. қанның құрамында кездесетін металл – темір
11. ең көп өнеркәсіпте қолданылатын металл – темір 

12. ең, ең сүйікті пәніңіз – химия

Көрермендерге жұмбақтар.

1)Өзім газбын, менімен демаласың, жоқ болсам ауа жетпей қиналасың.(оттек)

2)Шыдасаң да алты күн ассыз мүлде, Шыдау қиын бұл затсыз екі күнге.(су)

3)Осы затпен ескі үйді алсатайды, Түсіне қарасаң алтынға ұқсайды.(күкірт)

4) Бірінші бөлігім қабылда деген сөздің мағынасын береді, екінші буыным шараппен улану деген мағынада, ол қандай тұз? (Алмас)

1.Бірінші бөлігім көп емес, екінші бөлігім тілсіз жау деген мағынада, химиялық қай элементпін? (Азот)

2.Бірінші бөлігім «алда бол» деген бұйрық рай, екінші бөлігім сан есім, шипалы газ деп те есептейді. (Озон)

• 
  Қандай элемент алдымен күнде, содан соң жерде ашылды.(гелий)
  • Қандай элементтер қалыпты жағдайда сұйық күйде кездеседі(бром)
  • Қандай элементтер материктердің атымен аталады.(европий, амерций) 
  •  Алып элемент (титан) 
  • Ресей елінде алғаш химия зертханасын ашқан кім (М.В.Ломоносов) 
  • Мыстың табиғи қосылысы (малахит) 
  • Сүт қанты (лактоза) 
  • Темекінің құрамындағы алкалоид (никотин) 

• Топырақты құнарландыратын негізгі элемент (азот)
  • Үш түрлі күйде кездесетін зат (су)

Қорытынды: әділ қазылар алқасы әр топтың ұпай сандарын есептейді. Қай топтың жинаған ұпайлары көп болса, сол топ жеңіске жетеді.

Кештің қорытындысы