Әмір Темір жорықтары

1. XIVғ. Темір империясы - Қазақстан мен Орта Азиадағы ірі мемлекет.

2. Темір-барлас тайпасынан шыққан Тарағай бектің баласы (1336-1405ж).1370ж. Мәуереннахрдағы билікке ие болып, елді 35 жыл бойы басқарды. Астанасы-Самарқан қаласы. Темірдің Орта Азияны біріктіруі 18 жылға созылды. XIVғ 70-90жылдары ШДҚ-қа, Жетісуға он рет жорық жасады. Ақ Ордаға Тоқтамысты қаруландырып жібергендегі мақсаты:

-Түркістанды өзіне қосып алу

-Ақ Орда мен Алтын Ордаға жол ашу

3. Әмір Темір варвалық әдістермен жүргізген жорықтарын Ақ Орда мен Моғолстан мемлекеттерінен бастады. Темірдің мақсаты: Шағатай ұрпағының бұрынғы иеліктерінде, бір орталыққа бағынған мемлекет құру мақсатына кедергі болатын моғол билеушілерін әлсірету.

4. Темірдің Моғолстанға алғашқы жорығы 1371-1372ж. басталды. Кейін тағы да бірнеше рет шабуыл жасады: 1375-1377, 1383ж-Темір Иранға жасалған жорығынан оралып бүлік шығарған Хорезм халқын қырғынға ұшыратты. Астанасы Үргенішті тонады. 1389-1390ж. (120 мың әскерімен), Моғолстанды қайтара шабуылдап, нәтижесінде Жетісу жері қаңырап бос қалды. Алтын Ордаға қарсы бірнеше жорықтар жасады(1389,1391,1395ж) Әмір Темір XIVғ. 90жыл. Иран,Ирак,Ауғанстан,Үндістан,Кіші Азия,Еділ бойы,Кавказ,Қазақстан,Орта Азияны қамтитын империя құрды (барлығы 27 мемлекетті жаулады)

5. Әмір Темір өз үкіметінің тірегі ретінде ислам дінін барынша қолдап, мешіт пен медреселер, Йассыда Ахмет Йассауи кесенесін салғызды(1397). 1404 жылы Қытайға жорыққа дайындалды.

6. 1405ж-Темір жолда ауырып, Отырарда қайтыс болды.

7. Әмір Темірдің тонаушылық жорықтары ШДҚ-тың, әсіресе Оңтүстік -Шығыс Қазақстанның демографиялық және экономикалық жағдайын құлдыратты.