Контекстік тапсырмалардың артықшылығы мен ерекшелігі
("Ақыл ойды реттейік" кітабы негізінде)

Дайындаған: математика пәні мұғалімі,
"Ақыл ойды реттейік" кітабының авторы
Елдос Айдарбеков

Қазіргі білім беру жүйесі оқушылардың тек білім көлемін емес, оны өмірлік жағдаяттарда қолдана білу қабілетін дамытуға бағытталуда. Осы тұрғыдан контекстік тапсырмалар — оқушының функционалдық сауаттылығын, логикалық және сыни ойлауын дамытудың тиімді құралы.
Менің авторлық еңбегім — "Ақыл ойды реттейік" кітабы осы идеяның негізінде жасалған. Бұл құрал олимпиадалық дайындыққа, PISA, TIMSS, ББЖМ және ҰБТ форматындағы тапсырмаларды шешуге бейімделген. Кітап 2022 жылы жарық көріп, қазіргі таңда сұранысқа ие оқу-әдістемелік құралдардың бірі болып отыр.

Өзектілігі

Бүгінгі таңда білім беру жүйесінде оқушылардың алған білімін өмірлік жағдайларда қолдана білу дағдысы — басты мақсаттардың бірі.
Дәстүрлі есептер көбіне формалды білім мен ережелерді қолдануға бағытталса, контекстік тапсырмалар нақты өмірлік жағдаяттарды, оқушының тәжірибесін, әлеуметтік ортасын қамтиды.
Сондықтан контекстік тапсырмалар — оқушыны ойлануға, талдауға, шешім қабылдауға үйрететін, білімнің өмірмен байланысын нығайтатын тиімді құрал.
"Ақыл ойды реттейік" кітабының өзектілігі де осында: ол математика пәнін өмірмен ұштастырады, логикалық және шығармашылық ойлауды дамытады, зерттеушілік дағдыны қалыптастырады.

Нақтылығы мен мазмұны

Кітап мазмұны контекстке негізделген тапсырмалар жүйесінен тұрады. Әрбір есеп өмірлік жағдаяттан алынған: мысалы, сатып алу, жол жүру, уақытты есептеу, табиғат құбылыстары немесе тұрмыстық жағдайлар.

Мысалы:
"Айдын үйінен мектепке дейінгі арақашықтықты велосипедпен 12 минутта жүріп өтеді. Егер оның жылдамдығы 250 м/мин болса, үйі мен мектебінің арақашықтығы қанша метр?"

Бұл есеп оқушыға тек қашықтық формуласын қолдануды ғана емес, уақыт пен қозғалыс арасындағы байланысты өмірлік тұрғыдан түсінуге мүмкіндік береді.

Кітаптың басты ерекшелігі — тапсырмалардың деңгейлік және мақсаттық саралануы: бірінші деңгей – базалық, екінші деңгей – PISA және TIMSS форматындағы, үшінші деңгей – олимпиадалық логикалық бағыттағы есептер.

Артықшылығы мен ерекшелігі

Контекстік тапсырмалардың басты артықшылықтары:
1. Өмірмен байланыс: оқушы математиканы күнделікті өмірде қолдана біледі.
2. Ойлау қабілетін дамыту: оқушы деректерді талдайды, салыстырады, шешім шығарады.
3. Пәнаралық байланыс: тапсырмалар география, физика, информатикамен ұштасады.
4. Құндылықтарға бағдарлау: еңбек, ұқыптылық, экологиялық сана сияқты құндылықтарды қамтиды.
5. Тұлғалық даму: оқушы өз бетінше ізденуге, шешім қабылдауға үйренеді.
"Ақыл ойды реттейік" кітабындағы тапсырмалар дәстүрлі есептерден мазмұн мен ойлау деңгейі тұрғысынан ерекшеленеді. Әр тапсырма ойды реттеуге, жүйелеуге және дәлелдеуге бағытталған.

Заманауи қолдау: YouTube арнасымен интеграция

Кітаптың тағы бір маңызды ерекшелігі — заманауи технологиялармен тығыз байланыста болуы. Есептердің күрделі шешімдері мен түсіндірмелері арнайы YouTube арнасында бейнесабақ форматында ұсынылған. Бұл дегеніміз:

• Қолжетімділік: Кез келген уақытта, кез келген жерде түсініксіз тақырыпты қайталап көру мүмкіндігі.

• Көрнекілік: Күрделі процестерді анимация және графика арқылы оңай түсіну.

• Интерактивтілік: Бейнесабақ астында сұрақ қойып, автормен және басқа оқырмандармен талқылау мүмкіндігі.

Бұл тәсіл оқу процесін жеңілдетіп, материалды толық меңгеруге кепілдік береді. Енді сіз ешқашан қиын есеппен жалғыз қалмайсыз!

Қолданылуы

"Ақыл ойды реттейік" кітабы мен ондағы тапсырмалар келесі бағыттарда қолданылуда:
-Мектептегі қосымша сабақтар мен факультативтерде
-Дарынды балаларға арналған олимпиадалық дайындықта;
-PISA және TIMSS форматында тапсырма құрастыруға үлгі ретінде;
-Мұғалімдерге арналған әдістемелік семинарлар мен шеберлік сағаттарында.
Сонымен қатар, бұл тәсіл цифрлық форматта бейімделіп, оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

Кітаптағы контекстік тапсырмаларды жүйелі қолдану нәтижесінде:
- Оқушылардың логикалық және сын тұрғысынан ойлау қабілеті артты;
- Олимпиадалар мен пәндік жарыстарда жетістіктерге жеттік;
- Оқушылардың функционалдық сауаттылығы мен өмірлік есептерді шешу дағдысы қалыптасты;
- Мұғалімдердің әдістемелік ізденісі мен шығармашылығы артты.
Өз тәжірибемде байқағаным: контекстік тәсілді қолданған оқушылар математикалық тілде еркін сөйлеп, есептің мағынасын терең түсінеді. Мұндай дайындық ҰБТ мен олимпиадаларда жоғары нәтиже көрсетуге ықпал етті.

XXI ғасырда тек білімді болу жеткіліксіз. Жылдам өзгеріп жатқан әлемде икемді ақыл-ой, қиялдау және елестету қабілеті аса маңызды рөл атқарады. Кітаптағы тапсырмалар оқушының дәл осы дағдыларын шыңдауға арналған. Олар:

• Логикалық ойлауды жүйелейді;

• Сыни талдау жасауға үйретеді;

• Шығармашылық әлеуетті ашады;

• Күрделі мәселелердің оңтайлы шешімін табуға жетелейді.

Бұл дағдылар тек емтиханда ғана емес, өмірдің кез келген саласында табысқа жетуге көмектеседі.

Кітап арқылы дамитын негізгі дағдылар

Қорыта айтқанда, контекстік тапсырмалар — оқушының танымдық белсенділігін арттырып, оның алған білімін өмірмен байланыстыра білу қабілетін дамытатын инновациялық әдіс.
"Ақыл ойды реттейік" кітабы — осы бағыттағы тәжірибенің нақты нәтижесі.
Мұндай тапсырмалар жүйесі оқушыны білім алушыдан зерттеушіге, есеп шығарушыдан шешім қабылдаушы тұлғаға айналдырады.
Сондықтан да контекстік тапсырмаларды кеңінен қолдану — қазіргі заман мұғалімінің басты кәсіби міндеттерінің бірі.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Қазақстан Республикасы Білім беру мазмұнын жаңарту тұжырымдамасы.
2. Айдарбеков Е. "Ақыл ойды реттейік". – Алматы, 2022.
3. ҚР БҒМ. Функционалдық сауаттылықты дамыту бағдарламасы.