Пәні : Қазақ тілі

2-бөлім

Көшпелілер мәдениеті

5-6-сағат

Бейнеу ауданы Бейнеу селосы

Мектеп:Бейнеу аудандық әкімдігінің

« Үстірт орта мектебі » КММ

Күні:6-9.10. 2018ж

Мұғалімнің аты-жөні: Енсегенова Алия

СЫНЫП: 7 « А,Ә»

Қатысқандар:

Қатыспағандар:

Сабақтың тақырыбы:

Көшпелілердің киіну мәдениеті

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары:

7.Т/А3. Тыңдалған мәтіннің мазмұнын түсіну, ұсынылған ақпарат бойынша факті мен көзқарасты ажырата білу

.7.О2. Публицистикалық және ресми стиль ерекшеліктерін қолданылған тілдік құралдар арқылы тану.

7.ӘТН4.2.1. Сөйлеу тілінде интонация, кідіріс, логикалық екпіннің мәнін түсініп қолдану.

Сабақ мақсаттары

Барлық оқушылар орындай алады:

Мәтін мазмұнын түсінеді,берілген ақпарат бойынша факті мен көзқарасты ажырата біледі.

Оқушылардың көпшілігі орындай алады:Қолданған тілдік құралдар арқылы стиль ерекшеліктерін таниды

Кейбір оқушылар орындай алады:

Сөйлеу тілінде интонация, кідіріс, логикалық екпіннің мәнін түсініп қолданады.

Бағалау критерийлері:

*Мәтін мазмұнын түсінеді,

*Фактілерді тауып, көзқарастарын білдіре алады;

*Интонация, кідіріс, логикалық екпіннің мәнін түсініп қолданады.

Ойлау дағдылары

Білу,түсіну,қолдану,талдау,жинақтау,бағалау

Тілдік мақсаттар:

Оқушылар орындай алады: Тыңдалған мәтіннің мазмұнын түсінеді, ұсынылған ақпарат бойынша факті мен көзқарасты ажырата біледі.

Пәнге қатысты сөздік қор мен терминдер: Көшпелі өмір салты,сақтар мәдениеті,әлемге танымал

Диалог құруға/ шығарма жазуға арналған пайдалы тіркестер:

Талқылауға арналған сұрақтар:

Көшпелілердің киім үлгісі жайында не айтар едің?

Көшпелілердің киім кию мәдениеті қандай?

Ишара:

Сабақ барысында оқушыларға қолдау көрсетіліп, шапалақ соғу арқылы қошемет көрсетіледі.

Құндылықтарға баулу

Пәнаралық байланыс

Тарих,қазақ тілі,өзін-өзі тану

Тақырып бойынша алдыңғы білім

Тілдік қарым-қатынас талаптары

Сабақтың барысы

Жоспарланған уақыт

Жоспарланған жаттығу түрлері

Ресурстар

Басы

5 мин

Сабақтың тақырыбы, мақсаты, бағалау критерийі айтылады.

Тілдік бағдар:

Мақал-мәтелдер — фольклордың жанрлық түрі. Олар талай замандар бойы қалыптасып, ауыздан-ауызға тараған халықтық мұра, асқан шеберлікпен жасалған сөз өрнегі. Мақал мәтелдерден халықтың ақыл-ойы, даналығы мен тапқырлығын көреміз. Олар — келелі ой, кең мазмұнды бір-ақ ауыз сөзбен

айтып, қорытынды жасаудың тамаша үлгісі, халық тапқырлығымен айтқанда, “тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні”

Миға шабуыл

Ж.«Көшпенділер деген кімдер?», «Мәдениет дегенді қалай түсінесің?», «Көшпенділер мәдениеті деген не?» деген сұрақ төңірегінде оқушылар нені білетінін және нені білгісі келетінін жазады. Білгім келеді бөлігіне жазылған сұрақтардың ішінен оқушылардың білетіндері болса жауап беруге мұғалім тарапынан рұқсат етіледі.

Сабақ ортасы ортасы

3минут

15 минут

15 минут

5 мин

1-тапсырма. Тыңдалым тапсырмасы. Мәтінді тыңдап ,жоспар құрады.Нақты деректер мен авторлық көзқарасты ажырат.

Көшпелілер ішкі-сыртқы киімдерінің бәрін жүріп-тұруға ,көшіп-қонуға ыңғайлы етіп ықшамдап тіккен.Ауа райының қолайсыз жағдайлары да ескерілген.Мұндай киімдерді киген халыққа қатты аяз немесе күннің аптақ ыстығы,өңменіңнен өтетін қатты жел,құрғақшылық ешқандай қауіп төндірмеген.Себебі киімдері төзімді,ыңғайлы,қарапайым және әсем болған.

Жалпы салт атты мәдениеттің өкілдеріне саналатын көшпелілерде етіктің екі сыңары да бір аяққа арналған қалыппен ,табаны түзу,оң-солы бірдей етіп тігілетін болған.Мұндай аяқ киімдер көшіп-қонған кезде ,қыста,аяқ астынан шапқыншылар келіп тез жиналған кезде ыңғайлы да төзімді ,ұзақ уақыт киілген.

Таулы Алтай тайпаларының мәдениетінің өте жоғары болғанын сырт киімдерінен бастап , шұлық, аяқкиімдеріне дейін көркемдеп тігу тәсілдері танытады.Ою-өрнекті шеберлердің біліктілігі өте жоғары деңгейде болған.Алтайлықтар шұлықтарын ұзақ моншақтармен өрнектеп тіккен,сол сияқты Орта Азияда кеңінен қолданған пирит мошақтарымен әшекейлеген.Ал аңның қымбат терісінен тігілген ішіктерді алтыннан жасалған түймелермен безендірген.Алтын түймелермен безендірілген тондар ұзаққа шыдап,тез тозбайды және өте сәнді көрінеді.

Алтай шеберлері ішіктің сыртын жібек матамен тігіп,оның шетін құндыз,тиіннің терілерімен қаптап қоятын.Мұндай тәсілмен қапталған тонның сыртынан жиі тігістермен тігеді.Сыртқы матасы аң терілерінің отырып не созылып кетпеуі үшін қапталады.

Мәтін бойынша жоспар:

1.Көшпелілердің ішкі-сыртқы киімдері

2.Етік тігу ерекшелігі

3.Таулы Алтай мәдениеті

4.Ішік пен тонның тігу тәсілдері.

Дескрипторлар:

• 1.Мәтінді тыңдайды,жоспар құрады.

• 2. Нақты деректер мен авторлық көзқарасты ажыратады.

ҚБ « Қол шапалақтау »әдісі

5-тапсырма Жазылым тапсырмасы:

Жақсы адамаға жау жоқ. Жеті жұрттың тілін біл,жеті түрлі ілім біл.Кісінің кісілігі киімінде емес,білімінде. Батырға дажан керек,пақырға да жан керек.Айдағаның бес ешкі,ысқырығың жер жарат.Әзіл айтсаң да ,әділ айт.Білгенің бір тоғыз, білмегенің тоқсан тоғыз.Тұз астың дәмін келтірсе,мақал сөздің дәмін келтірер.Баласы атқа мінсе, анасы үйде тақымын қысар.Анасын танымаған,Алласын танымас.Анасын сүйгеннің,баласын сүй. Тіл тас жарады,тас жармаса бас жарады.Ат-ер қанаты.

Дескрипторлар:

• 1.Мақал-мәтелдің жалғасын тауып,жазады.

ҚБ « Қол шапалақтау »әдісі

6-тапсырма. Оқылым тапсырмасы. Мәтін мазмұнынан қандай ақпарат алғандығын топта талқылайды.

Нақты декретер мен авторлық көзқарасты анықтайды

Көзқарас - пікір, ой, ұғым. Адамдардың қоршаған ортаға деген түрлі дүниетанымы.

Факт (дерек) - әр уақытта ешқандай шартсыз ақиқат болатын айтылым. Пролог тілінде қарастырылады. Шынымен болған, ойдан шығарылмаған оқиға, жағдай, құбылыс.

Дескрипторлар:

• 1.Мәтінді оқиды,негізгі ойды анықтайды.

• 2.Нақты ақпарат пен авторлық көзқарасты табады,

ҚБ « Қол шапалақтау »әдісі

7-тапсырма. Мәтіндегі киім атауларын дара немесе күрделі сөз екенін ажыратып кестеге сал

Сөздер қүрамы жағынан дара жэне күрделі болып екіге бөлінеді. Бір ғана түбірден түратын негізгі жэне туынды түбір сөзді дара сөз дейді. Мысалы: әке, жол-дас, ауыл, аялдама сияқты сөздер дара болып есептеледі. Себебі бүл сөздер бір ғана негізгі (әке, ауыл) немесе туынды түбірден (жол-дас: түбірі- жол, -дас-жүрнак; аял-да-ма: түбірі - аялда, -ма -жүрнақ) түрады.

Екі немесе одан да көп түбірден күралган сөзді күрделі сөз дейді. Мысалы, әке-шеше, ауыл-аймақ, бозторғай, қараторы, он үш сияқты сөздер күрделі сөздер болып табылады.

8-тапсырма.Мәтінде аталған киімдердің атауларынан кластер жаса.Өздерің қалаған бір киімнің жарнамасын құрастыр

Камзол - әйелдердің  ұлттық киімінің бір түрі, оны көйлек сыртынан киеді. Ол барқыт,  мақпалдан тігіледі. Қамзолды кей жерлерде «жеңсіз бешпент» немесе «кәжекей» деп те атайды. Оның екі өңірі біріне-бірі сәл жетпей тұратындай етіп тігеді. Сондықтан, түйме орнына камзолдың алдына зергерлер әшекейлен жасаған, алтын, күміс жалатып, асыл тастан көз орнатқан қаусырма қадалады. Қыздар мен жас келіншектер киетін камзол сәнді болады.

Дескрипторлар:

1 Сұрақтарға жауап береді.

2.Қазіргі өмірмен байланыстырады

ҚБ « Қол шапалақтау »әдісі

Сабақ соңы

2 мин

Рефлексия«Бес саусақ» әдісі арқылы жүзеге асады. (Парақшада оқушының не жазуы тиіс екені толығымен көрсетілген). Парақшаны жеке оқушы толтырады.

Саралау – Сіз қандай тəсілмен көбірек қолдау

көрсетпексіз? Сіз басқаларға қарағанда қабілетті оқушыларға қандай тапсырмалар бересіз?

Бағалау – Сіз оқушылардың материалды игеру

деңгейін қалай тексеруді жоспарлап отырсыз?

Денсаулық жəне

Қауіпсіздік техникасын сақтау

Спиральділік қағидатын сақтай отырып, оқушыларға тапсырманы жеңілден күрделіге қарай түрлендіріп беру.

Бағалау «Бағдаршам» әдісі арқылы жүргізілді. Критерийлерге сай бағалау нақты, шынайы жүзеге асырылды.

«Тарих»,«Өзін-өзі тану», «Қазақ тілі »

пәндерімен байланыс болды.

АКТ қолданылады

Оқушылардың жас ерекшелігін сақтау.