Баяндама: Критериалды бағалаудың оқушы мотивациясына әсері

Қазіргі білім беру жүйесінде оқушылардың білімін бағалау әдістері үнемі жаңартылып отырады. Бұл өзгерістердің ішінде критериалды бағалау жүйесі үлкен маңызға ие. Критериалды бағалау – оқушының білімін алдын ала анықталған критерийлер мен стандарттар негізінде бағалау әдісі, бұл оның мотивациясына оң әсер етуі мүмкін.

Критериалды бағалау жүйесінің негізгі принциптері

Критериалды бағалау жүйесі оқушылардың оқу жетістіктерін нақты әрі айқын критерийлер негізінде бағалауды көздейді. Бұл әдіс білім алушылардың өздерінің білім деңгейлерін түсініп, қандай жетістіктерге жету керектігін білуіне мүмкіндік береді. Бағалау процесі екі негізгі типке бөлінеді: қалыптастырушы және жиынтық бағалау. Қалыптастырушы бағалау оқушылардың дамуындағы олқылықтарды анықтап, оларды уақытында түзетуге мүмкіндік береді, ал жиынтық бағалау – оқу нәтижелерін қорытындылап, қорытынды баға қоюға бағытталған.

Оқушы мотивациясына әсері

Критериалды бағалаудың оқушы мотивациясына ықпалы бірнеше тұрғыдан қарастырылуы мүмкін:

1. Айқын мақсаттар қою: Оқушылар өздерінің оқу мақсаттары мен критерийлерін түсініп, оларды орындау үшін нақты қадамдар жасай алады. Бұл оқу процесіне деген қызығушылығын арттырады. Қарапайым тілмен айтқанда, оқушы өзінің не үшін бағаланатынын біледі, сондықтан оған жету үшін тырысады.

2. Өзін-өзі бағалау: Критериалды бағалау жүйесі оқушыларға өз білімін бағалауға мүмкіндік береді, бұл олардың өзін-өзі тану қабілетін дамытады. Оқушы өзінің күшті және әлсіз тұстарын көре отырып, оларды дамыту үшін қандай әрекеттер жасау керектігін шешеді. Бұл тәсіл мотивацияны арттырады, себебі оқушының өзі өзінің прогресін бақылап отырады.

3. Сыни ойлау мен шығармашылық: Критериалды бағалау оқушылардың сыни ойлау және шығармашылық қабілеттерін дамытады. Олар тапсырмаларды орындау барысында теорияны практикада қолдануға үйренеді, шығармашылық шешімдер табуға ұмтылады, бұл олардың білімге деген қызығушылығын арттырады.

4. Жеке даму: Критериалды бағалау оқушыларға өздерінің жеке даму деңгейлерін анықтауға мүмкіндік береді. Бұл жүйе әрбір оқушының жеке мүмкіндіктерін ескереді, сондықтан әр оқушы өз күшіне сеніп, әрі қарайғы қадамдарды жоспарлайды. Бұл жеке прогреске деген құштарлықты арттырады.

Қорытынды

Критериалды бағалау жүйесі білім сапасын жақсартуға ғана емес, сонымен қатар оқушылардың оқу мотивациясын арттыруға үлкен үлес қосады. Айқын критерийлер мен мақсаттар оқушылардың өз жетістіктерін бағалауға, даму жолдарын жоспарлауға және өз білімдеріне деген жауапкершілігін арттыруға мүмкіндік береді. Осылайша, критериалды бағалау оқушылардың шығармашылық әлеуетін ашып, олардың білім алуға деген ынтасын жоғары деңгейде сақтауға ықпал етеді.

Әдебиеттер тізімі:

1. Құдайбергенова, С. (2020). Критериалды бағалау жүйесі және оның тиімділігі. Қазақстан білім беру академиясы.

2. Тұрсынова, А. (2021). Критериалды бағалау жүйесінің енгізілуі және білім сапасына әсері. Ulagat.

3. Қажымұратова, Н. (2022). Критериалды бағалау: оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау жүйесінің негіздері. NIS.edu.kz.

4. ЭЫДҰ (2014). Қазақстандағы орта білім беру: ұлттық білім беру саясатының шолуы. OECD.