Дүниетану

Сабақтың тақырыбы: Күн – жарық пен жылудың көзі.
Сабақтың мақсаты: Күн және оның тіршілік үшін маңызы туралы мағлұмат беру
1. Күн, жүйесі туралы білімдерін толықтыру.
2. Табиғатты қорғауға, елін, жерін сүюге, ізденгіштікке, еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.
3. Оқушылардың дүниетанымдарын кеңейту, танымдық қызығушылықтарын арттыру.
Көрнекілігі: Күн жүйесі слайд,глобус, қосымша суретті оқулықтар
Әдісі: көрнекілік, түсіндіру, сұрақ - жауап.
Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру
а) Психологиялық дайындық
Табиғат!
Тіршіліктің тұнып тұрған.
Сен – Күнсің!
Көтерілген күліп қырдан.
Сен – Көлсің, Сен – Ормансың, Сен – Бұлақсың,
Адамды сұлулыққа құнықтырған.

Үй тапсырмасын тексеру
«Ғарыш дегеніміз не?» тақырыбы ауызша сұралады.
Үй тапсырмасын бекіту сұрақтары:
- Ғарыштың құрамдас бөліктерін ата.
- Ғарыштың құрамдас бөліктерін ата: жұлдыздық жүйелер – галактикалар, әлемдік шаң тозаңдар, бос кеңістіктер, газ шоғырлары, түрлі сәулелер жатады.
- Планета деген не?
- Өзінен жарық шығармайтын салқын денелер.
- Ғарышқа жол қашан ашылды?
- Ғарышқа жол 1957 жылы 4 қазанда ашылды. Бұл күні бұрынғы Кеңес Одағында Жердің тұңғыш жасанды серігі ұшырылды. Ал 1961 жылы 12 сәуірде адам баласы тарихында бірінші рет Ю. А. Гагарин ұшты.
3. Жаңа сабақ
- Балалар, сонымен біздер алдыңғы сабақта күн жүйесіндегі планеталар олардың зерттелуі туралы білдік. Енді, күннің өзін алып қарайық.
а) топтау
- «Күн» деген сөзді естіген кезде ойларыңа не келеді, көздеріңе не елестейді, нені сезесіңдер? Алдарыңдағы күннің сәулелеріне ойларыңды жазып, тақтаға іле қойыңдар.
Жылу жарық энергия көзі
Бауырсаққа ұқсайды мейірім шуағы
Аптап ыстық бағыттаушы
- Олай болса, бүгінгі сабағымыздың тақырыбы «Күн – жарық пен жылудың көзі»
ә) Мағынаны тану
Суретпен жұмыс
- Не байқадық?
Біздің планетамыздың өсімдіктер мен жануарлар әлемі, адамзаттың тіршілігі үшін жылу мен жарықтың алатын орны ерекше. Ал, жарық пен жылудың негізгі көзі – Күн. Күн – жерге өте жақын орналасқан кәдімгі жұлдыз, керемет үлкен газды шар. Ол күн жүйесіндегі орасан зор дене. Жұлдыздар жай көзге тек түнде ғана көрініп, күндіз көрінбейді. Оның себебі:

Күн сәулесі олардың жарығын жеңіп кетеді. Күннің массасы Жердің массасынан 333 000есе үлкен. Жерден Күнге дейінгі қашықтық шамамен 150 000 000 км. Күннің жасы шамамен 5 миллиард жыл. Оның бетіндегі температура +6000° С-ге жуық. Ал ішкі жағындағы температура одан да көп. Жерге Күн қуатының 2 миллиардтан бір бөлігі ғана жетеді. Күннен шыққан жарық жерге 8 минут 19 секундта жетеді. Күн көкжиектен неғұрлым жоғары көтерілсе, соғұрлым күштірек жылытады. Күн сәулесі жер бетін біркелкі жылыта алмайды. Ғалымдардың есептеуінше жер бетіндегі тіршіліктің пайда болғанына 4млрд жылдан асыпты. Осындай ұзақ уақыт ішінде бір клеткалы қарапайым организмнен әр түрлі өсімдіктер мен жануарлар дамып жетілді. Күн сәулесі болмаса жасыл өсімдіктер ауадағы көмірқышқыл газын сіңіріп, оттегін бөліп шығармас еді. Оттегімен жан - жануарлар, адамдар тыныс алып, өмір сүреді. Күн сәулесі түспеген жерде өсімдіктер өспейді. Адамдар өмір сүру үшін қажетті киім, тамақ, үй, дәрі - дәрмек, жануарлар үшін азық та өсімдіктерден алынады. Олай болса, Күннен шығатын жарық пен жылусыз Жер бетінде атаулы болмас еді.
б) Мәтінмен жұмыс
- Дауыстап оқу (мұғалімнің оқуы)
- Күн жүйесінің құрамына қандай аспан денелері кіреді
- Күн және оны айналып жүретін планеталар мен олардың серіктері Күн жүйесін құрайды.
- Күннің бетіндегі температура қандай?
- 6000° С - ге жуық
- Күн қуаты қалай пайдаланылады?
- Күн ұуаты электр энергиясын өндіруге, үй жылытуға, астық және көкеністерді кептіруге т. с. с қолданылады.
- Ғарыштан алынатын ақпараттардың шаруашылық үшін қандай маңызы бар?
- Жердің жасанды серіктері халық шаруашылығына үлкен қызмет көрсетеді. Ғарыштан түсірілген суреттер ауа райын болжауға, аса апатты құбылыстардан алдын - ала сақтануға мүмкіндік туғызады. Арктикада жүзетін кемелер жасанды серіктерден алынатын суреттерден қалқыма мұз жағдайын біліп, жүзу жолын ыңғайлап белгілеп отырады. Жасанды серіктер арқылы хабарлар беріледі, алыс жерлермен радио, телефон байланыстары жүргізіледі.
В) Тәжірибе
- Қалың дөңес шыны (луппа) арқылы күн сәулесін біраз уақыт қағазға түсіріп тұрыңдар.
- Не болды?
- Қағаз неге күйді?
Г) Өзіндік жұмыс
Кітаптағы мәтінді, өз білгендеріңді пайдаланып, мына мамандық иелеріне күннің маңызы туралы әңгімеле.
Дәрігер -
Диқан –
Саяхатшы –
Ауызша тексеріледі.
Д) ой қозғау
Шығармашылық жұмыс
- Бүгінгі сабағымызда басты рөлде – Күн. «Нұрлы әлем» тақырыбында өз қалауларыңша ақынның жүрегімен, суретшінің көзімен, жазушының тілімен Күнге ризашылығымызды білдіреміз. Жеткізу формасы өз қалауларыңша болғандықтан сурет арқылы, өлең жолдарымен, қара сөзбен,
(ауызша тексеріледі)
Бекіту
Не білемін?
Не таңқалдырды?
Не білгім келеді?
(ауызша оқыту)
Сұрақ - жауап
- Қандай әрекеттер орындадық?
Оқушылардың білімін бағалау
Үйге тапсырма беру.
105 - 105 – беттер
- Сабағымызды қорыта келе күн шуағын шартарапқа шырайлана шашып, мейірімін сіздерге төге берсін, елімізде бейбітшілік болсын деп сабағымызды інмен аяқтайық.
Хор: «Әрқашан күн сөнбесін!»