Қазақстан Республикасы
Оқу - ағарту министрлігінің
2022 жылғы 16 қыркүйектегі
№ 399 бұйрығына
56-қосымша

Білім алушылар білуі тиіс:

Бөлімдер

Бөлімшелер

5-сынып

6-сынып

1. Ғылым әлемі

1.1. Ғылымның рөлі

5.1.1.1 ғылымның қызметтерін адам іс-әрекетінің түрі ретінде анықтау

6.1.1.1 жаратылыстану ғылымдарының зерттеу нысандарын атау

1.2. Зерттеу сұрағы

5.1.2.1 зерттеу сұрағы мен болжамды тұжырымдау

6.1.2.1 тәуелді, тәуелсіз және бақыланатын айнымалыларды анықтау

1.3. Зерттеуді жоспарлау

5.1.3.1 зерттеу жоспарын құрастыру;
5.1.3.2 зерттеу жүргізу кезіндегі техника қауіпсіздігі ережелерін тұжырымдау

6.1.3.1 жоспар бойынша зерттеу жұмысын жүргізу;
6.1.3.2 қауіпсіз жұмыс жүргізудің жағдайларын анықтау

1.4. Деректерді жинау және жазу

5.1.4.1 нысандар параметрлерін өлшем бірліктермен анықтау;
5.1.4.2 бақылаулар мен өлшеу деректерін тіркеу

6.1.4.1 Халықаралық бірліктер жүйесінің өлшем бірліктерін пайдалану

1.5. Деректерді талдау

5.1.5.1 қайталанған өлшеулер кезіндегі арифметикалық орташа шаманы есептеу және тенденцияларын анықтау

6.1.5.1 алынған деректерді графикалық түрде көрсету

1.6. Қорытынды және талқылау

5.1.6.1 зерттеу сұрағы бойынша қорытынды тұжырымдау

6.1.6.1 алынған қорытындыларды түрлі формада көрсету

2. Ғалам. Жер. Адам

2.1. Макро-және микроәлем

5.2.1.1 макро- және микроәлем нысандарын ажырата білу және мысалдар келтіру

6.2.1.1 макро- және микроәлем нысандарының параметрлерін атау

2.2. Жер туралы жалпы мағлұматтар

5.2.2.1 жер ғаламшарының пайда болуын түсіндіру;
5.2.2.2 жердің құрылысы мен құрамын атау

6.2.2.1 жер бетіндегі бақыланатын үдерістер мен құбылыстарды түсіндіру;
6.2.2.2 жердің қасиеттерін түсіндіру

2.3. Жер қабықтары және олардың құрамдас бөліктері

5.2.3.1 жер қабықтары және олардың құрамдас бөліктерін сипаттау

6.2.3.1 жердің сыртқы қабықтарының өзара байланысын түсіндіру

2.4. Жердегі тіршілік

5.2.4.1 жерде тіршіліктің пайда болуын сипаттау;
5.2.4.2 тіршілік ету үшін қажетті жағдайларын анықтау

6.2.4.1 жердегі тіршіліктің пайда болуы туралы ғылыми болжамдарды салыстыру;
6.2.4.2 адамның жердегі тіршілік етуінің қазіргі жағдайларын бағалау

2.5 Жер бетін бейнелеу тәсілдері

5.2.5.1 "план" және "шартты белгілер" ұғымдарын түсіндіру;
5.2.5.2 шартты белгілерді қолданып, жергілікті жердің планын оқу;
5.2.5.3 бір тәсіл бойынша жергілікті жердің түсірілімін жасау;
5.2.5.4 рәсімдеу талаптарына сай жергілікті жердің қарапайым жоспарларын сызу

6.2.5.1 географиялық карталар мен шартты белгілерді жіктеу;
6.2.5.2 шартты белгілерді пайдаланып, географиялық карталарды оқу;
6.2.5.3 масштабты пайдаланып, арақашықтықты есептеу;
6.2.5.4 географиялық координаттарды анықтау;
6.2.5.5 сағаттық белдеулер картасын пайдаланып, уақытты анықтау

2.6 Материктер мен мұхиттар

5.2.6.1 материктер мен дүние бөліктерін игеру және зерттеу тарихын сипаттау;
5.2.6.2 мұхиттарды зерттеу тарихын сипаттау

6.2.6.1 жоспар бойынша материктер мен олардың физикалық-географиялық аймақтарының табиғат ерекшеліктерін анықтау;
6.2.6.2 жоспар бойынша мұхиттар табиғатының ерекшеліктерін анықтау

2.7 Халық географиясы

5.2.7.1 дүниежүзі халқының нәсілдік құрамын және негізгі нәсілдер мен нәсіларалық топтардың таралу аймақтарын анықтау;
5.2.7.2 нәсілдік белгілердің қалыптасу факторларын анықтау;
5.2.7.3 нәсілдер теңдігін дәлелдеу

6.2.7.1 халықтың қоныстану заңдылықтарын анықтау;
6.2.7.2 халық тығыздығының көрсеткіштеріне баға беру;
6.2.7.3 дүниежүзіндегі халық тығыздығының жоғары және төмен аймақтарын анықтап, себептерін түсіндіру

3. Заттар және материалдар

3.1. Заттардың құрылысы мен қасиеттері

5.3.1.1 бөлшектердің сұйық және газ тектес заттарда таралуын түсіндіру;
5.3.1.2 заттардың қатты, сұйық және газ күйіндегі құрылымын бөлшектер теориясына сәйкес түсіндіру;
5.3.1.3 заттардың қасиеттерін: тығыздығын, аққыштығын, жылу және электрөткізгіштігін, созылмалығын, иілімділігін сипаттау;
5.3.1.4 физикалық және химиялық құбылыстарды ажырату

6.3.1.1 атомдар мен молекулаларды, жай және күрделі заттарды ажырату;
6.3.1.2 атомның негізгі бөлшектерін және олардың орналасуын сипаттау;
6.3.1.3 заттардың қасиеттерін (балқу және қайнау температураларын) сипаттау

3.2. Заттардың жіктелуі

5.3.2.1 қоспалардан таза заттарды ажырату;
5.3.2.2 қоспалардың түрлерін сипаттау және бөлу әдістерін ұсыну;
5.3.2.3 құрамы белгілі ерітінді дайындау;
5.3.2.4 еріген заттың массалық үлесін анықтау;
5.3.2.5 заттарды ерігіштігі бойынша, металдар және бейметалдарға жіктеу

6.3.2.1 заттарды органикалық және бейорганикалық заттарға жіктеу;
6.3.2.2 тірі және өлі табиғаттағы қышқылдық, сілтілік және бейтарап орталарды ажырату және әмбебап индикатор көмегімен ортаны анықтау;
6.3.2.3 бейтараптану үдерісін түсіндіру

3.3. Заттардың түзілуі және алынуы

5.3.3.1 табиғатта түзілген және жасанды жолмен алынған заттарға мысалдар келтіру;
5.3.3.2 зертханалық жағдайда заттарды бөліп ала алу

6.3.3.1 табиғи және жасанды материалдардың артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтау;
6.3.3.2 тұрмыстық химия өнімдерін қолдану саласын және оларды қауіпсіз қолдану ережелерін түсіндіру;
6.3.3.3 Қазақстандағы пайдалы қазбалардың кен орындарын және қолдану салаларын анықтау;
6.3.3.4 Қазақстандағы пайдалы қазбаларды өндеудің ірі орталықтарын атау және көрсету;
6.3.3.5 пайдалы қазбалардың өндірілуі мен өңделінуінің қоршаған ортаға әсерін түсіндіру

4. Тірі және өлі табиғаттағы үдерістер

4.1. Өлі табиғаттағы үдерістер

5.4.1.1 өлі табиғатта болатын үдерістерді атау (табиғатта заттардың айналымы, тау түзілу, үгілу, климаттық үдерістер);
5.4.1.2 өлі табиғаттағы болып жатқан үдерістердің себеп-салдарын түсіндіру

6.4.1.1 өлі табиғаттағы болып жатқан үдерістерді модельдеу (тау түзілу, үгілу, заттардың табиғаттағы айналымы);
6.4.1.2 табиғаттағы заттардың химиялық айналымын түсіндіру

4.2. Тірі табиғаттағы үдерістер

5.4.2.1 тірі ағзалардың ортақ қасиеттерін сипаттау;
5.4.2.2 тірі ағзалардың құрылымдық деңгейлерін сипаттау;
5.4.2.3 микроскоппен жұмыс істеу ережелерін қолдану;
5.4.2.4 уақытша микропрепарат дайындау;
5.4.2.5 фотосинтез үдерісін түсіндіру;
5.4.2.6 өсімдіктерде пигменттердің болуын зерттеу;
5.4.2.7 фотосинтездің жүруі үшін қажетті жағдайларды зерттеу

6.4.2.1 жасуша компоненттерін анықтау
6.4.2.2 тірі ағзаларға тән үдерістерді түсіндіру;
6.4.2.3 ағзалардың қоректену типтерін ажырату;
6.4.2.4 толыққанды тамақтану рационын құру;
6.4.2.5 азық-түлік өнімдердегі органикалық заттардың болуын тестілеу;
6.4.2.6 ағзалардағы қоректік заттардың тасымалдануын модельдеу;
6.4.2.7 тыныс алғанда және тыныс шығарғандағы ауа құрамындағы айырмашылықты зерттеу;
6.4.2.8 ағзадағы бөлініп шығатын өнімдерді атау;
6.4.2.9 тірі ағзалардағы тітіркендіргіштерге жауап беру реакциясын зерттеу

5. Энергия және қозғалыс

5.1. Энергия түрлері мен көздері

5.5.1.1 энергия түрлерін ажырату;
5.5.1.2 температура мен жылу энергиясын ажырату;
5.5.1.3 термометрді пайдалана отырып температураны өлшеу;
5.5.1.4 ғимараттарда жылу оқшаулағыш тарын пайдаланудың практикалық әдістерін түсіндіру;
5.5.1.5 жылулық ұлғаюды сипаттау;
5.5.1.6 энергияның өзара айналымына мысалдар келтіру

6.5.1.1 энергия көздерін атау;
6.5.1.2 энергияны шығарумен және оның жұтылуымен байланысты үдерістерді атау және мысалдар келтіру;
6.5.1.3 электр энергиясының бірлігін атау;
6.5.1.4 электр энергиясының құнын есептеу;
6.5.1.5 энергияны алудың балама көздерін ұсыну

5.2. Қозғалыс

5.5.2.1 тірі және өлі табиғатта қозғалыстың маңыздылығына мысалдар келтіру және түсіндіру;
5.5.2.2 әртүрлі жануарлардың қаңқа түрлерінің ерекшеліктерін зерттеу;
5.5.2.3 денелер қозғалысының себебін анықтау

6.5.2.1 қозғалыстың салыстырмалылығына мысалдар келтіру және түсіндіру;
6.5.2.2 қатты денелер, сұйықтар мен газдардың қысымдарын айыра білу;
6.5.2.3 адам қаңқасының құрылысын сипаттау;
6.5.2.4 бұлшық еттің құрылысын сипаттау;
6.5.2.5 тірі ағзалар үшін қысымның мәніне мысалдар келтіру;
6.5.2.6 атмосфералық қысымды өлшеу және оның мәнін түсіндіру

6. Экология және тұрақты даму

6.1 Экожүйелер

5.6.1.1 экожүйенің құрамдас бөліктерін анықтау;
5.6.1.2 экожүйе түрлерін жіктеу;
5.6.1.3 экожүйеге экологиялық факторлардың ықпал етуін түсіндіру;
5.6.1.4 табиғи және жасанды экожүйелерді салыстыру

6.6.1.1 экожүйе құрамдас бөліктерінің өзара байланысын графикалық түрде көрсету және түсіндіру;
6.6.1.2 экожүйелердің ауысу себептерін түсіндіру;
6.6.1.3 экологиялық пирамидада энергия мен заттардың ауысуын түсіндіру;

6.2. Тірі ағзалардың сан алуандығы

5.6.2.1 ағзаларды тірі табиғат дүниесіне жіктеу;
5.6.2.2 біржасушалы және көпжасушалы ағзаларды сипаттау

6.6.2.1 өсімдіктер мен жануарлардың түрлерін анықтау үшін ағзалардың өзіндік ерекшеліктерін қолдану;
6.6.2.2 жергілікті экожүйелердегі тірі ағзалардың алуан түрлілігін зерттеу

6.3. Табиғатты қорғау

5.6.3.1 ҚР экологиялық мәселелерін атау;
5.6.3.2 өз аймағының экологиялық мәселелерін зерттеу;
5.6.3.3 Қазақстан Республикасы Қызыл кітабының маңыздылығын анықтау

6.6.3.1 өз аймағындағы кейбір экологиялық мәселелердің себептерін талдау;
6.6.3.2 экологиялық мәселелерді шешу жолдарын ұсыну

7. Әлемді өзгертетін жаңалықтар

7.1.
Әлемді өзгертетін жаңалықтар

5.7.1.1 әлемді өзгерткен ғылыми жаңалықтарға мысалдар келтіру

6.7.1.1 әлемді өзгерткен жаңалықтардың маңызын талқылау;
6.7.1.2 қазақстандық ғалымдардың жаратылыстану ғылымдарын дамытуда қосқан үлестерін талқылау

7.2
Болашақ жаңалықтары

5.7.1.2 болашақ ғылыми зерттеулер үшін идеялар ұсыну

6.7.1.3 ғылыми зерттеулер бағыттарының болашақтағы дамуына болжам жасау

Жүктеу

Ұзақ мерзімді жоспардың бөлімдері

Ұзақ мерзімді жоспардың мазмұны

Оқыту мақсаттары. Білім алушылар:

1-тоқсан

5.1
Ғылым әлемі

Ғылымның рөлі

5.1.1.1 ғылымның қызметтерін адам іс-әрекетінің түрі ретінде анықтау

Зерттеу сұрағы

5.1.2.1 зерттеу сұрағы мен болжамды тұжырымдау

Зерттеуді жоспарлау

5.1.3.1 зерттеу жоспарын құрастыру;
5.1.3.2 зерттеу жүргізу кезіндегі қауіпсіздік техникасының ережелерін тұжырымдау

Деректерді жинау және жазу

5.1.4.1 нысандар параметрлерін өлшем бірліктермен анықтау;
5.1.4.2 бақылаулар мен өлшеу деректерін тіркеу

Деректерді талдау

5.1.5.1 қайталанған өлшеулер кезіндегі арифметикалық орташа шаманы есептейді және тенденцияларын анықтау

Қорытынды және талқылау

5.1.6.1 зерттеу сұрағы бойынша қорытынды тұжырымдау

5.2
Адам. Жер. Ғалам

Макро- және микроәлем

5.2.1.1 макро- және микроәлем нысандарын ажырата білу және мысалдар келтіру

Жер туралы жалпы мағлұматтар

5.2.2.1 Жер ғаламшарының пайда болуын түсіндіру
5.2.2.2 Жердің құрылысы мен құрамын атау

Жер қабықтары және олардың құрамдас бөліктері

5.2.3.1 Жер қабықтарын және олардың құрамдас бөліктерін сипаттау

Жердегі тіршілік

5.2.4.1 Жерде тіршіліктің пайда болуын сипаттау;
5.2.4.2 тіршілік етуге қажетті жағдайларды анықтау

Жер бетін бейнелеу тәсілдері

5.2.5.1 "жоспар" және "шартты белгілер" ұғымдарын түсіндіру;
5.2.5.2 шартты белгілерді қолданып, жергілікті жердің планын оқу;
5.2.5.3 бір тәсіл бойынша жергілікті жердің түсірілімін жасау (көз мөлшермен түсіру, полярлық түсіру, бағдарлық түсіру);
5.2.5.4 тіркеу талаптарына сай жергілікті жердің қарапайым пландарын сызу

Материктер мен мұхиттар

5.2.6.1 материктер мен дүние бөліктерін игеру және зерттеу тарихын сипаттау;
5.2.6.2 мұхиттарды зерттеу тарихын сипаттау

Халық географиясы

5.2.7.1 дүниежүзі халқының нәсілдік құрамын, негізгі нәсілдер мен нәсіларалық топтардың таралу аймақтарын анықтау;
5.2.7.2 нәсілдік белгілердің қалыптасу факторларын анықтау;
5.2.7.3 нәсілдер теңдігін дәлелдеу

2-тоқсан

5.3
Заттар және материалдар

Заттардың құрылысы мен қасиеттері

5.3.1.1 бөлшектердің сұйық және газтектес заттарда таралуын түсіндіру;
5.3.1.2 заттардың қатты, сұйық және газ күйіндегі құрылымын бөлшектер теориясына сәйкес түсіндіру;
5.3.1.3 заттардың қасиеттерін: тығыздығын, аққыштығын, жылу және электрөткізгіштігін, созылғыштығын, иілімділігін сипаттау;
5.3.1.4 физикалық және химиялық құбылыстарды ажырату

Заттардың жіктелуі

5.3.2.1 қоспалар мен таза заттарды ажырату;
5.3.2.2 қоспалардың түрлерін сипаттайды және бөлу әдістерін ұсыну;
5.3.2.3 құрамы белгілі ерітіндіні дайындау;
5.3.2.4 еріген заттың массалық үлесін есептеу;
5.3.2.5 заттарды ерігіштігі бойынша, металдар және бейметалдарға жіктеу

Заттардың түзілуі және алынуы

5.3.3.1 кейбір табиғатта түзілген және жасанды жолмен алынған заттарға мысалдар келтіру;
5.3.3.2 зертханалық жағдайда заттарды бөліп ала алу

3-тоқсан

5.4
Тірі және өлі табиғаттағы үдерістер

Өлі табиғаттағы үдерістер

5.4.1.1 өлі табиғатта болатын үдерістерді атау (табиғатта заттардың айналымы, тау түзілу, үгілу, климаттық үдерістер);
5.4.1.2 өлі табиғаттағы болып жатқан үдерістердің себеп-салдарларын түсіндіру

Тірі табиғаттағы үдерістер

5.4.2.1 тірі ағзалардың ортақ қасиеттерін сипаттау;
5.4.2.2 тірі ағзалардың құрылымдық деңгейлерін сипаттау;
5.4.2.3 микроскоппен жұмыс істеу ережелерін қолдану;
5.4.2.4 уақытша микропрепарат дайындау;
5.4.2.5 фотосинтез үдерісін түсіндіру;
5.4.2.6 өсімдіктерде пигменттердің болуын зерттеу;
5.4.2.7 фотосинтездің жүруі үшін қажетті жағдайларын зерттеу

5.5
Энергия және қозғалыс

Энергия түрлері мен көздері

5.5.1.1 энергия түрлерін ажырату;
5.5.1.2 температура мен жылу энергиясын ажырату;
5.5.1.3 термометрді пайдалана отырып температураны өлшеу;
5.5.1.4 ғимараттарда жылу оқшаулағыштарын пайдаланудың практикалық әдістерін түсіндіру;
5.5.1.5 жылулық ұлғаюды сипаттау;
5.5.1.6 энергияның өзара айналымына мысалдар келтіру

Қозғалыс

5.5.2.1 тірі және өлі табиғатта қозғалыстың маңыздылығына мысалдар келтіреді және түсіндіру;
5.5.2.2 әртүрлі жануарлардың қаңқа түрлерінің ерекшеліктерін зерттеу;
5.5.2.3 денелер қозғалысының себебін анықтау

4-тоқсан

5.6
Экология және тұрақты даму

Экожүйелер

5.6.1.1 экожүйенің құрамдас бөліктерін анықтау;
5.6.1.2 экожүйе түрлерін жіктеу;
5.6.1.3 экологиялық факторлардың экожүйе қызметіне ықпал етуін түсіндіру;
5.6.1.4 табиғи және жасанды экожүйелерді салыстыру

Тірі ағзалардың сан алуандығы

5.6.2.1 ағзаларды тірі табиғат дүниелеріне жіктеу;
5.6.2.2 біржасушалы және көпжасушалы ағзаларды сипаттау

Табиғатты қорғау

5.6.3.1 Қазақстан Республикасының экологиялық мәселелерін атау;
5.6.3.2 өз аймағының экологиялық мәселелерін зерттеу;
5.6.3.3 Қазақстан Республикасының Қызыл кітабының маңыздылығын анықтау

5.7
Әлемді өзгертетін жаңалықтар

Әлемді өзгертетін жаңалықтар

5.7.1.1 әлемді өзгерткен ғылыми жаңалықтарға мысалдар келтіру

Болашақ жаңалықтары

5.7.1.2 болашақ ғылыми зерттеулер үшін зерттеу идеяларын ұсыну

Жүктеу

Ұзақ мерзімді жоспардың бөлімдері

Ұзақ мерзімді жоспардың мазмұны

Оқыту мақсаттары. Білім алушылар:

1-тоқсан

6.1
Ғылым әлемі

Ғылым рөлі

6.1.1.1 жаратылыстану ғылымдарының зерттеу нысандарын тізіп атау

Зерттеу сұрағы

6.1.2.1 тәуелді, тәуелсіз және бақыланатын айнымалыларды анықтау

Зерттеуді жоспарлау

6.1.3.1 жоспар бойынша зерттеу жұмысын жүргізу;
6.1.3.2 қауіпсіз жұмыс жүргізудің жағдайларын анықтау

Деректерді жинау және тіркеу

6.1.4.1 Халықаралық бірліктер жүйесінің өлшем бірліктерін пайдалану

Мәліметтерді талдау

6.1.5.1 алынған деректерді графикалық түрде көрсету

Қорытынды және талқылау

6.1.6.1 алынған қорытындыларды түрлі формада көрсету

6.1
Адам. Жер. Ғалам

Макро- және микроәлем

6.2.1.1 макро- және микроәлем нысандарының параметрлерін атау

Жер туралы жалпы мағлұматтар

6.2.2.1 Жер бетіндегі бақыланатын үдерістер мен құбылыстарды түсіндіру;
6.2.2.2 Жердің қасиеттерін түсіндіру

Жер өрістері және олардың құрамдас бөліктері

6.2.3.1 Жер қабықтарының өзара байланыс тәсілдерін түсіндіру

Жердегі тіршілік

6.2.4.1 Жердегі тіршіліктің пайда болуы туралы ғылыми болжамдарды салыстыру;
6.2.4.2 адамның Жерде тіршілік етуінің қазіргі жағдайларын бағалау

Жер бетін бейнелеу тәсілдері

6.2.5.1 географиялық карталар мен шартты белгілерді жіктеу;
6.2.5.2 шартты белгілерді пайдаланып, географиялық карталарды оқу;
6.2.5.3 масштабты пайдаланып, арақашықтықты есептеу;
6.2.5.4 географиялық координаттарды анықтау;
6.2.5.5 сағаттық белдеулер картасын пайдаланып, уақытты анықтау

Материктер мен мұхиттар

6.2.6.1 жоспар бойынша материктер мен олардың физикалық-географиялық аймақтарының табиғат ерекшеліктерін анықтау;
6.2.6.2 жоспар бойынша мұхиттар табиғатының ерекшеліктерін анықтау

Халық географиясы

6.2.7.1 халықтың қоныстану заңдылықтарын анықтау;
6.2.7.2 халық тығыздығының көрсеткіштеріне баға беру;
6.2.7.3 дүниежүзіндегі халық тығыздығының жоғары және төмен аймақтарын анықтап, себептерін түсіндіру

2-тоқсан

6.2
Заттар және материалдар

Заттардың құрылысы мен қасиеттері

6.3.1.1 атом мен молекулаларды, қарапайым және күрделі заттарды айыра білу;
6.3.1.2 атомның негізгі бөлшектерін және олардың орналасуын сипаттау;
6.3.1.3 заттардың қасиеттерін (балқу және қайнау температураларын) сипаттау

Заттардың жіктелуі

6.3.2.1 заттарды органикалық және бейорганикалық заттар күйінде жіктеу;
6.3.2.2 тірі және өлі табиғатта қышқыл, сілтілі және бейтарап ортаны айыра біледі және әмбебап индикатор көмегімен ортаны анықтау;
6.3.2.3 бейтараптандыру үдерісін түсіндіру

Заттардың пайда болуы мен оларға қол жеткізу

6.3.3.1 жасанды материалдардың артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтау;
6.3.3.2 тұрмыстық химия өнімдерін қолдану саласын және оларды қауіпсіз қолдану ережелерін түсіндіру;
6.3.3.3 Қазақстандағы пайдалы қазбалардың орындарын және қолдану салаларын анықтау;
6.3.3.4 Қазақстандағы пайдалы қазбаларды өндеудің ірі орталықтарын атау және көрсету;
6.3.3.5 пайдалы қазбалардың өндірілуі мен өңделінуінің қоршаған ортаға әсерін түсіндіру

3-тоқсан

6.3
Тірі және өлі табиғаттағы үдерістер

Өлі табиғаттағы үдерістер

6.4.1.1 өлі табиғаттағы болып жатқан үдерістерді модельдеу (таудың жасалу, мүжілу үдерістері, табиғатта заттардың айналымы);
6.4.1.2 табиғаттағы заттардың химиялық айналымын түсіндіру

Тірі табиғаттағы үдерістер

6.4.2.1 жасуша компоненттерін анықтау
6.4.2.2 тірі ағзаларға тән үдерістерді түсіндіру;
6.4.2.3 ағзалардың қоректену типтерін ажырату;
6.4.2.4 толыққанды тамақтану рационын құру;
6.4.2.5 азық-түлік өнімдеріндегі органикалық заттардың болуын тестілеу;
6.4.2.6 ағзалардағы қоректік заттардың тасымалдануын модельдеу;
6.4.2.7 тыныс алғанда және тыныс шығарғандағы ауа құрамындағы айырмашылықты зерттеу;
6.4.2.8 ағзадан бөлініп шығатын өнімдерді атау;
6.4.2.9 тірі ағзалардың тітіркендіргіштерге жауап беру реакциясын зерттеу

6.3
Энергия және қозғалыс

Энергия түрлері мен көздері

6.5.1.1 энергия көздерін атау;
6.5.1.2 энергияны шығарумен және оның жұтылуымен байланысты үдерістерді атау және мысалдар келтіру;
6.5.1.3 электр энергиясының бірлігін атау;
6.5.1.4 электр энергиясының құнын есептеу;
6.5.1.5 энергияны алудың баламалы көздерін ұсыну;

Қозғалыс

6.5.2.1 қозғалыстың салыстырмалылығына мысалдар келтіру және түсіндіру;
6.5.2.2 қатты денелер, сұйықтар мен газдардың қысымдарын айыра білу;
6.5.2.3 адам қаңқасының құрылысын сипаттау;
6.5.2.4 бұлшық еттің құрылысын сипаттау;
6.5.2.5 тірі ағзалар үшін қысымның мәніне мысалдар келтіру;
6.5.2.6 тиісті құралдарды қолдана отырып, атмосфералық және артериялық қысымды өлшеу және қорытынды жасау

4-тоқсан

6.4
Экология және тұрақты даму

Экожүйелер

6.6.1.1 экожүйе құрамдас бөліктерінің өзара байланысын график түрінде көрсету және түсіндіру;
6.6.1.2 экожүйе ауысымдарының себептерін түсіндіру;
6.6.1.3 экологиялық пирамидада энергия мен заттардың ауысуын түсіндіру

Тірі ағзалардың сан алуандығы

6.6.2.1 өсімдіктер мен жануарлардың түрлерін анықтау үшін ағзалардың өзіндік ерекшеліктерін қолдану;
6.6.2.2 жергілікті экожүйелердегі тірі ағзалардың алуан түрлілігін зерттеу

Табиғатты қорғау

6.6.3.1 өзінің аймағындағы кейбір экологиялық мәселелердің себептерін талдау;
6.6.3.2 экологиялық мәселелерді шешу жолдарын ұсыну

6.4
Әлемді өзгертетін жаңалықтар

Әлемді өзгерткен жаңалықтар

6.7.1.1 әлемді өзгерткен жаңалықтардың маңызын талқылау;
6.7.1.2 жаратылыстану ғылымдарын дамытуда қазақстандық ғалымдардың үлесін талқылау

Болашақ жаңалықтары

6.7.1.3 ғылыми зерттеулердің бағыттарының болашақтағы дамуына болжам жасау