Алматы облысы

Еңбекшіқазақ ауданы

Таутүрген негізгі орта мектебі

«ЛОГИКАЛЫҚ МАТЕМАТИКА»

Әдістемелік құрал

Бастауыш сынып мұғалімі: Кашаганова Гулжахан Махамбетовна

2025 жыл

МАЗМҰНЫ
Түсінік хат	3-бет
Бағдарламаның мазмұндық құрылымы.	4-бет
Нормативті құжаттар	4-бет
Пайдаланылған әдебиеттер	88-бет

Түсінік хат

Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту процесі кейбір түрлендірулер арқылы теңдеуді немесе теңсіздікті ең қарапайымға азайту болып табылады. Қарапайым теңдеулер мен теңсіздіктер алгоритмнің көмегімен шешіледі, ол сонымен қатар әрекеттер тізбегі болып табылады. Әрекеттер тізбегі - бұл оқу жұмысының әдісі, бұл логикалық ойлау әдістерін қалыптастыру үшін оқу жұмысының әдістерін қолдану мүмкіндігін атап өтуге мүмкіндік береді. Алайда, іс жүзінде теңдеулер мен теңсіздіктерді шешуге үйрету теңдеулер мен теңсіздіктердің жекелеген түрлерін шешу жолдарын есте сақтауға бағытталған.

Ең маңызды міндет - оқушылардың логикалық ойлауын қалыптастыру. Математикалық тұжырымдардың объектілері және оларды құру ережелері қалыптастыруға, пайымдауларды негіздеуге және дәлелдеуге, нақты анықтамалар беруге, логикалық интуицияны дамытуға, логикалық құрылымдардың механизмін қысқаша және көрнекі түрде ашуға және оларды қолдануға үйретуге ықпал етеді. Математиканың ішкі үйлесімділігін көрсете отырып, дәл пайымдаудың әсемдігі мен әсемдігін түсінуді қалыптастыра отырып, арифметика оқушылардың эстетикалық тәрбиесіне айтарлықтай үлес қосады.

Бағдарлама мақсаты:

Бастауыш сыныпта математика пәнінен оқушылардың ойлау қабілетін дамыту арқылы логикалық ойлау әдістерін қалыптастыру арқылы оқушылардың функционалдық сауаттылығын арттыру.

Бағдарлама міндеттері:

• «Ойлаудың логикалық тәсілі» және «оқу жұмысын қабылдау» ұғымдары арасында өзара байланыс орнату, ойлаудың нақты логикалық тәсілдерін орындау схемалары болып табылатын оқу жұмысының тәсілдерін әзірлеу және сипаттау;

• Критерийлерді анықтау және бастауыш сынып оқушыларында логикалық ойлау тәсілдерінің қалыптасу деңгейлерін сипаттау;

• Ойлаудың логикалық тәсілдері мен оқу жұмысының тәсілдері арасындағы өзара байланыс негізінде ойлаудың логикалық тәсілдерін қалыптастырудың кезеңдік моделін әзірлеу;

• Теңдеулер мен теңсіздіктерді шешу кезінде ойлаудың логикалық тәсілдерін мақсатты қалыптастыру әдістемесін әзірлеу;

Логикалық ойлауды дамытудың ең тиімді құралдары – теңдеулерді шешу. Теңдеу шешу оқушыларды белсендіреді, өйткені оларда балалардың іс-әрекеті өзгереді: олар тыңдайды, ойлайды, сұрақтарға жауап береді, есептейді, өрнектер құрастырады, олардың мағыналарын табады және нәтижелерін жазады, қызықты фактілерді біледі. Бұл мектепте оқытылатын пәндердің өзара байланысына ықпал етіп қана қоймайды, сонымен қатар көкжиегін кеңейтеді және жаңа нәрселерді тәуелсіз білуге итермелейді.

Сабақ №1

Математика – ғылымдардың патшайымы. Адамдар санауды қалай үйренді?

Сабақтың мақсаты: Оқушыларды сандардың тарихымен, рим цифрларымен таныстыру.

Тапсырма 1

«Ойлан! Тап!» ойыны.Жұппен жұмыс.

Наурыз	К	III
	Ө
Сәуір	К	IV
	Т
Мамыр	Е	V
	М

Тапсырма 2.Өсу ретімен жаз

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3-тапсырма.Есепте.Магнитный тақтамен жұмыс

64+5=____ 1дм4см+5см=________

42+5=____9дм7см-5см=________

25-2=____ 85см-3см=____________

4-тапсырма.

Берілген сандарды рим цифрларымен жазыңыз

Жай сандар	2	9	4	12	6	3	11	10
Рим цифрлары

5-тапсырма:

Сабақ №2

Қызықты ауызша санау әдістері.

Сабақтың мақсаты: Кестелік қосу жəне азайтудың ауызша тəсілін үйрету. 1000 көлеміндегі сандардың қосындысы мен айырмасын табу дағлыларын жетілдіру. Есептің дұрыстығын тексеру үшін қосу жəне азайту кезінде сандар арасындағы байланыс туралы білімдерін саналы түрде қабілеттерін арттыру.

1. Ауызша есептеп жаз.

48+2= 29+6= 100-3=

90-4= 35-8= 795+8=

53+27= 17+25= 342+56=

50-15= 92-39= 879-408=

2. Бос тор көздерді толтырыа шешуін түсіндір

3 ¤ 7 ¤ 10 6 5 ¤ 4 ¤ 5

3. Кестені толтыру.

Сан	Жүздіктер	Ондықтар	Бірліктер	Разрядтық қосылғыштар қосынлысы
326	3	2	6	300+20+6
785
548
698

4. Мамасы қызынан 12см-ге ұзын, ал ұлынан 8 см-ге қысқа. Сонда кімнің бойы қысқа, ағасының ба, əлде қарындасының ба жəне аралары қанша сантиметр?

Сабақ №3

Өлең бойынша көңіл көтеретін есептерді шығару

Сабақтың мақсаты: Өлең есептер шешу арқылы балалардың ойын,тілін дамыту,есепатеу дағдыларын бекіту. Шапшаңдыққа тәрбиелеу.

Жұмбақ есептерді шешу:

1. Біздің үйде көжек көп,

Іштерінде өжет көп.

Әсіресе 5 көжек

Маған нағыз дос көжек.

Қолымнан кеп жем жейді,

Басқалары келмейді.

Сәбіз бердім қос-қостан,

1 сәбізім соңында,

Қалып қойды қолымда.

Сәбізіміз әуелгі

Санап берші ал енді! Жауабы: ( )

2. Бір топ бала тоғаннан

15 балық ұстадық.

Бөліскенде оларды

Тиді әркімге 3 балық.

Сынайын бір ал сені,

Бала саны қанша еді? Жауабы: ( )

3. Бақшаға жақсы аға,

Көп-көп ойыншық,

Келді алып 1 балық.

2 есек, 4 түлкі,

5 бүркіт, 6 арғымақ,

7 жарғанат, 8 саулық,

9 тауық, 10 торпақ.

Болма есепке сен шорқақ.

Ауызша, жазбаша қосып шық,

Бақшаға жақсы аға қаншама,

Әкелді ойыншық? Жауабы: ( )

4. Жайылып жүр 8 лақ,

Үшеуі оның егіз лақ.

Есептеуге сен шебер

Бала болғың келсе егер.

Сегіз лақтың енесін

Тез есептеп бересің. Жауабы: ( )

5. Үйге жұмсап Жарқынды,

Алдырдық біз 3 түйе.

Қос қап бидай артылды,

Әр түйенің үстіне.

Тапқыр болсаң, ал санап,

Бидай алдың қанша қап? Жауабы: ( )

6. Бір –бірінен жарысқа,

4 аю, 1 арыстан,

2 қой мен 1 түлкі,

Бәрі нешеу кім білді? Жауабы: ( )

7. Түйе бота маң басқан,

Төрт аяғын тең басқан.

Шұнақ құлақ 5 ешкі,

Қос лақты қос ешкі.

4 қозылы 2 қой,

Бәрін бірге санап қой. Жауабы: ( )

8. Су құйып ем астауға,

3 қаз ұшты аспанға.

3 қасқалдақ, 1 сазан,

1 көксерек, 1 қарға

Қосылды кеп бұларға.

Айт неше құс ұшып жүр,

Неге екенін түсіндір? Жауабы: ( )

9. Дүкеннен сабын алдым,

Оның және қабын алдым.

12 дәптер, 10 қалам,

Тіс ысқышты тағы алдым.

Есептесе сонда бәрі

Қанша болды қолда бары? Жауабы: ( )

10. 10 күшік – оң жақта,

10 мысық – сол жақта.

3 күшік – солға шық!

5 мысық – оңға шық!

Оң жақта неше күшік,

Сол жақта неше мысық

Қалады? Жауабы: ( )

11. Атам ,әжем, ағаммен,

Әкем, інім және мен.

Анам және енесі,

Енесінің бөлесі-

Отыр едік шәй ішіп,

Жеңгем кірді майысып.

Арқасында кіші інім.

Саны қанша айта ғой,

Үйдегі бар кісінің? Жауабы: ( )

12. Талдан ұшты көп торғай,

Емес бірақ көп торғай.

Алдында оның бастаушы,

Артында төртеу – қостаушы.

Ойың жүйрік болса егер,

Торғай нешеу, есепкер? Жауабы: ( )

13. Ала шапан киініп,

Қарбыз жатыр үйіліп.

Қарбыздардың шетінен

Санап шықтым екіден.

Бесеу болды жұп саны,

Нешеу болды түп саны? Жауабы: ( )

14. Жетпісті қуып жетем десең,

Мөлшерлеудің жөні бұл.

Жетіні қанша еселесең,

Жетесің,

Соны біл! Жауабы: ( )

15. 11 түйе, 9 жылқы,

12 сиыр, 15 ешкі,

12 қоян, 23 түлкі

Таба алмасаң бол күлкі? Жауабы: ( )

Сабақ №4

Геометриялық жаттығулар

Сабақтың мақсаты: Фигуралардың периметрін табуға қатысты есептер шығару.

P=a+b+a+b

P=a*2+b*2

P=(a+b)*2

P=a+a+a+a

P=a*4

4см

3см

-Ұзындығы неше сантиметр?

-Ені ше?

-Тік төртбұрыштың периметрін қалай табады екенбіз?

2см

-Қандай фигура берілген?

-Шаршы дегеніміз не?

2см

-Шаршының периметрін қалай табамыз?

Тапсырма:

1. Ұзындығы-2см

Ені-1см

Тіктөртбұрыштың периметрін табу

2. Ұзындығы-5см

Ені-2см

Тік төртбұрыштың периметрінтабу

3. Ұзындығы 3см шаршының периметрін табу

Сабақ №5

Фигуралардың симметриялылығы

Сабақтың мақсаты: 1. Сурет салу құралдарымен жұмыс істеу дағдыларын жетілдіру: циркуль, сызғыш, тікбұрышты үшбұрыш.

2. Симметриялық фигураларды құрастыру қабілеттерін арттыру.

3. Жаңа ұғымдармен таныстыру: симметриялы фигура, симметрия осі.

4. Симметрия осін табу қабілетін дамыту.

5. Логикалық ойлауын, зейінін, математикалық сөйлеуін дамыту.

сырмалар:

Тапсырмалар:

Түзуге қатысты симметриялықты қолданып, фигураны аяқтайық.

Сабақ №6

Геометриялық пішіндерден заттарды құрастыру

Сабақтың мақсаты: геометриялық фигуралардан композиция құру қабілеттерін дамыту

Тапсырма 1

 

Тапсырма 2

Дайын қиылған пішіндерден фигура құрастыру.

Тапсырма 3

Фигураларды сәйкестендір

Тапсырма 4

Танграмм тапсырмаларын орындау:

Сабақ №7-8

Үлестер мен бөлшектер

Сабақтың мақсаты: Санның үлесін табуды үйрену. Бөлшек ұғымымен танысу. Оқушының пәнге деген қызығушылығын арттыру, ойлау жүйесін қалыптастыру,шапшаң есептеуге дағдыландыру. Сыни тұрғыда ой қорытындысын жасау.

Тапсырмалар

-Фигуралар неше тең бөлікке бөлінген?

-Қанша бөлігі боялған?

-Тәрелкеге тең төрт бөлікке бөлінген алманың 2бөлігі салынды.Демек,тәрелкеге 4/2 алма салынды.

4/2 - мұндай жазба бөлшек деп аталады.

Бөлшек сызығының астында жазылған сан – бөлшектің бөлімі. Ол неше бөлікке бөлінгенін көрсетеді.

Бөлшек сызығының үстінде жазылған сан- бөлшектің алымы. Ол неше бөліктің алынғанын көрсетеді.

5 : 2, 8 : 6, 9 : 4, 12 : 1 бөлімін, алымын анықтау.

Тапсырма орындау:

Сурет бойынша есеп құрастыр.

1. Табыңыз:

1 м-дің = ___см 1 м-дің 3/4  = ___см 1 м-дің 3/10  = __см

1 кг-ның 4/5  = ___г 1т-ның 2/4  ______ц 1ц-дің 7/10 = ____кг

1 сағаттың4/5  = _________мин 1 минуттың2/3  = ____________с 1 жылдың3/4  = _________ай.

2.  ³/₄  бөлігі 12, 240, 360, 4800 болатын сандарды тап.

3. Мәселелерді шешу:

а) Кеннің құрамында 3/5 темір бар. 1 тонна кеннен қанша темір алуға болады?

б) Дәнді ақ ұнға ұнтақтау кезінде дән салмағының 2/5 бөлігі кебекке түседі. 1 центнер дәннен қанша кебек, қанша ұн шығады?

в) Оның ұзындығының 3/4 бөлігі сымнан кесілген, ол 12 м құрады.Барлық сымның ұзындығы қандай?

г) Бақшада 128 ағаш болды. Бұл ағаштардың 3/8-і алма ағаштары, барлық ағаштардың 2/4-і алмұрт, қалғаны шие ағаштары болды. Бақшада қанша шие бар?

д) Екі пойыз бір-біріне қарай келе жатыр. Біреуі бүкіл жолдың 2/5 бөлігін, ал екінші жартысы жүрді. Олардың арасында неше километр қалды?

4. Бөлшектерді өсу ретімен орналастыр:

3/42 11/42 7/42 45/45 30/42 23/45 2/45 44/45

5. Бөлшектерді кему ретімен орналастыр:

5/13 5/40 5/5 5/100 5/27 5/9 5/71 5/68

Сабақ №9-10

Бөлшектерді салыстыру.

Сабақтың мақсаты: бөлшектерді құрастыру және салыстыру, жолақтарға белгілеу дағдыларын бекіту;

Есептер шығару.

1. Ең үлкен бөлшекті жаз

2. Ең кіші бөлшекті жаз

3. Бөлшектер салыстыр:

;

;

4. Асханада 120 пирог пісірілді. Барлық пирогтардың 2/6 бөлігін сатылды. Неше пирог қалды?

5. Сұлтан қораптағы кәмпиттердің 3/5 бөлігін жеді. Бұл 15 кәмпит. Қорапта неше кәмпит болды?

6. Дүкенде 140 қарындаш болды. Барлық қарындаштардың 2/7 бөлігі сатылды. Дүкенде қанша қарындаш қалды?

7. Үйірде 10 жас балапан болды. Бұл үйірдегі барлық құстардың 2/5-і. Бір отарда неше құс бар?

8. Бөлшектерді салыстыр:

7/11   2/11 10/25  15/25 74/100  37/100

23/54  23/72 12/18  12/12 60/100  40/100

82/82  19/19 24/30  1 1  7/7

1%  1/10 36%  55/100 50/100  50%

Сабақ №11-12

Санның бөлігін, оның бөлігінен санды табуға есептер шығару.

Сабақтың мақсаты: Шаманың бөлігін және бөлік бойынша шаманы табу: жартысын, үштен бір, төрттен бір, оннан бір бөлігін табу.

Өткенді қайталау

Тіктөртбұрыштың бөлігін жасыл түспен бояп қой.

Фигураның бөлігін сарымен және бөлігін қызылмен бояп қой.

Фигураның бөлігін қызғылт түспен боя.

Фигураның қандай бөлігі боялмай қалғанын жаз.

№ 1 тапсырма

а)Саяхатшылар бір тәуліктің бөлігін пойызда өткізді. Саяхатшылар қанша уақыттарын пойызда өткізді?

ә)Саяхатшылар пойызда 6 сағат болды.Бұл барлық жолдың бөлігін құрайды. Саяхатшылар жолда барлығы қанша уақыт болды?

№2 тапсырманы түсіндіре отырып орындауды ұсынады.

а)Бірінші пойыз жолда 6 сағат болды. Бұл -жолдағы барлық уақыттың жартысы.

ә)Екінші пойыз жолда 6 сағат болды.Бұл-жолдағы барлық уақыттың төрттен бір бөлігі.

б)Үшінші пойыз жолда 6 сағат болды.Бұл- жолдағы барлық уақыттың оннан бір бөлігі.

№3 тапсырманың а) бөлігін жұпта орындау.Бұл тапсырманы орындауда оқушылар санның үлесін табады.Оқушыларға алдымен есепті талдап, қысқаша шартын құрғызу.Оқушылар есепті санның үлесін табу ережесіне сүйеніп шығарады.

Есепті оқу.

Пойыздың жолда жүру уақыты- 36 сағат. Ол жолдың бөлігін жүріп өтті.Пойыз жолда қанша сағат жүрді?

Сабақ №13-14

Пайыздар.

Сабақтың мақсаты: Жәй бөлшектермен өрнектелген сандар тізбектерінің заңдылықтарын анықтайды және пайыз бүтіннің жүзден бір бөлігі екенін түсініп, бүтіннің бөліктерін пайызбен жазады.

Есептер шығару.

Тапсырма 1

Ата-анасы Айнаға ай сайын 1200 теңгеге

Береді.Айна бұл ақшаның 10/1 бөлігін қыздарға арналған журналға, 3/1-ін мектеп дәмханасына жұмсайды.Ал қалған ақшаны жаңа телефон алу үшін жинайды.Айна телефон алу үшін қанша ақша қалдырып қояды.

Тапсырма 2

а)Бөлшек түрінде жаз.

8 см, 4 см, 36 мм, 83 мм бір дециметрдің қандай бөлігін құрайды?

ә ) Пайыз түрінде жаз.

15 мм, 45 мм, 75 мм бір дециметрдің қандай бөлігін құрайды?

Тапсырма 3

Есепте

58265 + 6529576 + 47654 =

100585870 – 78908765 =

560 * 201 =

311742 : 502 =

Тапсырма 4

Супермаркетте бағаның 5%-ға төмендегені жарияланды.Тауарлардың құны неше теңгеге төмендейді?

Тест тапсырмасы:

1.Сүт 1 литр ескі бағасы 200 тг 5% жеңілдікпен жаңа бағасын тап.

А. 190 тг

В. 180 тг

С. 185 тг

2. Шырын 1 литр ескібағасы 400 тг 5% жеңілдікпенжаңабағасықаншатеңге?

А.390 тг

В.380 тг

С.370 тг

3.1 қорапшайдыңескібағасы 500 тг 5% жеңілдікпенжаңабағасықаншатеңге?

А. 470 тг

В. 480 тг

С. 475 тг

4. Айран 1 литр ескібағасы 300 тг 5% жеңілдікпенжаңабағасықаншатеңге?

А.285 тг

В.280 тг

С.260 тг

Қосымша есептер:

1. Кәсіпорын тоқсан ішінде 500 сорғы шығарды, оның 60%-ы жоғары сапа санатында болды. Кәсіпорын жоғары сапалы санаттағы қанша сорғы шығарды?

2.Оқушы 138 бет оқыды, бұл кітаптағы барлық беттердің 23% құрайды. Кітапта неше бет бар?

3.Жігіттер 2800 ағаш отырғызды, оның 40 пайызы жөке ағашы. Балалар неше линден ағашын отырғызды?

4.Турист 800 км жол жүрді, бұл бүкіл саяхаттың 20% құрайды. Туристің болжаған бағыты қандай?

5.Дүкен азық-түлік дүкенінен 60 тонна алма алды, бұл барлық алынған жемістердің салмағының 30% құрады. Дүкен қанша тонна жеміс алды?

6.Металл конструкция жинағы 300 бөліктен тұрады. Бұл бөліктердің 12% жаңғақтар. Металл конструкциясының жиынтығында қанша жаңғақ бар?

7. Мектеп кітапханасында 1800 кітап бар. Оның 28 пайызы ғылыми-көпшілік кітаптар, 24 пайызы шетел жазушыларының көркем әдебиеті, қалғаны орыс жазушыларының көркем әдебиеттері. Кітапханада орыс жазушыларының қанша көркем әдебиеті бар?

8. Турист өз маршрутында жаяу және велосипедпен жүрді. Оның 6 шақырымды құрайтын жолының 30% жаяу жүргені белгілі. Туристтің велосипедпен жүрген жолын табыңыз?

9.Олар мектепті жөндеуге 434000 сом жұмсады.Оның 35% жұмысқа, қалғаны құрылыс материалдарына төленді. Құрылыс материалдарын салуға қанша уақыт кетті?

10. Қаңтар айында тауардың бағасы 470 рубль болды. Ақпан айында ол 20%-ға төмендеді. Өнімнің жаңа бағасы қандай?

Сабақ №15-16

Күнделікті өмірдегі пайыздар.

Сабақтың мақсаты: Проценттерге қатысты күнделікті өмірде кездесетін есептерді шешу.

Есептер шығару

1. Сандардың 1% табыңыз: 300; 800; 2400; 7500; 10000; 32 400; 75000. Сол сандардың 3%, 40%, 75% есепте.

2. 2800 санының 17%-ына сол санның 8%-ын қос. 4500 санының 15%-ына 2500 санының 13%-ын қосыңыз.

3. Жұмысшының жинақ кассасында 800 сомы бар. Ол осы ақшадан жылына 3 пайыз табыс алатын. Бұл рубльмен қанша тұрады?

4. Бір гектар орманда 600 ағаш бар. Оның 75% қарағай, 15% шырша, 10% қайың. Осы гектарда әр түрдің қанша ағашы өседі?

5. Темір рудасының құрамында 60% темір бар. 1 тонна 200 кг кенде қанша темір бар?

6. Мектепте 400 оқушы бар. Олардың 85 пайызы – пионерлер. Мектепте қанша пионер бар?

7. Үйде 3500 адам тұрады. 9 жасқа дейінгі балалар - 15%, 9 жастан 16 жасқа дейін - 12%, 16-18 жас аралығындағы жасөспірімдер - 3% - Қалғандары ересектер. Бұл үйде неше бала, жасөспірім және ересек адам бар?

8. Есептеңіз:

5% 80 санынан 90% 30 санынан 75% 64 санынан

25% „ 60 50% „ 36 50% » 18

10% „ 350 60% „ 20 80% „ 65

9. Мектепте 820 оқушы бар; Бұл санның 60 пайызы қыздар. Мектепте неше ұл бала бар?

10. Сиыр жылына 1400 литр сүт берді. Азықты жақсартқаннан кейін сүт өнімділігі 50%-ға артты. Сиыр жылына неше литр сүт береді?

11. Зауыт жоспар бойынша айына 3 450 000 сомның өнімін шығаруы тиіс еді. Ол жоспарын 10 пайызға асыра орындады. Зауыт қанша өнім берді?

12. Мұнайда оның салмағының 4% -ы бензин, 30% - керосин, 20% - жарықтандыру майы, 30% - майлау майы, 13% - шайыр. 1 тонна мұнайдан осы өнімдердің әрқайсысынан неше килограмм алынады?

13. Әрбір станок жұмыста тозып, жыл сайын оның құнының 10% жоғалады. Құрылғының құны 45 000 рубльді құрайды. Машина 3 жыл жұмыс істегеннен кейін қанша тұрады?

14. Құралды пайдаланған кезде ол жыл сайын өз құнының 20% жоғалтады. .2 жыл жұмыс істегеннен кейін қысқыштар қанша рубль болады, егер олардың бастапқы құны 2 рубль болса. 50 тиын?

15. Колхозда 200 бас ірі қара бар. Асыл тұқымды мал барлық ірі қара малдың 38 пайызын құрайды. Колхозда қанша бас асыл тұқымды мал бар?

16. Бір күнде диірменде 6700 кг астық тартылды. Астық массасының 80%-ын ұн, 18%-ын кебек құрайды. Қанша ұн, қанша кебек алдыңыз?

17. Аяқ киім фабрикасында 1 жұмысшы тәулігіне 260 жұп табан шығарады. Стахановшы жұмысшы 20% артық өнім шығарады. 5 адамнан тұратын стахановшылар бригадасы күніне неше жұп табан шығарады?

18. Жоспар бойынша 100 м жіптің құны 25 тиын болып есептелді. Шарда 18 000 м жіп бар. Құн бағасы 7%-ға төмендетуге қол жеткізді. Енді бүкіл доптың құны қанша?

19. 1913 жылы Ресейде 3 000 000 жұмысшы болды. Олардың 30 пайызы ереуілдерге қатысты. Қаншама жұмысшы 1913 жылы ереуілге шықты?

20. 1905 жылы Ресейде 2500000 жұмысшы болды. Жұмысшылардың 100 пайызы ереуілге шықты. Қанша жұмысшы ереуілге шықты?

Сабақ №17

Сандар мен цифрлардағы заңдылықтар.

Сабақтың мақсаты: Күнделікті өмірде кездесетін оқиғалардың заңдылықтарын түсіндіру. Оқушыларды заңдылық ұғымымен таныстыру. Сандар және заттар қатарлары арасындағы заңдылықтарды қарастыру. Қарапайым заңдылықты сақтап, қатарларды жалғастыру. Дөңгелек сандарға байланысты заңдылықтар құрастырып, жаттығулар жасау. Берілген сандар, фигуралар және табиғаттағы заттар қатарындағы заңдылықтарды таба білу дағдысын дамыту.

Есептер шығару

1-тапсырма: Дөңгелектердің түстеріне қарай және сандардың орналасу ережесіне қарай түсіндіру. Фигуралар мен сандар тәртібін жалғастыру.

«Бағдаршам» ойыны.

2-тапсырма: Суреттегі асықтар қандай заңдылықпен орналасқан? Қатарды жалғастыр.

3-тапсырма: Заңдылықтарды сақтап, сандар қатарын жалғастыру.

Топтық жұмыс:

20

18

16

Ширату жаттығуы:

« < », « > », =

-Бұлар қандай белгілер?

4-тапсырма: Заңдылықтарды сақтай отырып, көше бойындағы үйлердің нөмірін айт. Көшенің қарсы бетіндегі үйлердің нөмірі қандай болады?

Жұптық жұмыс:

Жұп сандар, тақ сандар туралы білімдерін пысықтау.

5 -тапсырма:Мысалдар неге осы ретпен берілген? Анықта.

5+2

7+1

1+4

8-2

6-1

6-тапсырма: Орындап көр

Алашаның суретін сал. Жолақтарын көрсетілген ретпен боя. Алашаның шетінде қандай жолақ болады?

7-тапсырма: Ойлан «Дымбілмеске көмектес»

Сан тізбегін оңға және солға қарай жалғастыр.

... , ..., 5, 7, 9, ..., ...

8-тапсырма: Жұмыс дәптерімен жұмыс

Сабақ №18

Сиқырлы шаршылар. Фигуралардың ауданын табу.

Сабақтың мақсаты: Оқушылардың фигураның ауданын табу туралы білімдерін кеңейту. Тік төртбұрыш пен шаршының ауданын есептеу формуласын үйрету. Ауданды табуға берілген есептерді қатесіз шығара білуге дағдыландыру. Есте сақтау қабілеттерін, сөйлеу мәдениетін,көркем жазу дағдыларын дамыту.

Есептер шығару:

1.Киіз үйде ұзындығы 6 м, ал ені 3 м тұскиіз ілулі тұр. Тұскиіздің ауданын тап.

2. Тік төртбұрышты еденнің ұзыындығы 8 м, ал ені 4 м. Еденнің ауданын тап.

3. Шаршы тәріздес терезенің бір қабырғасы 5м. Шаршының ауданын тап.

.

4-есеп:

Ш у каналы- 82 км

К өк су каналы-?21 км ұзын

Басқара каналы-? 55 км қысқа

5- есеп:

12: х =6 9*x=45

X*10=30 50*x=400

X*100=90072:х=8

6.10 таяқшаның неше ұшы бар? Он жарым таяқшаның ше? Он үш жарым таяқшаның ше?

7.Үш бала Арман, Асылан, Болат баққа отыруға барды. Жолжөнекейолар 3 теңгетауыпалды. БаққаБолатжалғыз барса, қаншатеңгетауыпалареді?

8. Өзеннің жағасында 4 қозы жайылып жүр. Аққозыларықарасынанүшеуікөп. Қаншақарақозы, жәнеқаншааққозы бар екен?

Сабақ №19-20

Сиқырлы шаршы. Пішіндердің көлемін табу.

Сабақтың мақсаты: денелердің көлемі, көлемді өлшеу бірліктері туралы түсініктерін кеңейту, текше мен тіктөртбұрышты параллелепипедтің көлемі туралы түсініктерін қалыптастыра отырып, көлемді фигуралардың көлеміне септеп табуға үйрету.

Есептер шығару

Көлемнің өлшем бірліктері:

1 см³ = 1 сантиметр кубБұл – қабырғалары 1 см текше

1 дм³ = 1 дециметр кубБұл – қабырғалары 1 дм текше

1 м³ = 1 метр кубБұл – қабырғалары 1 м текше

Тапсырма 1

Берілген текшелердің көлемін тап (ауызша)

Тапсырма 2. Есепті шығар

а) Қорап

а= 9см

в= 8см

h= 5см

V= ?

ә) Осы қораптан әрбір жағы 2 см артық болатын қораптың көлемін тап.

Қорап

а= 11см

в= 10см

h= 7см

V= ?

Тапсырма 3. Есепті шығар

а) Егер ұзындығы 50 м, ені 10 м, ал тереңдігі 2 м болса, хауыздың көлемі қандай?

ә) Осы хауыз түбінің ауданын есепте.

б) Хауыздың бүйір қабырғаларының аудандарынығң қосындысын есепте.

Тапсырма 4. Тіктөртбұрыштардың белгісіз жақтары мен периметрін тап.

А=? см

в=7см

Тапсырма 6 Сызба бойынша өрнек құрастыр. (ауызша)

Тапсырма 7

Шығармашылық тапсырма

1. Үлкен тіктөртбұрыштың ауданы неге тең?

15*9 =135 (см²)

2. Кіші тіктөртбұрыштың ауданы неге тең?

3*5 =15 (15см²)

3. Үлкен тіктөртбұрыштан неше кіші тіктөртбұрыш қиып алуға болады?

135/15= 9

Сабақ №21-22

Қозғалысқа байланысты есептер.

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға қозғалысқа арналған есептер және сол есептерге кері есептер шығару жолдарын меңгерту. Бір бағыттағы қозғалысқа арналған есептерді шешуді үйрету.

Есептер шығару

Тапсырма 1

Есептердің шартын, сұрағын, шешуін және жауабын салыстыр.

а) 630 км жолды жылдамдықтары 70 км/сағ және 90 км/сағ екі машинаның қайсысыбұрын жүріп өтеді? Межелі жерге қайсысы қанша уақыт бұрын жетеді?

Қашықтық – 630 км

1–машина – 70 км/сағ

2–машина – 90 км/сағ

630:70–630:90=9–7=2

ә) Ерзат пен Азат атпен жарысты. Ерзаттың атының жылдамдығы 20 м/сек, алАзаттың атының жылдамдығы 18 м/сек. 10 секундтан кейін аттардың ара қашықтығынеше метр болады? 1 сағаттан кейін ше?

Бір бағыттағы қозғалыс.

б) Бір айлақтан екі кеме бір мезгілде шығып, бір бағытта жол тартты. 4 сағаттан соң бірінші кеме айлақтан 120 км, ал екіншісі 140 км қашықтықта болды. Әр кеменіңжылдамдығын тап.

3. Мектеп оркестрі үшін 2 қобыз, одан 6 есе артық домбыра және домбыра мен қобыздан 7 есе кем сыбызғы алынды. Оркестрге барлығы қанша аспап алынды?

Сергіту жаттығуларын жасау.

4. Бөлуді орында және оны тексер:

1944 : 24 = 2150 : 25= 2262 : 87= 2376 : 27=

5. 24 км506 м х 3 73 м50 мм + 9 м25 мм42 м14 см : 43

78 т 123 кг х 5 96 т 509 кг – 48 т 765 кг 26 ц 19 кг : 27

2 м375 мм х 8 300 км450 м – 195 км728 м91 м20 см : 32

6. Теңдеулерді шеш:

Қандай компонент белгісіз?

Белгісіз компонентті қалай табады?

5607 + х = 9004 8706 – а = 5397

7. Үшбұрыштың екі қабырғалары бірдей және әрқайсысы х см-ден, ал үшінші қабырғасы2 см. Осы үшбұрыштың периметрін өрнек түрінде жазып көрсет.

Сабақ №23-24

Жылдамдық,уақыт және қашықтық арасындағы тәуелділікке берілген кері жай есептер

Сабақтың мақсаты: Оқушыларды қозғалыс денелерінің шамалары жылдамдық , уақыт, қашықтықпен таныстырып, қозғалысқа берілген есептертерді құрастыру және шығаруды үйрету..

Есептер шығару

№1 Есепті шығар. Тақтада орындау.

Жылдамдық u	Уақыт t	Қашықтық s
5 км/сағ	3 сағ	? км

ә) Кері есептер құрастыр және оларды шығар.

Есіңе сақта!

v • t =s

s : t = v

s : v = t

№2 Кесте бойынша есептер құрастыр және шығар.

Жылдамдық u	Уақыт t	Қашықтық s
45 км/сағ ? км/сағ 70 км/сағ	? сағ 3 сағ 4 сағ	90 км 270 км ? км

Есепті салыстыр. Не байқадың?

№3 Кесте бойынша есептер құрастыр және шығар.

Жылдамдық u	Уақыт t	Қашықтық s
30 м/сек ? м/с 20 м/с	? с 2 с 4	90 м 460 м ? м

Есепті салыстыр. Не байқадың?

№4 Есепті шығар.Тақтада орындау.

Жылдамдық u	Уақыт t	Қашықтық s
45 км/сағ 90 км/сағ 70 км/сағ	? сағ ? сағ ? сағ	90 км 270 км 280 км

№5 Өрнекте. Топтық жұмыс.

5078 м =□ км □ м

6787 м =□ км □ м

28458 кг=□ т □ кг

5780 кг=□ т □ кг

6 м= □ мм 7 дм =□ мм

25 см 9 мм = □ мм

25 мин 18 с = □ с

30 мин 45 с = □ с

№7 Өрнек түрінде жаз және мәнін тап. Топтық жұмыс.

2540 кг : 4 кг

483072 : 3

36 т : 5 ц •7

№8 Жеке жұмыс

Тік төртбұрыш сыз және периметрін тап.

а– 4 см 5 мм

в– 5 см

Р - ?

Шығармашылық тапсырма

«Сиқырлы шаршының» бос тор көздерін толтыр.

		31
	32
33	28

Сабақ №25-26

Түсім,аудан,өнім массасына берілген есептер

Сабақтың мақсаты: Пропорционал шамалар арасындағы тәуелділікке берілген жай есептің жаңа түрімен таныстыру, кері есептер құрастыра алу.

Есептер шығару

Ауызша есептер

Заңдылықты тағайындап, сандар қатарын жалғастыр:

а) 0,19,38,57,.............

ә) 318,422,526,.. .. .. .. .. ..

б) 72 574, 72 561, 72 548, ..........

Ережені еске түсір:

Өнімділік*жұмыс уақыты= жұмыс көлемі

Жұмыс көлемі/жұмыс уақыты= өнімділік

Жұмыс көлемі/өнімділік= жұмыс уақыты

Өнімділік * аудан = өнім массасы

Өнім массасы : аудан = ?

Өнім массасы : өнімділік =?

Есептер шығару.

№1 есеп. Мынадай есептерді шығаруды үйрен:

а) Әр гектардан 270 центнер картоп жиналды. Бақшаның ауданы 3 га, Бұл өнімнің массасы қандай?

ә) сызба бойынша кері есеп құрастыр және шығар.

Өнімділік * аудан = өнім массасы

Өнім массасы : аудан = ?

Өнім массасы : өнімділік =?

№2 есеп

Әр гектардан 36 центнерден бидай жиналды. Аудандары мынадай үш алқаптан неше килограмм бидай жиналады:

1 алқап – 400 га

2 алқап – 800 га

3 алқап - 1000 га

№3 есеп

1 га жерге тұқым себу үшін 320 кг тұқым қажет. Аудандары мынадай үш алқапқа себу үшін қанша тұқым қажет:

1 алқап – 500 га

2 алқап – 600 га

3 алқап - 700 га

№4 есеп

а) квадрат сантиметрмен өрнекте:

7 дм², 4 дм²_, 46 дм²_, 6 дм²_, 23 см²_, 20м²_, 20 см²

ә)Квадрат дециметрмен өрнекте:

7 м²_, 42 м²_, 600 см²_, 3400 см²

№5 есеп. Тиісті санды тауып, орнына қой.

5 км= м	5 т= ц
5 м= дм	5 ц= кг
5 м= с м	5 кг= г
5 дм= мм	5 т= кг
300 см= дм	120 с= мин
700 м= дм	300 мин= сағ
500кг= ц	200 жыл= ғ
600 мин= сағ	48 ай= жыл

№6 есеп.

Тоқыма фабрикасында 45 көк түсті, 105 жасыл түсті балалар кеудешесі дайындалды.барлық өнімді қораптардың әрқайсысына 15-тен салды.Неше қорап қажет болды?

№7 есеп. Қалалық автобус паркінде 24 «Газель» және 12 «Мерседес» автобусы бар. Жұмыс күнінің соңында барлық автобустарды жабық тұрақтардың әрқайсысына 6 автобустан қояды.Барлық автобус неше жабық тұраққа қойылады?

№8 есеп.

Үш сөреде 522 кітап жинаулы тұр. Бірінші сөреде – барлық кітаптың үштен бір бөлігі.Біріншіге қарағанда екіншісінде 56 кітап артық. Қалған кітаптар үшінші сөреде жинаулы тұр.Үшінші сөреде неше кітап жинаулы тұр?

№9 есеп

Дүкенге 850 кітап қоймадан әкелінді.Бірінші күні барлық кітаптың екіден бір бөлігін сатып алды.Біріншіге қарағанда 84 кітап кем сатылды.Қалған кітап үшінші күні сатылды. Үшінші күні неше кітап сатылды?

№10 есеп

Бумадан 120 бет қағаз алынғаннан кейін, онда 380 бет қағаз қалды. Бумада қанша бет қағаз болған?

№11 есеп

Шипажайға 26 адамнан тұратын топ келгеннен кейін, онда 120 демалушы болды.Бастапқыда шипажайда неше демалушы болған?

№12 есеп

Балалар лагері үшін 2096 төсек қап сатып алынды, бұл ересектердің төсек қабына қарағанда 1956-сы артық.Ересектерге арналған неше төсек қап сатып алынды? Балалар лагеріне барлығы неше төсек қап сатып алынды?

№13 есеп

Таудың басындағы лагерде 48 спортшы демалды.Олардың бір бөлігі серуенге аттанғаннан кейін, лагерді барлық спортшыға қарағанда 36 адам кем қалды.Лагерде қалған адамдар серуенге кеткен адамдардан неше есе артық?

№14 есеп

Арасы 270 км екі қаладан бір мезгілде бір-біріне қарама-қарсы бағытты екі автосаяхатшы жолға шықты. Біріншісінің жылдамдығы 70км/сағ, екіншісінің жылдамдығы 65км/сағ.Кездескенге дейін оладың әрқайсысы қандай қашықтықты жүріп өтеді?

№15 есеп

Үш үлескіден 2 т сәбіз жиналып алынды. Бірінші үлескіден 50 кг жиналды, бұл екіншіге қарағанда 2 есе кем.Ал қалғаны үшінші үлескеден жиналды.Үшінші үлескіден неше килограмм сәбіз жианлды?

№16 есеп

Бақтан 1550 кг алмұрт жиналды.Алмұрттың бестен бір бөлігі 62 жәшікке тең бөлініп салынды.Жәшіктің әрқайсысына неше килограмм неше килограмм алмұрттан салынды?

№17 есеп

Саяхатқа қатысушылар үшін бірдей 200 қапшық тез дайындалатын ботқа сатып алынды. Қарамық ботқасы 8кг 400 г, ал сұлы ботқасы 7кг 600 г.Қармық пен сұлы ботқасы жеке-жеке неше қапшық салынып алынады?

№18 есеп

Екі жылыжайдан 720кг қияр жинап алды.Бірінші жылыжайдың ауданы 22м²,екіншісінің ауданы 38м².Егер әр квадрат метрден бірдей мөлшерде қияр жиналса, әр жылыжайдан неше кг қияр жиналады?

№19 есеп

Үш күнде дүкенге 8т қант жөнелді.Бірінші күні 1589 кг, екінші күні одан 2 есе артық қант тиелді.Үшінші күні неше килограмм қант жөнелтілді?

№12 есеп

Жылыжайға 900 гүл отырғызылды. Оның 630 -қалампыр, қалғаны - қызғалдақ. Әр жүйекке 35 қалампыр және 30 қызғалдақ отырғызылды. Барлығы неше жүйек болды.

Сабақ №27-28

Есептерді, теңдеулерді, мысалдарды шығарғанда кері амалды қолдану.

Сабақтың мақсаты: Есептерді, теңдеулерді, мысалдарды шығарғанда кері амалды қолданады.

Есептер шығару

Қосымша 1

1 нұсқа	2 нұсқа
№1. Есепте
3 513*210 4 088: 584 4 562*403 84 513: 429 8 482*210 260 400: 744	3 258*213 2 772: 462 4 803*223 87 550: 425 7 653 *102 256 626: 807
2. Есепті теңдеу құру арқылы шығару.
Жылыжайға 900 гүл отырғызылды. Оның 630 -қалампыр, қалғаны - қызғалдақ. Әр жүйекке 35 қалампыр және 30 қызғалдақ отырғызылды. Барлығы неше жүйек болды?	Айдын 180 беттік кітапты күніне 20 беттен оқып бітіріп, содан соң басқа кітапты күніне 22 беттен оқыды. Екі кітапты ол 19 күнде оқып бітірді. Екінші кітап неше беттен тұрады?
3.Көрсетілген өлшем бірліктеріне өрнекте.
8 сағ - 124 мин 17 м + 3 м400 мм 82 т 25 кг - 9 ц 43 кг 34 км84 м - 17 км97 м	9 м – 57 см 20 м – 5м 13 см 41 км6 м – 7 км25 м 2455 күн + 2 ж. 32 күн
4. Теңдеулерді шеш:
16 + 48 : х =40 (а х - 956) : 4 = 70	64 х b – 59 = 389 398 + 6309 : k = 1099
Екі сөреде 196 қорап печенье болды. Бірінші сөреден алып, екінші сөреге 28 қорапты қойғанда, екі сөредегі қораптар саны теңесті. Бастапқыда әр сөреде неше қорап печенье болды?

Қосымша 2

1 нұсқа	2 нұсқа
1. Есепте
Арақашықтығы 1332 км екі қаладан бір-біріне қарама-қарсы екі автокөлік шығып, 9 сағаттан кейін кездесті, бірінші автокөлік 58 км \сағ жылдамдықпен жүрді. Екінші автокөліктің жылдамдығы қандай?	Автобус арақашықтығы 420 км екі қаланың арасын 7 сағатта жүріп өту керек. Алғашқыда 2 сағатта ол жүру керек жылдамдықтан 5 км\сағ кем жылдамдықпен жүрді. Ол кестедегі уақыт бойынша кешікпей келу үшін, қалған жолды қандай жылдамдықпен жүруі тиіс?
2. Геометриялық фигураның ауданы мен периметрін тап.
Тіктөртбұрыштың ұзындығы 24 см, ал ені оның ұзындығынан сегізден бір бөлігін құрайды. Оның периметрі мен ауданын тап.	Тіктөртбұрыштың ені 82 см, бұл оның ұзындығынан 8 м кем. Осы тіктөртбұрыштың периметрі мен ауданын тап.
3.Өрнектің мәнін тап.
70 090 – 5004 х 5 + 2347 4235: 5 + 9 655 – 4524 : 2	63 000 : 7 х 2 + 2 088 64 000 : 4 х 8 – 36 519
4. Салыстыр.
5 т 300 кг * 5 т 3 ц 20 сағ * 15 сағ 40 мин 125 мин * 2 сағ 15 мин	8м 2 дм * 8 м20 см 4 км250 м * 4 250 м 80 км100 м * 81 000 м
5. *
Бір отбасында үш ағайынды бала бар.Олардан жастарын сұрағанда, ең үлкені былай деді: «барлығымыз жасымызды қоссақ, 29 шығады.Түстем мен менің жасымды қосса 18, ал Рүстем мен Айбектің жастарын қосса, 16 шығады».Ағайынды балалардың әрқайсысынң жасы нешеде?

Сабақ №29

Математикалық жұмбақтар.

Сабақтың мақсаты: Оқушылардың ойлау тез, шапшаң есептеу дағдыларын, өз бетімен жұмыс жасау машықтарын қалыптастыру.

Есептер шығару

Өтілген тақырыптарды қайталау.

1.Есепте:

32+3 42-1 21+4 96-4

71+4 77-6 45+3 49-5

66+3 18-7 27+2 19-3

2.Тиісті санды тауып қой:

1-топ	2-топ	3-топ
14+□=19 17 +□=19 23+□=27	29-□=22 19- □=17 35-□=31	48+□ =49 32+□=38 37-□=32

Салыстыр

1-топ

75*73 25*21 92*95 64*67

12*18 84*88 76*71 73*71

2-топ

39*39-4 73*73+2 37*37-5

54*50+5 33*30+2 70*69+1

3-топ

ә)45-40*6 72-40*35 49+20*30

22+70*91 63-50*15 95-40*52

«Жұмбақ есеп» дидактикалық ойыны

1.Табақта он бес алма,

Қолымда төрт алма,

Барлығын қосқанда

Болады неше алма?

Екеуін бердім апама,

Екеуін бердім атама,

Үшеуін алды інім

Нешеуі қалды өзімде?

2.Алматта бір асық,
Санатта бір асық,
Қанатта бір асық,
Ал менде екі асық,
Барлығы неше асық?

2.Ал, санаңдар, санаңдар,

Бізде қанша адам бар?

Алдымда:

Атам, әжем,

Алдымда:

Әкем, анам.

Білмесеңдер, біліңдер,

Тағы саусақ бүгіндер.

Алдыма:

әпкем, көкем,

«Аман жүрсін інім», - дер.

Өзім барамын, інім бар.

Кіп – кішкентай күнім бар.

Қанша болдық бәріміз?

Шұнақ құлақ бес ешкі,

Қос лақты қос ешкі,

Төрт қозылы екі қой

Бәрі нешеу, айта ғой?

3.Бір үйрек тығылды,

Бір үйрек жығылды.

Қалғаны неше үйрек?

2.«Санды тап» дидактикалық ойыны

-6 мен 8 сандарының арасындағы санды тап;

-5- тен 1-еуі артық, 7-ден 1-еуі кем санды тап;

-7-ші және 9- шы үйде көршілер тұрады, мен қайда тұрамын?

-Мен бір сан ойладым, оған 1-ді қосқанда 5 шықты. Ол қай сан? Қалай білдіңдер?

-Мұхтар үйдің 6-шы, ал Дастан 9-қабатында тұрады. Тоқтар мен Ләйлә Мұхтардан жоғары, Дастаннан төмен тұрады. Тоқтар Ләйләдан жоғары тұрады. Тоқтар мен Ләйлә үйдің нешінші қабатында тұрады?

3.«Қызықты танымдық есептер»

1.Мұғалім сырты жазылмаған жаңа дәптерлерді оқушыларға таратты. Ол Маратқа кез-келген дәптерді бере ала ма?

2.Нанды үш бөлікке бөлді. Неше бөлік шықты?

5. «Тауып көр»

а)Әжей 15 құлаш арқан есті. Бұзау арқандауға 8 құлаш керек. Неше құлаш арқан артылып қалды?

б)Сырмақты бастыруға 10 м қызыл жіп, одан 4 м артық көк жіп жұмсалды. Неше метр көк жіп жұмсалды?

Сабақ №30

Қиялды дамыту. Орташа арифметикалық мәнді табу.

Сабақтың мақсаты: Сандардың арифметикалық ортасын табады..

Есептер шығару

I. «Танымдық» аялдамасы.
1. Спорт жарысында команда мүшелері: Айдар — 14 ұпай, Серік — 16 ұпай, Жандос — 16 ұпай, Мәди — 9 ұпай алды. Ал Асхат ұпай ала алмады. 1) Спорт жарысында команда мүшелерінің әрқайысы ота есеппен қанша ұпай алды? 2) Ұпайлардың өзгеріс ауқымын табыңдар.

2. Сәуір айының бірінші аптасындағы ауаның тәуліктік орташа температурасы: 2 º, 4º, 5º, 9º, 6º, 4º, 7º болды. Осы аптадағы ауаның тәуліктік орташа температурасының өзгеріс ауқымын табайық.
3. Оқушының тоқсан ішіндегі дене шынықтыру пәнінен алған бағалары 5, 5, 5, 4, 3, 4, 5, 4, 5, 5. Оқушылардың осы алған бағаларының модасы қай баға?
II. «Тапқырлық» аялдамасы
1. Оқушылар орташа өнімді, жылдамдықты табуға есептер шығару керек.
Алма егілген үш бақтың әрқайсысының ауданы 12 га. Бірінші бақтан 1029ц, екінші бақтан — 918ц, ал үшінші бақтан 1166 ц алма жиналды. Алма бақтарында алынған орташа өнім неше центнер?

ІІІ. «Нәтиже» аялдамасы. Бұлаялдамададеңгейліктапсырмаларорындалады.

А) Сандардыңарифметикалықортасынтабыңдар
1) 30 мен 50
2) 10 пен 12
3) 6 мен 4
4) 12 мен 18

В) Сандардыңарифметикалықортасынтабындар:
1) 101; 9 4 және 9 9
2) 59; 61; 6 және 48

С) Бағасы 750 тг 3 кг шай мен бағасы 980 тг 2 кг шай араластырылды. Қоспа шайдың 1 кг бағасы неше теңге?

Сабақ №31

Шамаларды салыстыру

Шамаларға арифметикалық амалдар қолдану координаталар.

Сабақтың мақсаты: Көп таңбалы сандар мен шамаларды салыстырып, амалдар орындап, өрнектеп, теңдеулер шешіп, есептер шығарамыз.

Есептер шығару

№ 1. Салыстыр.

16 км 9 м * 13 км 5м 3т 7ц * 35 ц

3 тәул.15 сағ * 4 тәул. 4т 5 кг * 675 кг

№ 2.

Балалар кітапханасы – 18

Үлкендер кітапханасы - ? 4 есе артық

Барлығы - ? кітапхана

№ 3.Теңдеулерді шеш.

Х + 2045 = 4182 х-165 = 7047 6000 : а = 300

№ 4. Сантиметрмен өрнекте.

120 мм = 18 дм = 5м 26 см =

490 мм = 8м 3дм = 6м 5 см =

№ 5. Салыстыр.

7 км 9 м * 4 км 12 м 6 т 7 ц * 18 ц

5 км 8 м * 8 км 9 м 3 т 87 ц * 4 т

№ 6

Раушан – 200 – 5 талдан

Қалампыр - 600 – 3 талдан

Барлығы - ? гүл шоғы

№ 7.Теңдеулерді шеш.

Х * 5 = 3000 6200 + а = 8260 7000 : с = 7

№8 Амалдарды орында.

5 см 9 мм + 18 см 4 ммм =

35 мин 29 с – 28 мин 20 с =

24 сағ 8 мин + 22 сағ 52 мин =

№ 9.Метрмен өрнекте.

980 дм = 420 дм =

500 см = 400см =

2 км = 8 км =

№ 10. Салыстыр.

3 м 15 см *350 см 1 м 9 дм * 19 дм

2 м 3 дм * 235 см 3 сағ * 200 мин

№ 2.

5 кун – 12 кг

2 кун - 9 кг

Барлығы - ? кг ұн

№11.Теңдеулерді шеш,шешуін тексер

7 * а = 210056 280500 : х = 100

№ 12. Амалдарды орында.

8 т - 340 кг =

5 кг – 3кг 900 г =

8 км – 1 км 275 м =

№ 13. Дециметрмен өрнекте.

900 см = 70 м = 9 м 8 дм =

720 см = 16 м = 6 м 4 дм =

№ 14.

І жүйек – 180 кг пияз

ІІ жүйек – ? 2 есе артық

ІІІ жүйек - ? 3 есе кем

Үш жүйек - ? кг пияз

№ 15. Теңдеулерді шеш.

8000 : х = 2000 320 * х = 2560 6400 : с = 8

№ 16. Тоннамен өрнекте.

30 ц = 2000 кг = 120 ц =

230 ц = 13000 кг = 750 ц =

№ 9.

а = 2 см 5 мм

в = 3 см

Р = ? см

Сабақ №32-33

Комбинаторика есептері.

Сабақтың мақсаты: «Мүмкін нұсқалар ағашын» және көбейту ережесін пайдалана отырып, қарапайым комбинаторлық есептерді шығару қабілетін дамыту

Есептер шығару

Сая ерекше жануарлардың суреттерін іздеді. Ол үшеуін тапты. Бірақ ол әңгіме үшін сабаққа тек екеуін әкелуі керек. Ол мұны қанша жолмен жасай алады? Жануарлардың атын бірінші әріптермен көрсетіңіз және барлық нұсқаларды жазыңыз.

Есепті кесте арқылы шешуге болады.

Оны дайындау тақтада немесе карточкаларда жасалуы мүмкін.

	Көртышқан	Қоян	Жалқау
Көртышқан		+	+
Қоян			+
Жалқау	+

Есептер шығару

Тапсырма 1

Торда сары, жасыл, көк, көк тотықұстар болды. Айнаға екі тотықұс таңдауға рұқсат берді. Айнаның неше нұсқасы бар?

Тапсырма 2

Үй жануарлары дүкенінде Арманға балықтың 5 түрі ұнады. Балықтың бағасы бірдей, бірақ ақшасы 3 балыққа ғана жетеді. Арманда бес түрдің ішінен үш балықты таңдаудың қанша нұсқасы бар?

Тапсырма 3

3528-ден үлкен қанша сан бар, олардың әрқайсысын берілген санның цифрларын қайта орналастыру арқылы алуға болады?

Тапсырма 4

Айжанның 4 түрлі көйлегі мен 3 түрлі аяқ киімі бар. Олкешкебарады, не киеміндепойлапотыр. Светаныңнешенұсқасы бар?

Тапсырма 5

Серік кодты құлып жасады. Оны ашу үшін осы үш санның тіркесімін теру керек.

а) Егер сандар қайталанбаса, неше комбинация бар?

ә) Серік қамалының коды 300-ден үлкен жұп сан.Осы санды ата.

в) Өздеріңізше сандар комбинациясын құрастырыңыз.

Тапсырма 6

100 метрге ақтық жүгіруге Аян, Алмас және Орал қатысуда. Жүлделерді бөлудің мүмкін нұсқаларын атаңыз.

Тапсырма 7

М – математиканы, Р – орыс тілін, І – тарихты, А – ағылшын тілін, F – дене тәрбиесін белгілеп, мүмкін болатын нұсқалар ағашын құрастырыңыз, барлығы 24 сабақ кестесінің нұсқасын аламыз.

Тапсырма 8

0, 2, 4 сандарынан қандай үш таңбалы сандар жасауға болады?

Тапсырма 9

2,5 және 9 сандарынан екі таңбалы сандар құрастыр.

Тапсырма 10

Мектеп оқушылары каникулда қалаға баруды жоспарлап, жол бойында көрші елді мекенді аралады. Ақпараттық үстелде олар ақпарат алды: Ауылдан көрші ауылға қайықпен (t) немесе пойызбен (p), ал көрші ауылданқалаға, қайықпен, пойызбен немесе автобуспен (а) баруға болады. Оқушылар саяхатын қандай әр түрлі жолмен аяқтай алады?

Тапсырма 11

Шатырда балмұздақтың үш түрі бар: конус (р), брикет (б), балмұздақ (е). Аян мен Саян әрқайсысы бір порция сатып алуға шешім қабылдады. Мұндай сатып алудың қанша нұсқасы бар?

Тапсырма 12

ДАнияр, Арман және Наурыз баскетбол себетіне допты лақтыру жаттығуына жиналды. Оларда бір ғана доп бар және олар допты кімнен кейін лақтыратынын келісу керек. Олар бір-бірінің қасында неше түрлі сапқа тұра алады?

Тапсырма 13

Назира қуыршаққа он түрлі көйлек, ал Дамира аюға үш шалбар мен төрт жейде тіккен. Сіздің ойыңызша, кімнің киімдері көбірек - қуыршақ па, әлде аю ма?

Сабақ №34

Қорытынды сабақ.

Сабақтың мақсаты: Жыл бойы алған білімдерін бекіту. Есептер шығару

Есептер шығару

1.Он екі литрлік бөшкеде квас бар, соны сегіз литрлік және үш литрлік екіге тең қалай бөлуге болады?

2. 10 литрлік бөшкеде су бар және 7 литрлік, 2 литрлік бос ыдыстар бар. Екі ыдысқа 5 литрден суды қалай тең бөлуге болады?

3. Тоғыз литрлік және төрт литрлік екі ыдыс берілген. Осы ыдыстардың көмегімен бактан алты литр суды қалай алуға болады? (суды бакқа қайта құюға болады)

4. 8 л, 5 л, 3 л ыдыстар берілсін. 8 л ыдыс суға толы. Енді осы суды екі ыдысқа 4 литрден қалай тең бөлуге болады?

5. Ойлаған санға бірді қостым, қосындыны еіге көбейттім. Көбейтінідіні төртке бөлдім. Бөліндіден үшті азайттым. Бір шықты. Мен қандай сан ойладым?

6. Мотоцикл жүргізушісі ауылға келе жатқанда жолдан өзіне қарсы ұш жеңіл машина және бір камазды кездестірді. Ауылға неше машина бара жатыр?

7. Сыныпта 35 оқушы бар. Қыздар ұлдардан үшке артық. Сыныпта ұлдар қанша, қыздар қанша?

8. Есептеңіз. 7500*8001+8001*3500

9. 30 марғұлан үш күнде жүз конверт сатып алды. Осы үш күннің бірінде ол кем дегенде отыз төрт конверт алғанын дәләлдеңдер.

10. Мектепте төрт жүз оқушы бар. Олардың ең болмағанда екеуі бір күнде туғанын дәлелдеңіз.

11. Сиқырлы алма ағашында алғашында он бес банан, жиырма апельсин өсіп тұр. Егер ағаштан бір жемісті үзсек, онда дәл сондай жеміс өсіп шығады, ол егер бір уақытта екі бірдей жеміс үзсек- апельсин, ал егер бір уақытта екі әр түрлі жеміс үзсек – бана өсіп шығады. Алма ағашында бір түрдегі жемістер қалу үшін, жемістері қандай ретпен үзу керек?

12.Қорапта 25 кг шеге бар. Табақты таразы мен массасы бір кг гирь тасты қолданып, екі рет өлшеу арқылы қалай 19 кг шеге алуға болады?

13.1,2,3 цифрларының әрқайсы қайталанбайтындай етіп құрастырылған барлық үш таңбалы сандардың қосындысын тап.

14. Шаршының қабырғасын үш есе үлкейтсе, оның ауданы неше есе үлкееді?

15. Селодан қалаға дейін велосипедші 20 км/сағ жыдамдықпен, ал қайтар жолда 10 км/сағ жылдамдықпен жүріп өтті. Велосипедшінің орта жылдамдығын тап.

16. Жұп санды үшке бөлгенде қалдық қандай болуы мүмкін.

17. Дөңгелек бойында 60 рыцарь мен өтірікшілер тұр. Өтірікшілер әрдайым өтірік айтады, Рыцарьлар әрқашан шындықты айтады. Бірақ рыцарьлар кейде қалжындайды, яғни арасында өтірік айтады. Бұлардың әрқайсысы «рыцарь мен өтіріші арасында тұрмын» дейді. Олардың арасында екі рыцарь қалжындайды. Дөңгелек бойындағы өтірікшілер санын тап?

18.Дөңгелек бойында он бес бала тұр. Әрбір қыздың оң жағында бір ұл тұр.Ұлдардың жартысының оң жағында бір ұлдан тұр, ал қалған ұлдардың жартысының оң жағында бір қыздан тұр. Неше қыз? Неше ұл бар?

19.Арман черновикте есеп шығарып, оны дәптерге көшірді.Бірақ жақшаларды қалай қойғанын ұмытты. Оның есінде қалғаны мынау 6*8+20:4-2=40. Арманға жақшаларды қоюға көмектесіңіз.

21. Егер фигураның периметрі 32 см екені белгілі болса, онда осы фигураның ауданын табыңыз.

22.Мұғалім оқушыларға 415327 және 8373 сандарының көбейтіндісін табуды берді. Жәнібек есепті бірінші орындап, жауабы 328363624 деді. -Бұл қате, -деді Алишер -Неге, сен әлі шығарған жоқсын ғой, -деп Жәнібек ашуланды. -Сонда да оның қате екенін көріп тұрмын, -деді Алишер. Кімдікі дұрыс?

23.Отбасыда төрт бала бар. Олардың жастары: 5, 8, 13, 15. Балалардың аттары: Жәнібек, Райхан, Салтанат, Жанат. Қыздардың біреуі бала- бақшаға барады. Жәнібектен үлкен, Райханның жасына Жанаттың жасын қоссаң, үшке бөлінеді. Жанат кім? Қыз ба, ұл ма?

24.Әділ тақтаға екі сан жазды. Мейрамбек олардың қосындасын қасына жазды. Жәнібек тақтадағы үш санын қосты. Егер Мейрамбектің жазған саны бес болса, Жәнібек тапқан қосынды нешеге тең?

25. 8*8 кестесінде он жеті клетканы бояп, және осы боялған клеткалар қатар тұратындай етіп орналастыруға бола ма?

26.Туристік агенство «Дуремар» Карабасқа «Қиялилар әлеміне» үш билетті, яңни екі үлкен адамға және бір балаға арналған билеттерді -3543 теңгеге береміз деді. Балаларға арналған билет үлкен адамдарға арналған билеттен бес жүз теңгеге арзан. Карабас олардың өзін алдап тұрғанын қалай түсінді?

27. Үш таңбалы санның соңғы екі цифрларының орындарын ауыстырып, алғашқы үш таңбалы санға қосты. Одан 195… деп басталатын төрт таңбалы сан шықты. Онд алғашқы үш таңбалы сан шықты. Онда алғашқы үш таңбалы санның соңғы цифрі қандай сандар болуы мүмкін?

28. Әкесі 27 жаста болғанда баласы 3 жаста болды. Ал казір баласының жасы әкесінің жасынан 3 есе кем. әрқайсының жасы нешеде?

29. Дүкенде 5 әртүрлі кесе және 3 әртүрлі тәрелке бар. Неше әдіспен 1тәрелке мен 1 кесені сатып алуға болады?

30. Дүкенде 4 әртүрлі қасық, 5 әртүрлі кесе, 3 әртүрлі тәрелке бар. Неше әдіспен 1тәрелке, 1 қасық және 1 кесені сатып алуға болады?

Кілті

Сабақ №1

Математика – ғылымдардың патшайымы. Адамдар санауды қалай үйренді?

1-тапсырма

Наурыз	К	III
	Ө	Үш
Сәуір	К	IV
	Т	Төрт
Мамыр	Е	V
	М	Бес

2-тапсырма

І-бір, ІІ-екі, ІІІ-үш, ІV-төрт, V-бес, VІ-алты, VІІ-жеті, VІІІ-сегіз, ІХ-тоғыз, Х-он, ХІ-он бір, ХІІ-он екі.

3-тапсырма

64+5=69 1дм4см+5см=1 дм 9 см

42+5=47 9дм7см-5см=9 дм 12 см

25-2=23 85см-3см=82 см

4-тапсырма

Жай сандар	2	9	4	12	6	3	11	10
Рим цифрлары	ІІ	ІХ	ІV	ХІІ	VІ	ІІІ	ХІ	Х

5-тапсырма

Х, VІІ, ІІ, VІ, Х, ІV, VІ, ІХ, VІІІ, Х, ІІІ, VІІІ

Сабақ №2

1-тапсырма

48+2= 50 29+6=35 100-3=97

90-4= 86 35-8= 27 795+8=803

53+27=80 17+25=42 342+56=398

50-15= 35 92-39= 53 879-408=471

2-тапсырма

3-7-10

3-тапсырма

Сан	Жүздіктер	Ондықтар	Бірліктер	Разрядтық қосылғыштар қосынлысы
326	3	2	6	300+20+6
785	7	8	5	700+80+5
548	5	4	8	500+40+8
698	6	9	8	600+90+8

4-тапсырма

Қарындасы қысқа, арасы 20 см.

Сабақ №3

1-тапсырма

Жауабы: 5, 5, 52, 5, 6, 8, 12, 9, 23.

Сабақ №4

1-тапсырма

1. Ұзындығы 8, ені 6

2. Параметр 8

3. Сабақ №5

4. Сабақ №6

5. Сабақ №7-8

Жауабы:4

8+8=16

16-5=11

Сабақ №9-10

1-тапсырма

9. Ең үлкен бөлшекті жаз

_{1-жауабы}

10. Ең кіші бөлшекті жаз

_{3-жауабы}

11. Бөлшектер салыстыр:

;

;

Сабақ №11-12

Есепті оқу.

Пойыздың жолда жүру уақыты- 36 сағат. Ол жолдың бөлігін жүріп өтті.Пойыз жолда қанша сағат жүрді?

Жауабы: 9 сағат

Сабақ №13-14

Тапсырма 3

Есепте

58265 + 6529576 + 47654 =6635495

100585870 – 78908765 =21677105

560 * 201 =112560

311742 : 502 =621

Тест тапсырмасы:

1.Сүт 1 литр ескі бағасы 200 тг 5% жеңілдікпен жаңа бағасын тап.

А. 190 тг

2. Шырын 1 литр ескібағасы 400 тг 5% жеңілдікпенжаңабағасықаншатеңге?

В.380 тг

3.1 қорапшайдыңескібағасы 500 тг 5% жеңілдікпенжаңабағасықаншатеңге?

С. 475 тг

4. Айран 1 литр ескібағасы 300 тг 5% жеңілдікпенжаңабағасықаншатеңге?

А.285 тг

Сабақ №15-16

Есептер шығару

1. Сандардың 1% табыңыз: 300; 800; 2400; 7500; 10000; 32 400; 75000. Сол сандардың 3%, 40%, 75% есепте.

300 1%=3

800 1%=8

2400 1%=24

7500 1%=75

10000 1%=100

32400 1%=324

75000 1%=75

Сабақ №17-18

1-3-5-7-9-11-13-15-17-19-21

2-4-6-8-10-12-14-16-18-20-22

10-20-30-40-50-60-70-80-90-100

Сабақ №19-20

480:8=60

60:6=10

540:6=90

10+90=100

Сабақ №21-22

4. Бөлуді орында және оны тексер:

1944 : 24 = 81 2150 : 25= 86 2262 : 87= 26 2376 : 27=88

Сабақ №23-24

Өрнекте. Топтық жұмыс.

5078 м =5 км 78 м

6787 м =67 км 87 м

28458 кг=28 т 458 кг

5780 кг=5 т 780 кг

Сабақ №25-26

Есептер шығару

Ауызша есептер

Заңдылықты тағайындап, сандар қатарын жалғастыр:

а) 0,19,38,57,76,95

ә) 318,422,526,630,734

б) 72 574, 72 561, 72 548, 72535,72522

Сабақ №27-28

1 нұсқа	2 нұсқа
№1. Есепте
3 513*210 4 088: 584 4 562*403 84 513: 429 8 482*210 260 400: 744	3 258*213 2 772: 462 4 803*223 87 550: 425 7 653 *102 256 626: 807
2. Есепті теңдеу құру арқылы шығару.
Жылыжайға 900 гүл отырғызылды. Оның 630 -қалампыр, қалғаны - қызғалдақ. Әр жүйекке 35 қалампыр және 30 қызғалдақ отырғызылды. Барлығы неше жүйек болды? Жауабы: 18	Айдын 180 беттік кітапты күніне 20 беттен оқып бітіріп, содан соң басқа кітапты күніне 22 беттен оқыды. Екі кітапты ол 19 күнде оқып бітірді. Екінші кітап неше беттен тұрады? Жауабы:418
3.Көрсетілген өлшем бірліктеріне өрнекте.
8 сағ - 124 мин 17 м + 3 м400 мм 82 т 25 кг - 9 ц 43 кг 34 км84 м - 17 км97 м	9 м – 57 см 20 м – 5м 13 см 41 км6 м – 7 км25 м 2455 күн + 2 ж. 32 күн
4. Теңдеулерді шеш:
16 + 48 : х =40 (а х - 956) : 4 = 70	64 х b – 59 = 389 398 + 6309 : k = 1099
Екі сөреде 196 қорап печенье болды. Бірінші сөреден алып, екінші сөреге 28 қорапты қойғанда, екі сөредегі қораптар саны теңесті. Бастапқыда әр сөреде неше қорап печенье болды? Жауабы:168

Сабақ №29-30

1-топ	2-топ	3-топ
14+5=19 17 +2=19 23+4=27	29-7=22 19- 2=17 35-4=31	48+1 =49 32+6=38 37-5=32

Сабақ №31-32

№ 6

Раушан – 200 – 5 талдан

Қалампыр - 600 – 3 талдан

Барлығы - ? гүл шоғы Жауабы: 240

Сабақ №33-34

	Көртышқан	Қоян	Жалқау
Көртышқан		+	+
Қоян			+
Жалқау	+

Қорытынды

Ұсынылып отырған «Математикалық өмірде» бағдарламасы бүкіл оқу процесінің құрамды бөлігі, сабақтағы жұмыстардың заңды жалғасы болып табылады.

Білімнің беріктігін қамтамасыз ету үшін, баланың шығармашылық қабілетін дамыта түсу үшін қазақ тілі,математика пəнінен логикалық тапсырмаларға баса назар аудару қажет.

Берілген тапсырмаларды орындауда оқушылар өз беттерімен ізденеді, оқушының ой өрісін кеңейтіп, есте сақтауын дамытады, байқағыштығын қалыптастырады, эвристикалық қабілеті шыңдалады. Оқушының өзіндік пікір айтып, оны қорғай білуіне мүмкіндік жасалады.

Сабақтың негізгі міндеттері: оқушылардың практикалық дағдылары мен білімдерін кеңейту және тереңдете түсу: логикалық ойлауды, тапқырлықты, математикалық қырағылықты дамыту. Сөзімізді қорыта келе өзіміздің іс-тәжірибемізден байқағанымыз, баланың математиканы толық меңгеріп, қиналмай үлгеруі үшін мұғалім алғашқы күннен бастап оның логикалық ойлау қабілетін қалыптастыра беруі керек. Қызықты есептер жас ерекшеліктеріне қарай сараланып беріліп отырса, тиімді болары сөзсіз. Ең басты көңіл аударатын мәселе– баланың логикалық қызығушылығын ояту.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. «Өзіндік жұмыс» 1-4 сыныптар.

2. Математикадан бастауыш сыныптағы оқушылар үшін бақылау жинағы. Бейсеков Ж. Қамбарова Ж. Исаева А. Шымкент. 2010 жыл.

3. Математика оқулығы. «Атамұра» Ә.Б.Ақпаева, Л.А.Лебедева, В.В.Буровова.

4. «Бастауыш сыныптар үшін әдістемелік көмек». Ұлмекен Жазықбаева.

5. ҚР-сы бастауыш білімінің мемлекеттік стандарты ;

6. Сыныптан тыс жұмыс түрлері;

7. С.Кенжеахметұлы «Жеті қазына»

8. Ә.Наурызбайқызы, Қ.Әубәкірқызы, С.Мұқамбетқызы

9. «Математикадан дидактикалық ойындар мен қызықты тапсырмалар»

10. Л.Л.Глазырина «Математика» пәні бойынша бастауыш сынып оқушыларының логикалық ойлау және есептеу дағдыларын дамытуға арналған тапсырмалар жинағы.

11. Агаркова Н.В. Нескучная математика. 1-4 классы. Занимательная математика. Волгоград: «Учитель», 2007

12. Сухин И.Г. Занимательные материалы. М.: «Вако», 2004

13. Шкляров Т.В. Как научить вашего ребёнка решать задачи. М.: «Грамотей», 2004

14. Сахаров И.П. Аменицын Н.Н. Забавная арифметика. С.- Пб.: «Лань», 2010