ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Қ. Сәтбаев атындағы №12 жалпы білім беретін мектеп

ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛ

«Бастауыш сынып оқушыларының логикалық ойлауын дамыту»

Пәні: Математика

Сыныптар: 1–4 сынып

Тақырыбы: Логикалық ойлау дағдыларын дамытуға арналған тапсырмалар мен ойындар

Құрастырған:

Мусабекова Жанар Бейсеналиевна

Бастауыш сынып мұғалімі

Санаты: Педагог-модератор

Еңбек өтілі: 13 жыл

Түркістан - 2025 жыл

Бастауыш сынып оқушыларына арналған логикалық ойлауды дамыту әдістемелік құралы

Автор: Мусабекова Жанар Бейсеналиевна

Мамандық:Бастауыш сынып мұғалімі

Жұмыс орны: Қ.Сәтбаев атындағы №12 жалпы білім беретін мектеп

Еңбек өтілі:13жыл

Жылы: 2025

МАЗМҰНЫ

1. Кіріспе

2. Сынып бойынша логикалық тапсырмалар

 2.1 1-сыныпқа арналған логикалық тапсырмалар

 2.2 2-сыныпқа арналған логикалық тапсырмалар

 2.3 3-сыныпқа арналған логикалық тапсырмалар

 2.4 4-сыныпқа арналған логикалық тапсырмалар

3. Логикалық ойлауды ойын арқылы дамыту әдістері

4. Қорытынды

5. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Кіріспе

Бастауыш сынып оқушылары – білім негізі қаланатын, танымдық қабілеттері жаңа дамып келе жатқан тұлғалар. Сол себепті оқушының логикалық ойлауын дамыту – мұғалімнің басты міндеттерінің бірі.

Бұл әдістемелік құралда әр сыныпқа арнайы логикалық тапсырмалар, ойын әдістері және оларды ұйымдастыру жолдары ұсынылады. Материал баланың жас ерекшелігі мен ойлау деңгейіне сай құрылып, біртіндеп күрделене түседі.

Мақсаты:

Оқушының ойлау қабілетін дамыту

Себеп-салдар байланысын анықтай білуге үйрету

Логикалық ойлау дағдыларын қалыптастыру

Сабаққа деген қызығушылықты арттыру

2. Сынып бойынша логикалық тапсырмалар

2.1 1-сыныпқа арналған тапсырмалар

Мақсаты: Есте сақтау, салыстыру, қарапайым логикалық қорытынды жасау дағдыларын қалыптастыру.

Тапсырмалар үлгісі:

1. Артық затты тап (суретпен): алма, алмұрт, сәбіз, жүзім

2. Сан қатарын жалғастыр: 1, 2, 3, 4, __, __

3. Геометриялық фигураларды ата және артықты тап: шеңбер, үшбұрыш, төртбұрыш, жұлдызша

4. Қарама-қарсысын тап: күн – ?, үлкен – ?

5. Сурет бойынша ретпен орналасуын айт (мыс: бала киініп жатыр)

2.2 2-сыныпқа арналған тапсырмалар

Мақсаты: Салыстыру, топтастыру, тізбектеу, логикалық қорытынды жасау дағдыларын дамыту.

Тапсырмалар үлгісі:

1. Сәйкестендір:

5 + 3 = ?

10 – 2 = ?

7 + 4 = ?

2. Артық сөзді тап: ағаш, гүл, үй, шөп

3. Ретпен орналастыр: таңғы ас, мектепке бару, үй тапсырмасын орындау, ұйықтау

4. Логикалық сұрақ: Айгүлде 3 алма бар. Ол 1-еуін Әлиге берді. Қаншасы қалды?

5. Сөзжұмбақ немесе ребус шешу

2.3 3-сыныпқа арналған тапсырмалар

Мақсаты: Салыстыру, анализ, синтез, үлгі бойынша жалғастыру, себеп-салдарды анықтау.

Тапсырмалар үлгісі:

1. Сан қатарын жалғастыр: 2, 4, 8, 16, __, __

2. Кестеден логикалық қорытынды жаса:

| Аты | Жасы | Ұнататын пәні |

|-----|------|----------------|

| Айгүл | 9 | Математика |

| Самат | 8 | Қазақ тілі |

| Дина | 9 | Дүниетану |

Сұрақ: Ең үлкен оқушы кім?

3. "Кім артық?" тапсырмасы: 45, 47, 49, 60

4. Қарапайым мәтіндік есеп: Асхаттың 10 асығы бар. 3-еуін досына берді. Қалғанын тағы 2 асықпен алмастырды. Қанша асығы бар?

5. Логикалық тізбек: дүйсенбі, сейсенбі, __, бейсенбі...

2.4 4-сыныпқа арналған тапсырмалар

Мақсаты: Талдау, пайымдау, қорытынды шығару дағдыларын дамыту.

Тапсырмалар үлгісі:

1. Мәтіндік есеп:

Марат, Дастан және Жанар – әртүрлі пәннен олимпиадаға қатысады.

Марат – қазақ тілінен емес.

Жанар – дүниетанудан емес.

Дастан – математикадан емес.

Сұрақ: Кім қай пәннен қатысады?

2. Есептегіш ойын: "Сандар пирамидасы"

Төменгі қатар: 3, 5

Орта қатар: ? (3+5=8)

Жоғарғы: ? (8 + келесі...)

3. Сәйкестендіру:

Екі таңбалы жұп сандар: 12, __, __

Жыл мезгілдері мен айлар: күз – қыркүйек, қазан, қараша

4. Себеп-салдар байланысын тап:

Себеп: Кітапты үйде ұмытты

Салдар: Сабақта жауап бере алмады

5. Логикалық ребус құрастыр

3. Логикалық ойлауды ойын арқылы дамыту әдістері

Мақсаты:

Ойындар арқылы оқушылардың ойлау қабілетін арттыру, зейін мен есту қабілетін дамыту, ұжымда жұмыс істей білу дағдыларын қалыптастыру. Ойындар балаларға пәнге қызығушылықты арттырып, логикалық ойлау дағдыларын тәжірибеде қолдануға мүмкіндік береді.

3.1. "Сиқырлы фигуралар" ойыны

Мақсаты: Артық фигураны табу, көзбен есептеу және салыстыру дағдыларын ,дамыту.

Құралдар: Әр түрлі геометриялық фигуралар (шаршы, шеңбер, үшбұрыш, т.б.) картоннан қиып дайындалады.

Ойынның барысы:

Мұғалім оқушыларға бірнеше фигураларды көрсетіп, олардың ішінен артық фигураны табуды ұсынады.

Мысалы, үшбұрыш, шеңбер, төртбұрыш, алмұрт – артық фигура, себебі ол геометриялық фигура емес.

Мақсат: Балалар әрбір фигураның қасиеттерін анықтай отырып, оларды салыстыру және топтастыру дағдыларын үйренеді.

3.2. "Кім тапқыр?" ойыны

Мақсаты: Ойлау жылдамдығы мен тапқырлықты дамыту.

Құралдар: Жазылған логикалық сұрақтар, суреттер, түрлі тапсырмалар.

Ойынның барысы:

Мұғалім логикалық сұрақтар немесе тапсырмалар оқиды. Оқушылар жылдам жауап беруі керек.

Мысалы:

"Менің алты аяғым бар, бірақ мен жүгіре алмаймын. Мен кіммін?"

"Қандай жануардың өзімен бірге шапшаңдық пен батылдық бар?"

Бұл ойында оқушылардың логикалық ойлауы ғана емес, сонымен қатар олардың жылдамдығы мен тапқырлығы да сыналады.

3.3. "Не өзгерді?" ойыны

Мақсаты: Есте сақтау қабілетін арттыру, зейінді жаттықтыру.

Құралдар: Көптеген түрлі заттар (қаламдар, кітаптар, ойыншықтар, т.б.).

Ойынның барысы:

Мұғалім бірнеше заттарды үстелге қойып, балаларға оны жақсылап қарап тұруларын өтінеді.

Бірнеше секундтан кейін, мұғалім бір немесе бірнеше затты алып тастап, оқушылардан не өзгергенін сұрайды.

Оқушылар заттардың өзгерістерін байқай отырып, логикалық ойлау қабілетін дамытады.

4. Қорытынды

Логикалық ойлау қабілетін дамыту – бастауыш сынып оқушыларының оқу процесінде ерекше маңызды роль атқарады. Бұл әдістемелік құралда ұсынылған тапсырмалар мен ойындар балалардың ойлау қабілетін дамытумен қатар, олардың пәндерге деген қызығушылығын арттырады. Әр тапсырма мен ойын оқушылардың жас ерекшелігі мен танымдық деңгейіне сай құрылып, баланың шығармашылық ойлауын дамытуға бағытталған. Мұғалімдер осы әдістемелік құралды пайдалана отырып, балалардың ойлау дағдыларын қалыптастыруға көмектеседі.

5. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. – Педагогика

2. Жұмабаева Г. – Бастауыш мектеп оқушыларының логикалық ойлауын дамыту жолдары

3. Бейсенбаева А.А. – Оқыту процесіндегі тәрбие

4. bilimland.kz, pedagog.kz, adisteme.kz

5. 1–4 сынып оқулықтары мен жұмыс дәптерлері

6. Автордың жеке тәжірибесі