Атырау обл.Индер ауданы.

«Көктем»қазақ орта мектебінің

Педагог Логопеді-Жанузакова Сағыныш Маратқызы

Тақырыбы: Логопедиялық диагностика

Логопедиялық диагностика– сөйлеу бұзылыстарын анықтап, оның сипатын және себебін анықтауға бағытталған кешенді процесс. Төменде логопедиялық диагностика жасаудың негізгі қадамдарымен бөлісемін:

1. Анамнез жинау.Ең алдымен анамнез жинаймыз.

•Ата-аналармен сұхбат жүргізу арқылы баланың даму тарихы туралы ақпарат аламыз (жүктілік кезі, туу, ерте балалық шақтағы даму ерекшеліктері).

•Медициналық құжаттарды қарап, баланың денсаулығы мен дамуы жайлы мәліметтерді жинақтаумыз.Содан кейін

2. Артикуляциялық аппаратты тексереміз

•Тіл, ерін, жақ бұлшықеттерінің қозғалғыштығын бағалау.

•Тілдің қимылдары: тілдің жоғары көтерілуі, төмен түсуі, оңға-солға жылжуы тексеріледі.

•Ерін бұлшықеттерінің дұрыс жұмыс істеуі, қимылдарының дәлдігі бағалаймыз.

3. Тыныс алу және дауыс аппараты

•Тыныс алу: Баланың тыныс алуының тереңдігі мен ұзақтығы тексеріледі. Дұрыс сөйлеу үшін қажетті тыныс алу дағдыларының қалыптасуы маңызды.

•Дауыс аппараты: Дауыстың сапасы, дыбыс шығару қабілеті бағаланады. Мысалы, дауыс күшінің жеткіліксіздігі немесе қатты дауыспен сөйлеу мәселелері болуы мүмкін.

4. Фонетика-фонематикалық қабылдауын тексереміз.

•Дыбыстарды айту: Баланың барлық фонемаларды дұрыс айтуы тексеріледі (мысалы, “р”, “л”, “с” дыбыстарын айту). Дыбыстарды алмастыру, бұрмалау, түсіру немесе қосу сияқты қателіктер анықталады.

•Фонематикалық есту: Баланың дыбыстарды ажырату қабілеті тексеріледі. Логопед балаға дыбыстары ұқсас сөздер айтады, ал бала олардың айырмашылығын анықтай білу керек.

5. Лексикалық қор және грамматика

•Сөздік қоры: Баланың қаншалықты көп сөз білетінін және оларды сөйлеуде қалай қолданатынын тексеру. Сұрақтар қою арқылы сөздік қорын бағалау.

•Грамматика: Баланың сөйлем құру қабілетін тексеру. Мысалы, дұрыс жалғау қолдану, сөздердің дұрыс реттеуі, сөйлемдегі қателіктерді анықтау.

6. Қарым-қатынас дағдыларын бағалау

•Баланың коммуникацияға түсу қабілеті, сөйлеудің мазмұнды және түсінікті болуы, сұрақтарға жауап беру дағдылары тексеріледі.

•Диалогқа түсу, еркін әңгімелесу қабілеті бағаланады.

7. Жазу және оқу дағдылары

•Жазу: Баланың әріптерді дұрыс жаза алуын, сөздер мен сөйлемдерді жазудағы қателіктерін анықтау.

•Оқу: Оқылған мәтінді түсіну, жылдам оқу қабілетін тексеру.

8. Диагностикалық қорытынды

•Жинақталған мәліметтер негізінде сөйлеу бұзылыстарының түрі мен деңгейі анықталады.

•Түзету жұмыстарының жоспары құрастырылады: қандай әдістерді қолдану керектігі, жаттығулар мен тапсырмалар қалай орындалуы тиіс екені анықталады.

Диагностикалық тестілер:

•“Тіл дамуын бағалау” тесті: Сөйлеу дағдыларын бағалау.

•“Сөздік қорды тексеру” жаттығулары: Белгілі бір тақырыптар бойынша бала білетін сөздерді анықтау.

•Артикуляциялық жаттығулар: Тіл мен еріннің қозғалыс дәлдігін тексеру үшін.

Бұл кезеңдер арқылы логопед баланың сөйлеу қабілеттерін толыққанды бағалап, сөйлеу бұзылыстарын түзету үшін арнайы жұмыс жоспарын жасайды.

Арықарай сөйлеу дыбыстарын тексереміз.

•Дыбыстарды айтуын: Баланың барлық дыбыстарды дұрыс айта алуын тексеру (фонетикалық деңгей).

Дыбыстардың бұрмалануы, түсіп қалуы немесе алмастырылуы анықталады.

•Дыбыс үйлестіру қабілеті: Буындар мен сөздерде дыбыстарды дұрыс үйлестіре алуын бағалау.

Лексика мен грамматиканы тексереміз.

•Баланың сөздік қорын тексеру, ол түсінетін және қолданатын сөздердің саны мен сапасын бағалаймыз.

•Сөйлем құру: Баланың сөйлем құру қабілеті және грамматикалық ережелерді сақтауын тексеру. Баланың сөйлемдерде сөздерді дұрыс тізбектей ала ма, жалғаулар мен септеулерді дұрыс қолдана ма, тексереміз.

Қабылдау және ойлау процесін тексеру

•Тілдің қабылдануын тексеру: Бала тыңдаған ақпаратты қаншалықты дұрыс түсінетінін тексеру. Мысалы Логопед нұсқаулық береді, бала оны түсініп, орындай ала ма соны байқаймыз.

•Логикалық ойлау: Баланың логикалық ойлауын, қарапайым тапсырмаларды орындау қабілетін бағалаймыз.

Міндетті түрде Жазу және оқу дағдыларын тексеру қажет.

•Жазу қабілеті: Бала әріптерді дұрыс жаза ала ма, сөздерді дұрыс құрастыра алады ма байқаймыз.

•Оқу қабілеті: Баланың оқу жылдамдығы мен мәтіннің мазмұнын түсіну қабілеті тексеріледі.

Қорытынды: Логопедиялық диагностика қорытындысы – баланың сөйлеу және тіл дамуын бағалау үшін жасалатын тексеріс нәтижесі. Логопед маманның баланың сөйлеуін, дыбыстарды айтуын, тілдің грамматикалық құрылымын, сөздік қорын, тілдік қарым-қатынас дағдыларын аспектілерін зерттеп, бағалап оның дамуы мен кемшіліктерін анықтайды.