Мәдени маргиналдылық және Чайна-таун

Мәдени маргиналдылық және Чайна-таун

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Философия және Саясаттану факультеті

Орындаған: Баяхмет Аружан Нұрғазықызы

Жетекшісі: Аликбаева Маржан Башановна

Чайна-таундар – әлемнің көптеген ірі қалаларында қоныстанған қытайлықтардың мәдени аудандары. Олар мәдени маргиналдылықтың айқын көрінісі ретінде танымал. Мәдени маргиналдылық – бұл бір ұлт немесе этникалық топ басқа мәдени ортада өмір сүріп, өз мәдениеті мен жаңа орта мәдениеті арасында тепе-теңдікті табуға тырысу жағдайы. Бұл феномен Чайна-таундарда айқын көрінеді, себебі олар өздерінің дәстүрлі мәдениетін сақтай отырып, жаңа қоғамның талаптарына бейімделуге тырысады.

Америкадағы Чайна-таундар (Chinatowns) — Қытайдан шыққан мигранттардың шоғырланған аудандары, көбінесе үлкен қалаларда кездеседі. Олар алғашында 19-шы ғасырда пайда бола бастады. Бұл аудандар қытайлық иммигранттардың бір-бірімен байланыс орнатуына, ұлттық мәдениетін сақтауға және жаңа ортада өмір сүруге бейімделуіне мүмкіндік берді. Сан-Франциско қытай қаласы (chinatown) - Азиядан тыс қытайлықтардың ең үлкен қонысы. Сан-Францискодағы қытай халқының саны 150 мыңнан асады және үнемі өсіп келеді деп есептеледі. Иммиграция Алтын асығыс кезінде басталды, ол кезде трансконтинентальды теміржол салу кезінде көптеген қытайлық жұмысшылар тартылды. Шамамен 1850 жылдарға қарай Қытай геттосы Қытай қалашығына айналды. 2000 жылғы халық санағы бойынша Чина таун мен оның айналасын құрайтын бес шағын ауданда барлығы 100 574 адам тұрады.

Маргинализацияның тарихы.

19-шы ғасырдың ортасында Қытайдағы экономикалық қиындықтар мен саяси қақтығыстар көптеген қытайлықтарды басқа елдерге көшуге мәжбүрледі. Америкада, әсіресе Батыс жағалауында, құрылыс және теміржол салу сияқты салаларда жұмысшы күші көп қажет болды. Қытайлық мигранттар арзан жұмыс күші ретінде қабылданды және Америкаға теміржол құрылысында, шахталарда, ауыл шаруашылығында жұмыс істеуге келді.

Бастапқы толқын (1840–1860 жж.)

• "Алтын безгегі" (1848–1855): 1848 жылы Калифорнияда алтынның табылуы көптеген қытайлықтарды АҚШ-қа көшуге итермеледі. Олар негізінен кедей аймақтардан, әсіресе Қытайдың оңтүстігіндегі Гуандыцун провинциясынан келді.

Теміржол құрылысы (1860–1870 жж.)

• Қытайлық иммигранттар Орталық Тынық мұхит теміржолының және Бірінші трансконтинентальды теміржолдың құрылысына белсенді қатысты. Олар қиын жағдайларда жұмыс істеп, теміржолды аяқтауда маңызды рөл атқарды.

1870-жылдардағы ксенофобия және шектеулер

• Экономикалық дағдарыс: 1870 жылдардағы жұмыссыздық толқыны қытайларға қарсы ксенофобияны күшейтті. Жергілікті жұмысшылар қытайларды арзан жұмыс күші ретінде көріп, оларды бәсекелес ретінде қабылдады.

• "Қытайларды шектеу туралы заң" (1882): Бұл заң қытайлықтардың АҚШ-қа иммиграциясын қатты шектеп, қытай әйелдерінің келуіне тыйым салды. Бұл саясат Чайна-таундарда тұратын халық санының төмендеуіне әсер етті.

XX ғасырдағы өзгерістер

• Магнусон заңы (1943): Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Қытай АҚШ-тың одақтасы болғандықтан, бұл заң қытайларға шектеулерді жеңілдетіп, аз мөлшерде иммиграцияға рұқсат берді.

• 1965 жылғы Иммиграция заңы: Қытайлықтарға иммиграцияға шектеулер толығымен алынып тасталды, бұл АҚШ-тағы қытай диаспорасының өсуіне ықпал етті.

Қазіргі кезең (XX ғасырдың соңы – бүгінгі күн)

• Қытайлықтар жоғары білім алу үшін, іскерлік және инвестициялық мақсаттармен АҚШ-қа жиі көшуде. Сонымен қатар, қытайлықтардың қазіргі ұрпағы технология, ғылым және өнеркәсіп салаларында табысты жетістіктерге жетуде.

Чайна таун және оның әлеуметтік аспектілері:

Мәдени мұраны сақтау және дамыту: Чайна-таундар қытай мәдениетін сақтаудың орталығы болып табылады. Бұл аудандарда ұлттық дәстүрлер, мерекелер, өнер мен асхананың ерекшеліктері жанданып, болашақ ұрпаққа беріледі. Мұндай мәдени орталықтар басқа этностарға қытай мәдениетін тереңірек түсінуге мүмкіндік береді, бұл мәдени алмасу мен түсіністікті арттырады.

Этникалық бірлік және қолдау: Чайна-таундар жаңадан келген қоныс аударушыларға бейімделу процесінде маңызды қолдау көрсетеді. Мұнда олар өз тілі мен мәдениетіндегі адамдармен қарым-қатынас жасап, қажетті әлеуметтік және экономикалық көмек алады. Этникалық байланыстар қауымдастық мүшелерінің бірігіп жұмыс істеуіне, бір-біріне көмек көрсетуіне ықпал етеді.

Әлеуметтік әртүрлілік: Чайна-таундар қоғамдағы мәдени әртүрліліктің құндылығын көрсетеді. Олар тұрғындар мен туристерге қытай мәдениетімен танысуға мүмкіндік береді. Осындай аудандар арқылы түрлі этностардың өзара түсіністігі мен төзімділігі нығаяды.

Туризм және халықаралық байланыстар: Чайна-таундар туристерді тартатын басты мәдени және тарихи орындардың бірі болып табылады. Бұл аймақтар туристік тартымдылық ретінде қала беделін көтереді. Туризм жергілікті экономиканы ғана емес, қытайлық қауымдастық пен басқа халықтар арасындағы мәдени байланыстарды дамытады.

Көпмәдениетті қоғамның үлгісі: Чайна-таундар көпмәдениетті қоғамның қалай жұмыс істейтінін көрсететін үлгі ретінде қызмет етеді. Олар әртүрлі мәдениеттердің бірге өмір сүріп, өзара әсер етуінің мүмкін екенін дәлелдейді. Бұл аудандар өз ерекшеліктерін сақтай отырып, американдық өмір салтына бейімделудің табысты мысалы болып табылады.

Білім беру және мәдени ақпарат: Чайна-таундарда қытай тілі мен мәдениетін үйрететін мектептер мен орталықтар жұмыс істейді. Бұл тек этникалық қытайларға ғана емес, басқа халықтарға да білім алуға мүмкіндік береді. Қытай мәдениеті мен тарихын зерттейтін мұражайлар мен көрмелер қытай қауымдастығының тарихы туралы құнды ақпарат береді.

Чайна-таундар жергілікті экономикаға маңызды үлес қосатын аймақтар. Олар туризмді, шағын бизнесті және жұмыспен қамтуды дамыту арқылы экономикалық белсенділікті арттырады. Сонымен қатар, Чайна-таундар халықаралық байланыстар мен сауданы нығайтуға мүмкіндік беріп, қалалық инфрақұрылымды жақсартуға үлес қосады.

Чайна-таун қауымдастықтарының Қытайдағы халықтардан белгілі бір артықшылықтары бар, әсіресе олар өмір сүру салты, мәдениетаралық тәжірибе және әлеуметтік-экономикалық мүмкіндіктер тұрғысынан ерекшеленеді. Бұл артықшылықтар көбінесе миграция нәтижесінде пайда болған жағдайларға байланысты қалыптасқан. Чайна-таун тұрғындары қытай мәдениеті мен батыс мәдениетін үйлестіре отырып, екі мәдениеттің артықшылықтарын игереді. Бұл олардың жаңа ортада икемді болуына, сондай-ақ мәдениетаралық қарым-қатынаста жетістікке жетуіне мүмкіндік береді. Көптеген Чайна-таун тұрғындары қытай тілдерімен қатар, ағылшын немесе сол елдің ресми тілін меңгерген. Бұл оларды халықаралық деңгейде бәсекеге қабілетті етеді. Олар сонымен қатар дәстүрлі кәсіптерден бөлек (мейрамхана бизнесі, сауда) жоғары технология, медицина, өнеркәсіп сияқты салаларда да мүмкіндіктерге ие. Чайна-таундар орналасқан елдерде әлеуметтік көмек жүйесі, денсаулық сақтау және құқық қорғау қызметтері көбінесе жақсырақ дамыған. Бұл олардың өмір сүру сапасын арттырады. Чайна-таундар орналасқан көптеген елдерде жеке құқықтар мен еркіндік деңгейі жоғарырақ. Бұл тұрғындарға өз пікірін еркін білдіру, бизнес жүргізу немесе білім алу мүмкіндіктерін береді. Көптеген Чайна-таун тұрғындары қос азаматтық немесе тұрақты тұрғын мәртебесіне ие болып, екі елдің де артықшылықтарын пайдалана алады.

Қорытындылай келе Чайна-таундар қытайлық мигранттардың әлеуметтік, экономикалық және мәдени қажеттіліктеріне жауап беретін орталықтар ретінде пайда болды. Олар мигранттар үшін мәдениетаралық көпір рөлін атқарып, жаңа ортаға бейімделуге көмектеседі. Чайна-таундар қытай мәдениетін сақтай отырып, американдық қоғамға ықпалдасуға және мәдени алуан түрлілікті нығайтуға үлкен үлес қосып келеді