Мақал – сөздің азығы, жұмбақ – ойдың қазығы

Авторы: Раушан Айбергеновна Ордабаева, Мұнайлы ауданы, №18 жалпы білім беретін мектептің бастауыш сынып мұғалімі, педагог-сарапшы

Бұл мақалада «Мақал – сөздің азығы, жұмбақ – ойдың қазығы» авторлық бағдарламасының құрылымы, мазмұны мен оқушылардың тілдік, танымдық, шығармашылық қабілеттерін дамытудағы рөлі жан-жақты талданады. Бағдарлама

4-сынып оқушыларына арналып, халық ауыз әдебиетінің алтын қорын – мақал-мәтелдер мен жұмбақтарды оқу процесіне тиімді енгізуді көздейді. Авторлық бағдарлама ұлттық дүниетанымды қалыптастыруда, көркем сөйлеу мәдениетін жетілдіруде және шығармашылық әлеуетті ашуда өзектілігімен ерекшеленеді.

Қазіргі білім беру жүйесінің басты мақсаты – ұлттық құндылықтарды бойына сіңірген, тілге бай, ойы орамды, рухани кемел ұрпақ тәрбиелеу. Осы орайда бастауыш сынып – тұлғаның қалыптасу іргетасы. Тілді, елді сүю, сөз қадірін түсіну, ойды көркем әрі бейнелі жеткізу – балалық шақтан қалыптасатын рухани қасиеттер.

«Мақал – сөздің азығы, жұмбақ – ойдың қазығы» атты курс – тіл мен ойдың алтын арнасын табысты тоғыстырған авторлық бағдарлама. Оның өзегі – халық даналығын игеру арқылы баланың тіл байлығын дамыту және ұлттық рухқа баулу.

Курс мақсаты – оқушыларды мақал-мәтелдер мен жұмбақтар арқылы көркем ойлауға, ұлттық дүниетанымды қабылдауға және тілдік қорын байытуға бағыттау. 34 сағатқа құрылған курс мазмұны 7 бағыттан тұрады: табиғаттан сыр тартқан мақалдар, Отан туралы өсиеттер, еңбек пен білімге қатысты нақылдар, халықтық және қазіргі жұмбақтар, көркем сахналау мен жоба жұмыстары.

Бұл құрылым баланың тілдік, логикалық, шығармашылық және коммуникативтік қабілеттерін кешенді дамытуға бағытталған.

Бағдарламада оқушы – сабақтың белсенді кейіпкері. Әдістер арасында диалогтік оқыту, сахналық көрініс, эссе жазу, мақал құрастыру, жоба қорғау, рөлдік ойын, суретпен жұмыс секілді шығармашылық тәсілдер басым. Әсіресе, мақалдар арқылы сөйлеу мәдениетін қалыптастыру мен жұмбақ құрастыру жұмыстары баланың бейнелі ойлауын, тапқырлығын шыңдайды. Практикалық тиімділігі:

Бағдарлама жүзеге асқан жағдайда оқушылардың:

Мақал-мәтелдер мен жұмбақтарды түсіну, қолдану дағдылары қалыптасады;

Сөйлеу мен жазуда көркемдік пен бейнелілік артады;

Жеке және топтық жұмыс арқылы зерттеу, таныстыру, шығармашылық бастамаларға икемі дамиды;

Ұлттық болмысқа, халық сөз өнеріне құрметі тереңдей түседі.

Қорытындылай келе, «Мақал – сөздің азығы, жұмбақ – ойдың қазығы» бағдарламасы – қазақ халқының ғасырлар бойы қалыптасқан даналық мұрасын жаңа ұрпаққа игертіп, бүгінгі білім беру кеңістігіне лайықты үндестірген құнды еңбек. Ол – тек тілдік курс емес, бала санасына рухани құнар сеуіп, ұлттық таныммен тәрбиелейтін, шығармашылықты ұштайтын ауқымды жоба.