Мұғалім: Жетильбаева Торгын Сайыновна.

Алматы облысы

Іле ауданы

Боралдай кенті

“23орта мектеп”

Қазақша тілдесу мәдениеті: әлеуметтік желідегі жаңа коммуникация мүмкіндіктері

Қазіргі заманда әлеуметтік желілер күнделікті қарым-қатынастың ең басты алаңына айналды. Әлеуметтік желі тек қана ақпарат алмасу құралы емес, ол қоғамдағы мәдени, рухани және тілдік үрдістердің қалыптасуына әсер ететін кеңістік болып отыр. Осы тұрғыдан алғанда қазақша тілдесу мәдениетін қалыптастырудың әлеуметтік желідегі жаңа мүмкіндіктерін қарастыру өзекті мәселе.

Әлеуметтік желілерде қазақ тілінің қолданыс аясын кеңейту, жаңа ұрпақтың тілді заманауи форматта пайдалануына жағдай жасау — тікелей тілдесу мәдениетіне байланысты. Мысалы, жастардың көпшілігі күнделікті хат алмасуда қысқарған сөздер мен эмодзилерді жиі қолданады. Бұл құбылыс тілдің дамуына бір жағынан икемділік әкелсе, екінші жағынан тіл мәдениетін төмендету қаупін туғызады. Сондықтан әлеуметтік желіде сауатты жазу, қазақ тілі орфографиясын сақтау, сыпайы және мәдени тілдесуді үйрету – мұғалімдердің, тіл жанашырларының басты міндеттерінің бірі.

Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінде әлеуметтік желіні тиімді пайдалану арқылы тілдесу мәдениетін дамытуға болады. Мысалы, оқушыларға қазақша посттар жаздыру, пікірталас ұйымдастыру, онлайн-әдеби талқылаулар өткізу – тілдік қарым-қатынасты жаңа деңгейге көтереді. Бұл тәсіл оқушылардың тек қана грамматикалық сауаттылығын арттырып қоймай, олардың сөз мәдениетін, ойды анық жеткізу қабілетін дамытады.

Әлеуметтік желілердегі жаңа коммуникация мүмкіндіктері — бейнежазбалар, тікелей эфирлер, подкасттар, қысқа мәтіндер және инфографика түрінде көрініс табуда. Осы құралдарды қазақ тілінде сапалы әрі тартымды мазмұн жасауға пайдалану тілдің әлеуетін арттырады. Сонымен қатар, көптілді ортада өсіп келе жатқан оқушылар үшін қазақ тілінде сөйлесу мен жазудың жаңа үлгілерін қалыптастыруға жағдай жасайды.

Қазақша тілдесу мәдениеті әлеуметтік желілерде тек ресми стильмен шектелмей, ауызекі тілдің табиғи үлгілерін де қамтиды. Дегенмен, кез келген жағдайда тілдік нормаға құрметпен қарау, сыпайылық пен мәдениеттілік сақтау басты қағида болуы тиіс. Бұл — қазақ тілінің мәртебесін көтеріп, оны заман талабына сай қолданудың ең тиімді жолдарының бірі.

Қорытындылай келе, әлеуметтік желілердегі қазақша тілдесу мәдениеті – қазіргі қоғамдағы тілдің дамуын айқындайтын маңызды көрсеткіш. Жаңа коммуникация құралдарын дұрыс пайдалану арқылы қазақ тілінің қолданыс аясын кеңейтіп қана қоймай, жас ұрпақтың тілге деген сүйіспеншілігін арттыруға болады.

Қолданылған әдебиеттер:

1. Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. – Алматы: ҚР ҰҒА, 2020.

2. Жанпейісов Е. Қазақ тілінің мәдениеті. – Алматы: Санат, 2015.

3. Crystal D. Language and the Internet. – Cambridge University Press, 2011.

4. Әлеуметтік желілердегі қазақ тілі: Мақалалар жинағы. – Астана: Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, 2022.