ОТБАСЫНДА АТА-АНАЛАР АРАСЫНДАҒЫ КОНФЛИКТ: СЕБЕПТЕРІ, САЛДАРЫ ЖӘНЕ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ

Ағылшын бөлімінің 4 курс студенті: Ербол Алтынтан

Жетекшісі: педагогика пәнінің оқытушысы, п.ғ.м. Б.Секенова

Аңдатпа

Бұл мақалада отбасындағы ата-аналар арасындағы конфликт мәселесі жан-жақты қарастырылады. Конфликттің туындау себептері, оның бала психологиясына және отбасылық атмосфераға әсері ғылыми және практикалық тұрғыдан талданады. Сонымен қатар, дағдарысты жағдайларда тиімді қарым-қатынас пен жанжалды шешу әдістерінің маңыздылығы көрсетіледі. Эмоциялық интеллект пен отбасылық қарым-қатынас мәдениетін дамыту – жанжалды азайтып, салауатты отбасылық ортаны қалыптастырудың басты шарттарының бірі ретінде ұсынылады. Мақалада эмоционалдық интеллект, отбасылық қарым-қатынас мәдениеті, белсенді тыңдау, ашық диалог секілді тиімді коммуникациялық стратегиялардың конфликтті шешудегі рөлі мен маңызы ерекше көрсетіледі. Сондай-ақ, конфликт жағдайларында ата-аналарға ұсынылатын психологиялық көмек түрлері мен кеңестер ұсынылады. Бұл зерттеу педагогтар мен психологтарға, сондай-ақ ата-аналарға отбасылық қарым-қатынасты нығайтуға бағытталған практикалық ұсыныстар береді.
Тірек сөздер: отбасы, конфликт, ата-ана, бала психологиясы, қарым-қатынас, эмоционалдық интеллект, диалог

Аннотация

В данной статье рассматривается одна из наиболее актуальных проблем современного общества — конфликты между родителями в семье. Конфликтные ситуации внутри семьи рассматриваются не только как временные трудности в отношениях, но и как факторы, способные оказывать длительное негативное влияние на психологическое благополучие детей и общее эмоциональное состояние всех членов семьи. Проанализированы основные причины возникновения конфликтов, включая различия в личностных качествах супругов, финансовые трудности, отсутствие эффективной коммуникации, неравномерное распределение семейных ролей и хронический стресс.

Ключевые слова: семья, родители, конфликт, ребёнок, психология

Abstract

This article examines the issue of conflicts between parents in the family. It analyzes the causes of such conflicts, their impact on children's mental health and family atmosphere. Particular attention is paid to methods of effective communication, emotional intelligence, and conflict resolution strategies. The importance of maintaining psychological stability and establishing a respectful dialogue within the family is emphasized.

Keywords: family, parents, conflict, child psychology, emotional intelligence, communication

Қазіргі қоғамда отбасы – баланың алғашқы әлеуметтік ортасы ғана емес, оның дүниетанымдық, рухани және тұлғалық дамуының іргетасы. Ата-аналар арасындағы өзара қарым-қатынас бала үшін үлгі бола отырып, оның болашақтағы өмірлік моделін қалыптастырады. Сондықтан, отбасындағы кикілжің мен жиі қайталанатын конфликтілер баланың эмоционалдық қауіпсіздігіне қауіп төндіреді. Мұндай жағдайда бала өзіне деген сенімділіктен айырылады, қорқыныш пен алаңдаушылық сезімі күшейеді. Отбасылық тұрақтылық – қоғам тұрақтылығының негізі. Демек, ата-аналар арасындағы қарым-қатынас мәдениеті бүгінгі таңда өзекті әлеуметтік-психологиялық мәселелердің бірі болып табылады. Отбасындағы ата-аналар арасындағы конфликт – қазіргі қоғамда жиі кездесетін құбылыс. Мұндай конфликттер отбасылық қатынастардың тұрақтылығына әсер етіп, баланың психологиялық жағдайына теріс ықпалын тигізуі мүмкін. Сондықтан конфликттің себептерін анықтап, оларды тиімді шешу жолдарын іздеу маңызды[2]

Отбасындағы конфликт түрлері әртүрлі болып келеді және олардың әрқайсысы отбасы мүшелерінің қарым-қатынасына түрлі әсер етеді. Ең жиі кездесетін түрлері – ашық және жасырын конфликттер

Ашық конфликт – бұл жанжалды ашық білдіру, ал жасырын конфликт – эмоцияларды ішке сақтау және жанжалдарды сыртқа шығармау.Сонымен қатар, отбасындағы конфликттер құрылымдық және функцияналдық болып бөлінеді Құрылымдық конфликттер отбасының мүшелері арасындағы рөлдер мен міндеттердің дұрыс бөлінбеуінен туындайды, ал функцияналдық конфликттер отбасы ішіндегі өзгерістерге және сыртқы орта факторларына байланысты болады[

Психологиялық тұрғыдан қарағанда, конфликттер конструктивті және деструктивті болып екіге бөлінеді.

Конструктивті конфликт отбасы мүшелеріне өзара түсіністікке жетуге мүмкіндік берсе, деструктивті конфликт қарым-қатынасты бұзып, отбасылық тұрақтылықты төмендетеді. Сонымен қатар, отбасындағы конфликттер тұлғалық, рөлдік және коммуникациялық сипатта болуы мүмкін. Тұлғалық конфликттер жеке тұлғаның мінез-құлқы мен ерекшеліктерінен туындайды. Рөлдік конфликттер отбасындағы міндеттер мен жауапкершіліктердің бөлінісіндегі қайшылықтарға байланысты, ал коммуникациялық конфликттер өзара түсініспеушіліктер мен ақпараттың дұрыс берілмеуінен пайда болады[9].

Бұл тек екі ересек адам арасындағы келіспеушілік емес, сонымен қатар болашақ ұрпақтың психологиялық әл-ауқатына ықпал ететін маңызды фактор. Сондықтан бұл мәселені зерттеу мен шешу жолдарын іздестіру – қоғам үшін де, әрбір жеке отбасы үшін де аса маңызды.

Конфликттің себептері

Ата-аналар арасындағы келіспеушіліктердің себептері сан алуан болуы мүмкін:

1. Коммуникацияның болмауы немесе әлсіздігі – Екі тараптың бір-бірін тыңдамауы, дұрыс түсінбеуі қарым-қатынасты шиеленістіріп, қарапайым мәселені үлкен жанжалға айналдырады.

2. Материалдық қиындықтар – Қаржылық қысым отбасы мүшелерінің көңіл-күйіне тікелей әсер етіп, ұсақ-түйек себептердің өзінен жанжал туындайды.

3. Тұлғалық айырмашылықтар – Темперамент, көзқарас, өмірлік құндылықтардағы айырмашылықтар өзара түсіністікті қиындатады.

4. Рөлдік күтулер мен әділетсіздік сезімі – Үй ішіндегі міндеттердің бір жақты бөлінуі, екіншісінің еңбегі бағаланбауы наразылық тудырады.

5. Стресс пен эмоцияны басқара алмау – Қоғамдық, жұмыс немесе жеке өмірдегі күйзеліс отбасындағы қарым-қатынасқа кері әсер етеді.

6. Мысалы: Бір ата-ана жұмыстан шаршап келіп, екіншісінің үй ішіндегі жұмысты бағаламауы жанжалға әкелуі мүмкін.

Конфликттің салдары

Ата-аналар арасындағы тұрақты жанжалдардың салдары терең әрі ұзақ мерзімді болады:

• Баланың психологиялық дамуына: Тұрақсыз атмосфера балада қорқыныш, сенімсіздік, кінә сезімі және мінездік бұзылыстар тудыруы мүмкін.

• Отбасылық атмосфераға: Суықтық, бір-біріне немқұрайдылық, эмоционалдық алыстау – отбасындағы үйлесімділікті жояды.

• Қоғамдық байланысқа: Бала мектепте тұйық, агрессивті немесе өзіне сенімсіз болуы мүмкін. Жанұялық қиындықтар баланың үлгерімі мен тәртібіне де кері әсер етеді.

Зерттеулер бойынша, ата-анасы жиі жанжалдасатын отбасылардан шыққан балаларда мазасыздық пен төмен өзіндік баға жиі кездеседі

Қорыта айтқанда, ата-аналар арасындағы конфликт – кез келген отбасында орын алуы мүмкін табиғи құбылыс. Дегенмен, оның жиілігі мен шешілу жолы отбасының ішкі тұрақтылығына, баланың психологиялық жағдайына және отбасы мүшелерінің өзара қарым-қатынасына тікелей әсер етеді. Конфликттің өзі емес, оны басқару тәсілі отбасының денсаулығын айқындайды.Әрбір ата-ана өмірлік серігімен қарым-қатынасты тек ересек адамдар арасындағы байланыс деп емес, баланың ішкі әлемінің негізін қалаушы процесс ретінде қарастыруы қажет. Отбасындағы түсіністік, сабыр мен сыйластық – баланың қауіпсіздік сезімі мен болашақта сау тұлға болып қалыптасуына жол ашады.

Заманауи қоғамда психологиялық сауаттылық пен эмоционалды интеллект ата-аналар үшін қажетті дағдыға айналуы тиіс. Себебі бала тек сөзбен емес, әрекет пен қарым-қатынас моделін бақылау арқылы үйренеді. Демек, отбасындағы әрбір дау – тек кикілжің емес, өсу мен өзгеру мүмкіндігі.