МЕЙІРІМДІЛІК ПЕН ІЗГІЛІК ТӘРБИЕЛЕУДІҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ЖОЛДАРЫ

Жамбыл облысы Тараз қаласы

Тараз инновациялық көпсалалы колледж

Жастар комитеті жетекшісі

Бақтиярова Самал Манарбекқызы

Аңдатпа. Бұл мақалада колледж студенттерін мейірімділік пен ізгілікке тәрбиелеудің инновациялық жолдары қарастырылған. Автор қазіргі білім беру жүйесінде рухани-адамгершілік тәрбиенің маңыздылығын атап өтіп, оқыту процесінде қолдануға болатын заманауи әдістер мен технологияларды ұсынады. Мақалада гуманистік бағыттағы ұстанымдар, интерактивті және цифрлық форматтағы тәрбиелік жобалар, сондай-ақ тренингтік және квесттік іс-шаралардың тиімділігі талданады. Ұсынылған тәсілдер колледждің тәрбиелік ортасын жақсартып, студенттердің эмоционалдық интеллектісін және әлеуметтік жауапкершілігін арттыруға бағытталған.

Тірек сөздер: мейірімділік, ізгілік, инновациялық технологиялар, рухани тәрбие, колледж студенті, адамгершілік мәдениет, интерактивті әдіс, эмоциялық интеллект.

Қазіргі заманда білім беру жүйесі тек қана кәсіби білім мен дағды беруді мақсат етпей, тұлғаның рухани-адамгершілік дамуын да басты бағыт ретінде қарастырады. Өйткені қоғамның дамуы адам бойындағы ізгі қасиеттерге – мейірімділікке, адалдыққа, жауапкершілікке, толеранттылыққа тікелей байланысты.

Колледж студенттері – ертеңгі еңбек нарығына шығатын жас буын, болашақ мамандар. Олардың бойында кәсіби шеберлікпен қатар адамгершілік мәдениет, ізгі ниет пен мейірім сезімін қалыптастыру – оқытушының басты міндеттерінің бірі.

Бүгінгі таңда дәстүрлі тәрбиелеу тәсілдерімен қатар инновациялық бағыттағы әдістер мен технологияларды қолдану қажеттілігі туындап отыр. Инновациялық жолдар – бұл студенттің тұлғалық дамуына, өзін-өзі тануына және адамгершілік құндылықтарды саналы түрде меңгеруіне мүмкіндік беретін жаңа педагогикалық тәсілдер жүйесі.

Мақаланың мақсаты – колледж оқыту процесінде мейірімділік пен ізгілік қасиеттерін тәрбиелеудің заманауи, инновациялық жолдарын қарастыру және тәжірибеде тиімді қолдану бағыттарын ұсыну.

Мейірімділік пен ізгілік тәрбиесінің негізінде тұлғаның рухани әлеуетін арттыру, ішкі мәдениетін қалыптастыру және өзге адамдарға деген оң қарым-қатынас орнату жатады. Бұл қасиеттерді дамыту үшін оқытушы тек ақпарат беруші емес, сонымен қатар тәрбиелік орта қалыптастырушы, бағыттаушы тұлға болуы қажет.

Колледж деңгейінде мейірімділік пен ізгілікке тәрбиелеудің әдістемелік негіздері келесі ұстанымдарға сүйенеді:

1. Гуманистік бағыт ұстанымы. Әрбір студент тұлға ретінде құрметтеліп, оның жеке ерекшелігі мен пікірін бағалау – мейірімді қарым-қатынастың бастауы. Сабақ барысында студенттерге өз ойын еркін айтуға мүмкіндік беру, диалогқа тарту, өзара түсіністік қалыптастыру маңызды.

2. Құндылыққа бағытталған тәрбие ұстанымы. Білім беру процесінде ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарды біріктіре отырып, студенттің рухани дүниесін байытуға бағытталған жұмыстар ұйымдастырылады. Мысалы: «Жақсылық жаса», «Мейірім минуты», «Ізгі істер апталығы» сияқты жобалар.

3. Іс-әрекет арқылы тәрбиелеу ұстанымы. Мейірімділік – тек сөзбен емес, іспен дәлелденетін қасиет. Сондықтан студенттерді еріктілік қызметіне, әлеуметтік жобалар мен қайырымдылық шараларына қатыстыру – олардың бойында ізгілік сезімін нығайтудың тиімді жолы.

4. Интерактивті және инновациялық әдістерді қолдану. Тәрбие жұмысына тренингтер, рөлдік ойындар, пікірталастар, бейнерефлексия және медиа-технологиялар енгізу студенттің эмоционалды және моральдық дамуын белсендіреді. Мысалы, «Мейірім шеңбері» атты әдісте әр студент өзіне жағымды қасиеттер айтқанда, ол өзара құрмет пен сенімділікті арттырады.

Қазіргі колледж жағдайында мейірімділік пен ізгілікке тәрбиелеу дәстүрлі әдістермен қатар инновациялық технологиялар арқылы жүзеге асырылуда. Бұл тәсілдер студенттің эмоционалдық интеллектісін, коммуникативтік мәдениетін және әлеуметтік жауапкершілігін дамытуға бағытталған.

Төменде осы бағыттағы ең тиімді инновациялық жолдар мен тәжірибелік мысалдар келтірілген:

1. Цифрлық жобалар мен әлеуметтік медиа платформалары арқылы мейірімділік насихаты. Студенттер «#МейірімКүні», «#ІзгіІсАпталығы» сияқты челлендждер ұйымдастырып, әлеуметтік желіде өздерінің игі әрекеттерін бөліседі. Бұл жастардың заманауи коммуникация құралдары арқылы ізгілік идеясын таратуына мүмкіндік береді.

2. STEAM және сервис-оқыту (service learning) технологиялары. Мысалы, «Биология және экология» пәндерінде студенттер табиғатты қорғауға арналған шағын жобалар жасап, жергілікті қоғамдастыққа көмек көрсетеді. Осы арқылы экологиялық жауапкершілік пен мейірім сезімі қалыптасады.

3. Эмоциялық интеллектті дамыту тренингтері. Арнайы ұйымдастырылған психологиялық жаттығулар мен топтық тренингтер студенттің өз сезімін тануына, өзгелердің эмоциясын түсіне білуіне ықпал етеді. Бұл өзара сыйластық пен жанашырлықты арттырады.

4. Кейс-стади және әлеуметтік жағдайларды талдау әдісі. Сабақта өмірден алынған моральдық дилеммалар мен шынайы мысалдарды талдау студенттің этикалық шешім қабылдау қабілетін дамытады. Мысалы: «Досың қиын жағдайда қалса, не істер едің?» сияқты талдау тапсырмалары арқылы студенттер адамгершілік таңдаулардың салдарын түсінеді.

5. Мейірімділік квесті және рефлексиялық ойындар. «Ізгілік жолы» атты квест ойынында студенттер түрлі тапсырмалар орындап, әр кезеңде жақсы істер жасап отырады. Ойын соңында «рефлексия шеңбері» арқылы өз сезімдерін бөлісу – эмоционалдық байланысты күшейтеді.

6. «Мейірім мектебі» жобасы.

Колледж ішінде арнайы клуб немесе шығармашылық топ құру арқылы студенттер апта сайын ізгі істер жоспарын әзірлейді. Мысалы: қарттарға көмек, балалар үйіне бару, колледждегі тазалық акциялары. Бұл жүйелі әрекет мейірімділікті өмір салтына айналдырады.

5. Психологиялық қолдау және серіктестік қарым-қатынас. Студенттермен жылы, сенімді атмосфера орнату олардың ашық болуына, өз ойын бөлісуіне мүмкіндік береді. Бұл да мейірімділік мәдениетінің қалыптасуына әсер етеді.

Қазіргі білім беру жүйесінде мейірімділік пен ізгілікке тәрбиелеу – студенттің кәсіби тұлғасын қалыптастырудың маңызды құрамдас бөлігі. Бұл бағыттағы инновациялық тәсілдер тек адамгершілік қасиеттерді арттырып қана қоймай, студенттердің өзін-өзі тануына, өзге адамдарға деген құрмет сезімін оятуға мүмкіндік береді.

Жоғарыда қарастырылған әдістер мен жобалар колледж жағдайында оң нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді:

Студенттің тұлғалық өсуі байқалады, яғни олар өз әрекеттеріне сын көзбен қарап, жақсы істер жасауға талпынады;

- Бір-біріне деген сыйластық, сенім, жауапкершілік сезімдері артады;

- Оқу орнының тәрбиелік ортасы гуманистік және жағымды ахуалға айналады;

- Әлеуметтік белсенділік пен азаматтық сана дамиды.

Мейірімділік пен ізгілік – адамзат қоғамының мәңгілік құндылықтары. Оларды тәрбиелеудің инновациялық жолдары білім беру процесін жаңаша бағытта дамытып, студенттердің рухани және мәдени әлеуетін арттырады. Сондықтан әрбір колледж оқытушысы өз тәжірибесінде тек білім беруші емес, ізгілік нұрын таратушы тұлға болуға ұмтылуы қажет.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. ҚР Білім және ғылым министрлігі. Тәрбиенің тұжырымдамалық негіздері. – Астана, 2022.

2. Жұмабаев М. Педагогика. – Алматы: Раритет, 2019.

3. Қалиева Г. Жоғары оқу орнында тұлғаны рухани-адамгершілікке тәрбиелеудің инновациялық жолдары. – Алматы, 2021.

4. Қожахметова К.Ж. Тәрбие теориясы мен әдістемесі. – Нұр-Сұлтан: Фолиант, 2020.

5. Бәйімбетова Ш. Инновациялық педагогика және заманауи білім беру технологиялары. – Шымкент, 2023.