Мектеп – білім кілті: Ыбырай Алтынсариннің ағартушылық жолы

Қазақ халқының тарихында елдің ертеңі үшін аянбай еңбек еткен ұлы ағартушылар аз емес. Солардың бірі – Ыбырай Алтынсарин. Ол – қазақ даласында тұңғыш мектеп ашқан, балаларға арнап оқулық жазған, қараңғылық пен надандыққа қарсы білім шамын жаққан тұлға. «Мектеп – білім кілті» деген сөздің мағынасын терең түсіндіріп, өз өмірімен дәлелдеген де – осы Ыбырай атамыз.

Ыбырай Алтынсарин 1841 жылы қазіргі Қостанай облысында дүниеге келген. Ол Орынборда орыс-қазақ мектебінде білім алып, өзі де мұғалім болуды армандады. Өмірінің басты мақсаты – қазақ балаларын оқытып, ел ішіне білім мен мәдениетті тарату болды. Ол үшін ең алдымен мектеп керек екенін түсінді.

Сондықтан Ыбырай қазақ даласында алғаш рет зайырлы мектептер ашты. Ол Торғайда, кейін басқа да аймақтарда ұлдар мен қыздарға арналған мектептер ұйымдастырды. Осы арқылы ол «қыз бала да білім алуға лайық» деген ойды алға тартты. Бұл сол дәуір үшін үлкен жаңалық еді.

Ыбырай Алтынсарин тек мектеп ашумен ғана шектеліп қойған жоқ. Ол балаларға арнап ”Қазақ хрестоматиясы” атты оқулық жазды. Бұл кітапта тәрбиелік мәні зор әңгімелер мен өлеңдер болды. «Кел, балалар, оқылық!», «Өнер-білім бар жұрттар» сияқты өлеңдері арқылы ол жастарды білімге, еңбекке, адамгершілікке шақырды.

Ыбырайдың еңбегі – қазақ халқын алға жетелеген рухани қозғаушы күш болды. Оның арманы – көзі ашық, көкірегі ояу ұрпақ тәрбиелеу еді. Бүгінде Қазақстанда мыңдаған мектеп бар, ал олардың іргетасы дәл осы Ыбырай салған алғашқы мектептен бастау алады.

Қорытындылай келе, Ыбырай Алтынсарин – шын мәнінде, білім жолын ашқан алғашқы ұстаз. Ол мектептің – білімнің кілті екенін дәлелдеп кетті. Біз бүгінгі бейбіт күнде сол білімнің жемісін көріп отырмыз. Ендеше, біз де оның армандарын жалғастырып, білім мен тәрбиені басты орынға қоюымыз қажет.