МЕКТЕПТЕГІ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚАШЫҚТЫҚТАН ОҚЫТУ.

ӘОЖ 378

МЕКТЕПТЕГІ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚАШЫҚТЫҚТАН ОҚЫТУ

Божбанова А.Б.

директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасары,

Бегешева Б.Н.

директордың бейіндік ісі жөніндегі орынбасары,

№68 мектеп-интернат, Қарағанды қаласы, Қазақстан

almagul6868@mail.ru

Аннотация

Мақалада қашықтықтан оқыту аясында сыныптағы оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастыру туралы айтылады, мұғалімнің қашықтықтан оқытуы кезіндегі кездесетін негізгі қиындықтарын көрсетеді. Сонымен қатар, белгілі бір Интернет-технологияларды қолдана отырып, мұғалім мен оқушылардың бір-бірімен қашықтықта өзара әрекеттесуінің бірқатар формалары мен әдістері ұсынылды. Қашықтықтан оқыту кезіндегі сынып жетекшісінің сыныптан тыс шараларды ұйымдастыру әдістері берілген.

В статье рассказывается об организации учебно-воспитательной работы в классе в рамках дистанционного обучения, раскрываются основные трудности, с которыми сталкивается учитель при дистанционном обучении. Кроме того, предложен ряд форм и методов взаимодействия учителя и учащихся друг с другом на расстоянии с использованием определенных интернет-технологий. Даны методы организации внеклассных мероприятий классным руководителем при дистанционном обучении.

The article describes the organization of educational work in the classroom in the framework of distance learning, reveals the main difficulties faced by teachers in distance learning. In addition, a number of forms and methods of interaction between teachers and students at a distance using certain Internet technologies are proposed. Methods of organization of extracurricular activities by the class teacher at distance learning are given.

Түйінді сөздер: қашықтықтан оқыту, оқу-тәрбие жұмысы, сынып жетекшісіне, мұғалімге, ата-анаға.

Соңғы үш онжылдықта заманауи техникалық құралдарды қолдану әлемнің көптеген елдерінде оқу - тәрбие жүйесіне деген көзқарасты өзгерткен білім беру және ақпараттық мәдениеттің жаһандық құбылысына айналды. Қазіргі таңда ақпараттық білім беру технологиялары қарқынды дамып, оқытудың дәстүрлі түрлерімен бірге білім беру процесінде өз орнын ала бастады. Олардың ішінде біз оқытудың және тәрбиелеудің ең еркін және қарапайым әдістерінің бірі-қашықтықтан оқыту туралы айтамыз.

Қашықтықтан оқыту енді мұғалімдердің көпшілігі үшін жаңалық емес. 2020 жылғы коронавирустық пандемия басталғаннан кейін көптеген білім беру ұйымдары оған уақытша көшуге және қашықтықтан сабақ өткізуге мәжбүр болды. Сонымен қатар педагогикалық процестің маңызды бөлігі — тәрбие жұмысы да қашықтықтан ұйымдастырылуда.

Қашықтықтан оқытудың негізгі нысандары:

• Бейне дәрістер (of-line), on-line дәрістер (Skype, ZOOM технологиясы);

• Бейне конференциялар (of-line, on-line), форумдар, пікірталастар;

• Чат (видеочат)-сабақтар (консультациялар, ағымдағы бағалау, іскерлік ойындар, қорытынды бағалау) – чат-технологияларды пайдалана отырып жүзеге асырылатын оқу сабақтары. Чат сабақтары синхронды түрде өткізіледі, яғни барлық қатысушылар бір уақытта чатқа қол жеткізе алады.

Көптеген қашықтықтан оқыту мекемелері аясында чат мектебі жұмыс істейді, онда чат кабинеттерінің көмегімен қашықтықтан оқыту мұғалімдері мен оқушыларының қызметі ұйымдастырылады:

• вебинарлар (on-line семинарлар, тренингтер, практикалық сабақтар)

– қашықтықтан өткізілетін сабақтар, конференциялар, семинарлар, іскерлік ойындар, зертханалық жұмыстар, практикумдар және телекоммуникация құралдары мен Интернет желісінің басқа да мүмкіндіктері арқылы өткізілетін оқу сабақтарының басқа да нысандары. Веб-сабақтар үшін мамандандырылған Білім беру веб-форумдары қолданылады-пайдаланушылардың белгілі бір тақырып немесе проблема бойынша жұмыс формасы, оған тиісті бағдарлама орнатылған сайттардың бірінде қалдырылған жазбалар.

Коронавирустық инфекцияның таралуына байланысты шектеу шаралары кезеңінде орта білім беру ұйымдарында оқу процесін іске асыру жөніндегі әдістемелік ұсынымдарда қашықтан оқыту процесі синхронды және асинхронды форматтарда, Санитариялық-эпидемиологиялық қағидалар мен нормалар (бұдан әрі – СанҚжН) талаптарын және оқу уақытын ұтымды пайдалануды ескере отырып өтетіндігі айтылған. Бұл жағдайда сабақтар екі форматты біріктірумен немесе тек асинхронды форматта өткізілуі мүмкін. Интернет-платформаларға қосылу бойынша проблемалар туындаған жағдайда, педагогтің қалауы бойынша кез келген қолжетімді байланыс құралдары арқылы сабақтар өткізуге жол беріледі.

Сабақтың синхронды форматындағы оқыту мұғалімнің қазіргі заманғы мүмкіндіктерді пайдалана отырып, нақты уақыт режиміндегі білім алушылармен тікелей байланысын (стриминг) және басқа да байланыс құралдары көздейді.

Педагог стримингке шығу үшін сабақтың белгілі бір бөлігін бөліп көрсете алады, сабақтың қалған бөлігін асинхронды форматта өткізе алады.Сабақтарды нақты уақыт режимінде (стримингтің) өткізу міндетті емес. Мұғалім сабақтың мақсаттарына сүйене отырып, сабақтың қай бөлігін, аптасына (тоқсанда) нақты уақыт режимінде қанша сабақ өткізе алатындығын анықтайды.

Сабақтың асинхронды форматы – электронды платформалардың мүмкіндіктері арқылы мұғалімнің білім алушылармен өзара әрекеттесуі, мұндай формат өз бетінше оқуға арналған контент және оған мұғалімнің кері байланысын көздейтін оқу тапсырмаларынан тұрады.

Оқу процесін қашықтан (синхронды және асинхронды режимінде) ұйымдастыру үшін мектеп барлық педагогтер мен білім алушылар үшін электрондық платформаларға қосылуы тиіс.[3]

Қашықтықтан берілетін оқу-тәрбие жұмысы арқылы мыналарды шешуге болады: - дараландыру (әрбір білім алушы үшін жеке ерекшеліктері мен қабілеттерін, қажеттіліктері мен мүдделерін ескере отырып, жеке жұмыс жоспары);

- оқушылармен жеке қарым-қатынасты қамтамасыз ету;

- білім беру процесіне үшінші тараптарды тарту (атап айтқанда, бұл алыстағы мамандарға немесе қызықты тұлғаларға қатысты, мысалы, мектеп түлектері немесе кәсіби психологтар);

– ата-аналарды балалармен ортақ іс-әрекетке қосу (ата-аналарды жұмыста жұмыспен қамтуға байланысты мектеп іс-шаралары мен жобаларына тарту мүмкін емес, ал қашықтықтан өзара әрекеттесу икемді).

Сондай-ақ, бүгінгі күні өзекті болып отырған кейбір проблемаларды мектеп қабырғасында толық шешу мүмкін емес екенін есте ұстаған жөн: ұлттық деңгейдегі міндеттердің бірі халықтың цифрлық сауаттылығын арттыру болып табылады. Қашықтықтан берілетін оқу-тәрбие жұмысының әдістері мен нысандарын пайдалану кезінде біз жасөспірімдердің дағдылары мен біліктерін цифрлық ортада практикалық іске асыру үшін жағдай жасаймыз, сондай-ақ оны бағалауға және қажет болған жағдайда түзетуге мүмкіндігіміз бар.

Сонымен қатар, оқыту толығымен қашықтықтан форматта болған жағдайда (мысалы, коронавирустық пандемия кезіндегі сияқты), қашықтықтан оқыту сынып ұжымының өзара әрекеттесуін сақтап, жасөспірімдердің жеке басының толық дамуы үшін қажет бейресми қарым-қатынасы үшін жағдай жасай алады. Оқушылар үшін қашықтықтан қандай тәрбиелік іс-шаралар өткізуге болады? Мектеп оқушыларымен конференциялық байланыстарды ұйымдастырудың ең оңай жолы-мұғалім әдеттегідей әңгімелеп, қажетті суреттерді, музыканы немесе бейнелерді көрсете алады. Осылай ақпараттық-таныстыру сынып сағаттарын, ата-аналар жиналыстарын, мастер-кластар мен басқа да іс-шараларды өткізуге болады. Бірақ сонымен бірге, жеке емес, арнайы құрылғылардың көмегімен қарым-қатынастың ерекшеліктері бар екенін есте ұстаған жөн: сіз "онлайн-сыныпта" әр оқушының не істейтінін бақыламайсыз және білмейсіз. Оқушылармен осындай сынып сағаттарындағы ережелер, қарым-қатынас ерекшеліктері туралы келісу маңызды (мысалы, чатта). Сондай-ақ, білім беру процесі кері байланысты қажет ететінін ұмытпауымыз керек. Рефлексия, мұғаліммен ашық сөйлесу мүмкіндігі, сыныптағы оқушылардың барлығының жеке пікірін айтуы маңызды.

Қашықтық үшін маңызды форма - бұл веб-квест әзірлеу. Бұл технология аясында мұғалім оқушылардың интерактивті іздеу қызметін қалыптастырады, оның барысында олар өздігінен білім алуға итермелейді, осы қызметтің параметрлерін белгілейді, оны бақылайды және уақыт шегін анықтайды» [3]. Сонымен қатар, топтық жұмыстың арқасында коммуникативті, көшбасшылық қасиеттер дамиды, ақпарат алу процесіне ынталандыру артады. Қашықтықтан оқыту кезінде сыныпты біріктірудің тағы бір қызықты тәсілі-газет немесе бейнефильмдер жасау сияқты жалпы шығармашылық өнімдер шығару. Сондай — ақ, қашықтық форматында өзекті болып табылатын тағы бір жұмыс - кәсіби бағдар беру. Мұнда ЖОО-мен хабарласып, оқу орны жайындағы ақпараттармен тек оқушы ғана емес, ата-анасы да өзіне қажетті мәліметті алуға мүмкіндік туады. Қашықтықтан оқыту аясында балалармен бірге бейнефильмдерді бірге көруге, одан кейін талқылауға, виртуалды мұражайға барып, барғаннан кейінгі эмоциялармен алмасуға, сыныптастарының шығармашылық жұмыстарының көрмелерін, конкурстарды және тағы басқаларды ұйымдастыруға болады.

Қашықтықтан тәрбие жұмысын ұйымдастыру аясында Интернет-сервистердің көмегімен бірқатар қиындықтар туындайды:

– техникалық проблемалар (бұл жерде біз белгілі бір Қызметтерді пайдалану дағдыларының болмауы туралы айтып отырмыз);

• білім алушылардың тәрбиелік іс-шараларға қатысуға төмен уәждемесі (егер қашықтықтан сабақты өткізіп жібергені, немесе тапсырманы орындамағаны үшін балалар күнделікке тиісті балл алса, мұғалімдерден ескертулер мен ата-аналарға қоңыраулар алса, онда әрқашан ерікті болған тәрбиелік іс-шаралар тек мазмұнымен және эмоционалдығымен, педагоготың беделімен ғана тарта алады);

- қашықтықтан оқытудағы тәрбие жұмысының формалары мен әдістерінің шектеулілігі (классикалық әдістерді интернетті қолдана отырып қолдану әрдайым мүмкін емес, бірақ оларды цифрлық білім беру ортасын қолдана отырып түрлендіре алмайды);

– сандық Этика дағдыларының болмауы (мұғалімдер де, жасөспірімдер де желідегі сауатты, лайықты мінез-құлықты әлі де үйрену керек).

Оқу-тәрбие жұмысын қашықтықтан ұйымдастыру кезінде білім алушылар мен олардың ата-аналарының цифрлық сауаттылық деңгейін ескеру, оны біртіндеп арттыру; қызығушылығын жоғалтпау үшін жасөспірімдермен жұмыс түрлерін әртараптандыруға тырысу; білім беру процесіне қатысушылардың денсаулығын есте сақтау және оларды гаджеттермен шамадан тыс жүктемеу керек.

Оқу-тәрбие жұмысын қашықтықтан ұйымдастыру формалары мектептен оқшаулау (пандемия) кезінде ғана емес, сонымен қатар оқушылар, олардың ата-аналары арасында бейресми байланыс жүзеге асырылатын әлеуметтік желілер арқылы мектеп пен сыныптың өміріне қатыса алуы керек. Бұл жасөспірімдерге желілік этикетпен танысуға, өз бетінше және мұғалімнің көмегімен цифрлық сауаттылық деңгейін арттыруға мүмкіндік береді.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. А.С.Сагиндыкова, М.А.Тугамбекова. «Қашықтықтан білім берудің өзектілігі»

2. А.Н.Щербин Веб-квест-іске асыру жүйесіндегі инновациялық технология Ғылым және перспективалар. — 2016. — № 4. — б.25-31.

3. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы «13» тамыздағы № 345 бұйрығына қосымша