Менің болашақ мамандығым – логистика: заманауи талаптар, мүмкіндіктер және кәсіби даму бағыттары

Автор: Танатаров А. С., Тажбаев Е. Е.

Жетекші: Абдикул Ш. Н., Ахметова З. Б., Мұса Қ. А.

Оқу орны: Аль-Фараби атындағы ҚазҰУ, 4 курс

Аннотация

Бұл мақала логистика мамандығының қазіргі еңбек нарығындағы маңызын, оның даму тенденцияларын және болашақ логистерге қойылатын кәсіби талаптарды талдауға арналған. Жаһандық жеткізу тізбегіндегі өзгерістер, цифрландыру, халықаралық тасымал жүйелерінің күрделенуі логист мамандығының стратегиялық рөлін арттыруда. Автор логистика саласында маман болуға қажетті негізгі қабілеттерді, практикалық дайындық бағыттарын, еліміздегі және әлемдегі логистиканың даму перспективаларын қарастырады.

Түйін сөздер: логистика, жеткізу тізбегі, тасымалдау, қойма менеджменті, SCM, цифрландыру, транзит, мамандық.

1. Кіріспе

Логистика – қазіргі замандағы ең жылдам дамып жатқан салалардың бірі. Әлемдік экономикадағы интеграциялық процестер, электронды коммерцияның артуы, халықаралық сауданың күрделенуі логистиканы кез келген компанияның табысты жұмыс істеуінің негізгі факторына айналдырды.

Бүгінгі күнде логист тек жүк тасымалдауды ұйымдастыратын маман емес, ол – қорларды басқару, қоймалық операцияларды оңтайландыру, маршруттарды жоспарлау, шығындарды азайту, жабдықтау тізбегіндегі тәуекелдерді басқару сияқты күрделі процестерді үйлестіретін кәсіби менеджер.

Бұл мамандықтың маңыздылығы Қазақстанда да ерекше. Елдің Еуразия ортасында орналасуы, транзиттік мүмкіндіктері, халықаралық дәліздердің дамуы логист мамандарының қажеттілігін жылдан-жылға арттыруда. Сондықтан логистика мамандығын таңдау – болашақта сұранысы жоғары, перспективалы, әмбебап кәсіпке қадам басу деген сөз.

2. Логистика саласының қазіргі жағдайы

2.1. Жаһандық деңгей

Соңғы жылдары әлемдік жеткізу тізбегі елеулі өзгерістерге ұшырады:

• COVID-19 пандемиясы кезіндегі дағдарыстар,

• халықаралық транспорт дәліздерінің қайта түзілуі,

• электрондық коммерция нарығының күрт өсуі,

• қойма автоматтандыруы мен роботтандыру.

Осының бәрі логистика саласын жаңа деңгейге көтерді: енді компаниялар жылдамдық, тұрақтылық және шығындарды дұрыс басқару арқылы бәсекеге қабілетті бола алады.

2.2. Қазақстандағы логистика

Қазақстан үшін логистика – экономиканы дамытудың стратегиялық құралы.

Еліміз арқылы өтетін:

• Батыс Еуропа – Батыс Қытай,

• Транскаспий бағыты,

• Солтүстік – Оңтүстік

сияқты ірі дәліздер Қазақстанның халықаралық тасымал жүйесіндегі орнын арттыруда.

Сонымен қатар:

• Қойма инфрақұрылымы жаңарып келеді,

• Теміржол және автокөлік тасымалы кеңеюде,

• Цифрландыру (“e-Logistics”, “бір терезе”) жүйесі дамуда.

Бұл логистика мамандығына деген сұраныстың өсуіне септігін тигізеді.

3. Логист мамандарға қойылатын талаптар

Қазіргі логист келесі бағыттар бойынша жан-жақты білімді болуы қажет:

3.1. Кәсіби біліктілік

• Жүк тасымалының түрлерін білу (авто, әуе, теміржол, теңіз).

• Маршрутты тиімді жоспарлау.

• Қоймадағы операцияларды басқару (WMS).

• Сатып алу және жабдықтау менеджменті (Procurement).

• SCM (Supply Chain Management) негізгі принциптері.

3.2. Цифрлық дағдылар

• ERP жүйелерімен жұмыс (SAP, Oracle, 1C).

• GPS/Telematics платформаларын пайдалану.

• Электрондық құжат айналымы.

• Big Data және аналитика элементтері.

3.3. Жұмсақ дағдылар (Soft skills)

• Коммуникация және келіссөз жүргізу.

• Стрессқа төзімділік.

• Уақыт менеджменті.

• Тәуекелдерді бағалау және шешім қабылдау.

4. Болашақ логист студенттердің кәсіби қалыптасу жолдары

Логистика саласында мықты маман болу үшін 4-курс студенті ретінде келесі бағыттарға басымдық беру маңызды:

4.1. Практикалық тәжірибе

• Логистикалық компанияларда стажировка (DHL, KTZ, Kuehne+Nagel).

• Қойма және тасымалдау бөлімдерінде практика.

• Университеттегі симуляциялық зертханаларда қосымша дайындық.

4.2. Қосымша курстар мен сертификаттар

• SCOR моделі,

• Lean logistics,

• Incoterms 2020,

• Project Management (PMP негіздері),

• Excel (advanced level) және Power BI,

• Жеткізу тізбегі бойынша халықаралық сертификаттар (CSCP, CLTD).

4.3. Ғылыми-зерттеу дағдылары

Логистика саласы үнемі дамуда болғандықтан, студенттердің:

• жаңа транспорт дәліздерін зерттеуі;

• қойма автоматтандыру шешімдеріне талдау жасауы;

• цифрлық жүйелерді енгізу бойынша жобалар жазуы

маман ретінде қалыптасуына үлкен ықпал етеді.

5. Логистика саласының болашағы

Жақын 5–10 жылда логистика келесі трендтер бойынша қарқынды дамиды:

5.1. Автоматтандыру және роботтандыру

• Қоймаларда толық автоматтандырылған жүйелер,

• Робототехника,

• Дрондар арқылы жеткізу.

5.2. Жасанды интеллект және деректер аналитикасы

• Маршрутты оңтайландыру,

• Сұранысты болжау,

• Жеткізу тізбегіндегі тәуекелдерді алдын ала анықтау.

5.3. Жасыл логистика (Green logistics)

• Эко-тасымалдау,

• Гибридті және электр көліктерін пайдалану,

• Көміртекті шығарындыларды азайту саясаты.

5.4. Қазақстанның стратегиялық әлеуеті

Қазақстанның географиялық позициясы логистер үшін үлкен мүмкіндік туғызады:

• жаңа көлік дәліздерінің құрылуы,

• халықаралық серіктестікті кеңейту,

• экспорт пен транзит көлемінің артуы.

Бұл өз кезегінде логист мамандығын ұзақ жылдар бойы сұранысқа ие етеді.

6. Қорытынды

Қорыта айтқанда, логистика – болашағы зор, қарқынды дамып келе жатқан, әлемдік экономиканың негізгі салаларының бірі. 4-курс студенттері ретінде бұл мамандықты терең меңгеру болашақта тұрақты, жоғары жалақылы және халықаралық деңгейде сұранысқа ие маман болуға мүмкіндік береді.

Логистиканың дамуы – тек тасымалды ұйымдастыру емес, ол – ел экономикасын алға сүйрейтін стратегиялық сала. Сондықтан да логистика мамандығын игеру – тиімді таңдау және үлкен мүмкіндіктерге жол ашатын шешім.