Менлеь ашқан белгілердің тұқымқуалау заңдылықтары

Мұғалімнің аты-жөні:

Хурмет Гульдана

Пән/Сынып:

Биология, 9 сынып

Қай аптаның нешінші сабағы

ІІІ тоқсан.

Тарау немесе бөлім атауы:

Тұқымқуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары

Сабақтың тақырыбы:

Мендель ашқан белгілердің тұқымқуалау заңдылықтары. Тұқымқуалаушылықты зерттеудің гибридологиялық әдісі

Оқу мақсаты:

9.2.4.1- генетиканың дамуы мен қалыптасуындағы Мендель зерттеулерінің рөлін бағалау.

Сабақтың мақсаты:

Генетика ғылымының пайда болуы,Мендель заңдары мен гибридологиялық әдістің ерекшеліктерін сипаттау

Бағалау критериі:

• Генетиканың ғылымның пайда болуын біледі;

• Мендель заңдарын сипаттайды;

• Гибридологиялық әдісті ерекшеліктерін талдайды;

Саралап оқыту тапсырмалары

Ұжымдық жұмыс

Жаңа тақырыптың түсіндірілуі

Бірлескен жұмыс (1,2 тапсырма)

Тапсырманы ұсыну және дұрыс жауапты ұсыну арқылы үйрету

Жеке жұмыс

Тапсырманы ұсыну, оқушылар өз бетімен орындауы

Уақыты

Кезеңдері

Тапсырма

Тапсырманың мақсаты

Мұғалімнің бақылауы мен зерттеуі не?

Бағалау

Ресурстар

1 минут

Ұйымдастыру

Сәлеметсіздер ме, оқушылар.

.

Ой қозғау сұрақтары:

Хромосомалар жыныстық жолмен көбейетін ағза жасушаларына қарай түседі?

Тозаңдану дегеніміз не?

Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы:

Мендель ашқан белгілердің тұқымқуалау заңдылықтары. Тұқымқуалаушылықты зерттеудің гибридологиялық әдісі

Назарын сабаққа аудару

Оқушының қызығушылығын тарту

Қалыптастырушы бағалау

Слайд 1

8 мин

9 мин

7

5 мин

Жаңа сабақ

Сабақты қортындылау

Генетика –белгілердің тұқым қуалау заңдылығын және өзгергіштігін зерттейтін ғылым Бұл атауды 1906 жылы ағылшын биологы У.Бэтсон ұсынды.  Генетиканың биология ғылымының жеке бір саласы ретінде қалыптасуына ХІХ ғасырдың екінші жартысында ашылған ірі ғылыми жаңалықтар себепші болды. 1965 жылы чех ғалымы Г.Мендельдің “Өсімдік будандарымен жүргізілген тәжірибелер” деген еңбегі жарық көрді. Ол тәжірибелері арқылы тұқым қуалаушылықтың негізгі заңдылықтарын қалыптастырады. Сөйтіп, Мендель генетиканың негізін қалады

. Мендель Заңдары – тұқым қуалау белгілерінің ұрпақтан ұрпаққа берілу заңдылықтары. Ата-аналарынан ұрпақтарға жыныс клеткалары арқылы тұқым қуалау факторларының берілуімен түсіндіретін бұл теорияны Г.И. Мендель тұжырымдады. Грегор Иоганн Мендель. — аустириялық биолог және ботаник, белгілі табиғат зерттеуші, тұқым қуалау заңдылықтарын алғаш ашқан ғалым, генетиканың негізін салушы, монах.

Мендель өзінің тәжірибесіне бұршақ өсімдігін зерттеу нысаны ретінде алған. Бұршақты таңдау себебі:

• Белгілер саны аз

• Өздігінен тозаңданады, сары түсті бұршақта жасыл түсті ген және керсінше болмайды

• Барлығы екі баламалы белгісі.

• Өсіруге қолайлы

Мендельдің бірінші заңы

Мендель тәжірибе үшін баламалы жеті белгілері бойынша ажыратылатын бұршақтың әр түрлі сорттарын таңдап алды; тұқымы сары немесе жасыл, тұқымы тегіс немесе бұдыр, тұқым қабығы сұр немесе ақ, бойы биік немесе аласа, т.б. Аналық өсімдік ретінде қандай сорттың пайдаланғанына қарамастан, будандасудан кейін алынған 1-ұрпақ (F1) будандарында баламалы жұп белгінің тек біреуі ғана көрініс береді. Мұндай белгіні Мендель доминантты белгі  деп атады. Ол жұп белгілердің ішінен: тұқымның сары түсі жасыл түске, тегістігі тұқым бұдырлығына, тұқым қабығының сұр түсі ақ түске, бойының биіктігі аласалығына қарағанда доминанттылық көрсететінін байқады. 1-будан ұрпақта көрінбеген белгілерді Мендель рецессивті белгілер деп атады. Тұқым қуалауға талдау жасағанда 1-будан ұрпағы бірдей пішінді, бір типтес болғандықтан бұл құбылыс Мендельдің бірінші заңы деп аталады. Бұл доминнанттылық ережесі  деп те атайды.

.

Мендельдің екінші заңы

 Бұршақтың сары және жасыл түсті тұқым жарнақтары бар түрлерін будандастырудан алынған 1-ұрпақтың түсі сары болады. Ал осы F1 будандарын өздігінен тозаңданудан алынған F2 ұрпағында сары және жасыл түсті тұқымдары бар өсімдіктер пайда болады. Яғни 1-будан ұрпақта көрінбеген белгілер (жасыл түс) 2-ұрпақта көрінеді. Доминантты және рецессивті белгілері бар тұқымдардың F2-де сандық арақатынасы 3:1 болады. Бір жұп белгілердің осындай арақатынаста ажырауы Мендельдің екінші заңы немесе белгілердің ажырау заңы деп аталады

Г.Мендельдің қолданған әдісі- гибридолгиялық әдіс.

Гибридолгиялық әдістің ерекшелігі:

1. будандастыру үшін бір-бірінен айқын жұп белгілері бойынша ажыратылатын бір түрдің дарақтары алынады;

2. зерттелетін белгілер тұрақты, яғни бірнеше ұрпақ бойы қайталанып отырады;

3. әр ұрпақтағы алынған будандарға жеке талдау жасалып, нақтылы сандық есептеулер жүргізілді.

Тапсырмалар:

Сұрақтарға жауап беріңіздер.

1.Доминантты және рецесивті белгілер деген не? Олар қалай белгіленеді?

2. Мендель өз тәжірибесінде не себептен зерттеу нысаны ретінде бұршақты алды?

3. Біркелкілік заңы мен ажырау заңын салыстырыңдар?

Генетика – белгілердің тұқымқуалаушылығы мен өзгергіштігін зерттейтін ғылым.Генетиканыың негізін салған Г.Мендель. Ол біркелкілік заңымен ажырау заңын ашты. Ол өз зерттеулерінде асбұршақтың сорттарын және гибридологиялық әдісті қолданды.

Жаңа тақырыпты меңгеру

Жаңа тақырыпты толық түсінуге арналған тапсырма

Сабақты қалай, қаншалықты меңгергеніне қортынды жасау

Жаңа тақырыпты түсінгенін бақылау.

Тақырыпты қаншалықты түсінгенін білу

Сабақ қаншалықты мақсатына жеткеніне көз жеткізу

Қалыптастырушы бағалау

Қалыптастырушы бағалау.

Кері байланыс беру

770 ₸ - Сатып алу

Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз

Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!

Тізімді көру

Материал іздеу

Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз

Барлығы 663 959 материал жиналған

Пән

• Жүктелуде...

Бағыт

• Жүктелуде...

Сынып

• Жүктелуде...

Іздеу

Ұқсас материалдар

Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2024-2025 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған

Сертификатталған тренер жасаған

01.01.2023

17 863

13 694

ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандарты бойынша жасалған.

Барлық пәндер

Барлық материалдар

Барлық сыныптар

Биология пәні бойынша барлық материалдарды көру

Аттестацияда (ПББ) 100% келетін
тақырыптармен дайындаймыз

Аттестацияда (ПББ) келетін тақырыптар бойынша жасалған тесттермен дайындалып, бізбен бірге тестілеуден оңай өтесіз

Өткен жылы бізбен дайындалған ұстаздар 50/50 жинап рекорд жасады

Толығырақ