Бөлім:

VІ тарау. Металдар мен құймалар

Педагогтің аты-жөні:

Сейдахмет Құралай Серікбайқызы

Күн: 18.11.2025ж

Сынып : 9 «Г»

Қатысушылар саны: Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы:

Металдардың жалпы сипаттамасы

№4 көрсетілім «Металдардың кристалдық тор модельдері»

Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаттарыы

9.1.4.1 металдық байланыс пен металдық кристалдық тор жайындағы білімдерін қолданып металдардың қасиетін түсіндіре алу;

9.1.4.2 металдарға тән физикалық және химиялық қасиеттерді сипаттау және металл атомдарының тек тотықсыздандырғыш қасиет көрсететінін түсіндіру

Сабақтың мақсаты:

- металдық байланыс пен металдық кристалдық торды түсінеді

- металдарға тән физикалық және химиялық қасиеттерді сипаттай алады

- металл атомдарының тек тотықсыздандырғыш қасиет көрсететінін түсіндіре алады

Сабақтың барысы

Сабақ кезеңі/

уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

10 мин

Ұйымдастыру

Сәлеметсің бе!

Сыныпты түгендеу

Психологиялық ахуал

«Шаттық шеңбері» әдісі арқылы сыныпта психологиялық ахуал орнататылады

Үй тапсырмасын тексеру

Онлайн тест түріндегі тапсырма ұсынады

Топ бойынша шеңбер құрып бір-біріне тілек тілейді

Өткен сабақтағы білімдерін тест орындау арқылы қорытындылайды

Сурет пен бүгінгі сабақтың байланысын түсіндіреді

Кері байланыс:

Пайыз көрсеткіші бойынша бағаланады.

50-65%-

0 балл

65-85%-

1 балл

85-100%-

2балл

Кері байланыс:

Мадақтау арқылы бағаланады

Слайд №1

Plickers.com сайты

Жауап нұсқалар қағазы

Слайд №2

Миға шабуыл

Тақырыпқа байланысты сурет көрсетіледі және суретке сай қызықты факт айтылады

Метеориттің құрамы темір, никель қосылыстарынан тұрады және ол қымбат бағаланады

Сабақ ортасы

20 мин

Жаңа сабақ

Тақырып бойынша мұғалімнің түсіндіруі. Мұғалім негізгі ұғымдарды талқылап, қысқаша анықтама берді.

Металдар– Электр тоғы мен жылуды жақсы өткізетін, пластикалық қасиеті жоғары, жылтыр заттар. Мұндай қасиеттердің болуы металдардың ішкі құрылымымен байланысты.

Металдардың (сынаптан басқа) кристалдық тор көздерінде металл атомдары орналасқан. Олар бір-бірімен металдық байланыспен байланысады. Металдардың иондану энергиясы аз болғандықтан олардың валенттік электрондары оңай бөлініп, бүкіл кристалдың бойында еркін қозғала алады. Сондықтан олардың жиынтығын электрон газы деп те атайды. Су ерітінділеріндегі реакциялар үшін металдың активтілігі оның активті қатардағы орнына байланысты. Металдардың қаттылығы, температураға төзімділігі күнделікті тәжірибеде шешуші рөл атқарады. Егер шыны хроммен кесілсе, ал цезийді адам тырнағымен-ақ кесе алады.

Металдардың химиялық қасиеттері.

Жай заттармен:

2Mg + 02 = 2MgO + Q жану реакциясы

Fe + S = FeS темір (II) сульфиді

Са + Сl2 = СаСl2 кальций хлориді

Металл гидридтері тұз сияқты қатты заттар. Металл гидридтерінде ғана сутегінің тотығу дәрежесі - 1 болады, себебі металдар электрондарын сутектің атомдык радиусы кіші болғандықтан оңай береді.

Металдардың құрылысы және физикалық қасиеттері

Металдар – металдық кристал торын түзеді. Бұл кезде химиялық байланыстың ерекше түрі – металдық байланыс пайда болады. Валентті электрондары аз және радиусы үлкен болғандықтан металл атомдары бұл электрондарды жеңіл жоғалтып, иондарға айналады (бұл айналулар қайтымды): 
Ме⁰-nē→Меⁿ⁺ 

1. Агрегаттық күйі - қатты. (Ерекшелік! Нg, сынап - сұйық).

2. Түсі сұр. (Ерекшелік! Au, алтын – сары, Cu, мыс- қызғылт-сары).

3. Металдық жылтыры бар. (Ag, Ir)

4. Электр- және жылу өткізгіштігі жоғары.

5. Иілгіш, батталғыш, созылғыш.

Au, Ag, Cu, Sn, Pb, Zn, Fe

к е м и д і

Металдардың иілгіштігін практика жүзінде көрсетеді

Табиғатта таралуы

Металдар коллекциясы орналасқан демонстративті каталог арқылы металдардың кейбір түрлері таныстырылады

Топтық жұмыс

Мақсаты:

- металдық байланыс пен металдық кристалдық торды түсінеді және металдардың қасиетін түсіндіре алады

1-топ «Кубтық орталықтанған кристалдық тор»

2-топ « Қырлы орталықтанған кристалдық тор»

3-топ « Гексаголнальды кристалдық тор»

модельдерін жасап, топта талдап, басқа топқа таныстырады

Дескриптор:

- металдарды кристалдық торына қарай ажырата алады– 2 б

- металдарға тән металдық байланыс пен металдық кристалдық тордың ерекшеліктерін анықтау арқылы физикалық қасиеттерін түсіндіре алады– 2 б

Құндылық:

-Ғылыми сауаттылық: кристалдық тор модельдерін жасау арқылы логикалық ойлауын дамытады

Сергіту сәті

Бейнематериал ұсынады

Жаңа сабақтың мақсатымен танысады

мұғалімнің түсіндіруін тыңдайды

Металдардың түр-сипатымен танысады

Топтық жұмыс орындайды және топ мүшелері қорғайды

Интербелсенді тақтадан сергіту сәтін жасайды

ҚБ:

«колбалар» арқылы бағалайды

Барлығы: 4 балл

mp3 ЖИ

Слайд №3

Слайд №4

Слайд №5

Слайд №6

Слайд №7

Темір мен мыс сым

Слайд №8

Демонстративті каталог

Шарлар, таяқшалар

10 мин

Бекіту

Спиннер әдісі арқылы топтарға сұрақтар қойылады

Мақсаты:

-Металдардың атом құрылысының ерекшеліктеріне сүйеніп тотықсыздандырғыш қасиеттерін түсіндіре алу

-металдарға тән физикалық және химиялық қасиеттерді сипаттай алу

Дескриптор:

-Металдардың атом құрылысының ерекшеліктеріне сүйеніп тотықсыздандырғыш қасиеттерін түсіндіре алады– 1 б

-металдарға тән физикалық және химиялық қасиеттерді сипаттай алады– 1 б

Құндылық:

Цифрлық сауаттылық: заманауи онлайн құрал арқылы өз білімін бекітеді

Жеке жұмыс

Мақсаты:

Металдардың белсенділік қатарындағы заңдылықтар негізінде олардың химиялық қасиеттерін көрсететін реакция теңдеулерін құрастыра алу

Химия оқулығындағы С тапсырмасы 1-ші есепті орындайды

Нұсқаулық: Металдардың белсенділік қатары

Дескриптор:

-Металдардың белсенділік қатарындағы заңдылықтар негізінде олардың химиялық қасиеттерін көрсететін реакция теңдеулерін құрастыра алады– 2 б

Құндылық:

-Жеке жұмыс жасауға дағдыланады

Цифрлық платформада тапсырма орындайды

Оқулықтан ақпаратты оқып, танысады, жеке орындайды

ҚБ:

«Колбалар» арқылы бағалайды

Барлығы: 2 балл

ҚБ:

«Колбалар» арқылы бағалайды

Барлығы: 2 балл

Химия оқулығы

Сабактын соңы

5 мин

Бағалау

Интербелсенді тақтада «колбалар» арқылы ұпай сандарын есептейді

Кері байланыс

«3 сөйлем» тәсілі арқылы кері байланыс жасауды ұсынады

Үй тапсырмасы

§ 17,18 оқу . Есептер 93 бет

Бағаларымен танысады

Қатысушылар

«3 сөйлем» тәсілі арқылы кері байланыс жасайды

Үй тапсырмасын жазып алады

ҚБ:

«Колбалар» арқылы бағалайды

Слайд №9

Үлестірме

қағаздары

Оқулық