«Музыка сабағында пайдаланатын әдіс- тәсілдер мен тапсырмалар» авторлық оқу- әдістемелік құрал

«Алматы облысы білім басқармасының Еңбекшіқазақ ауданы бойынша білім бөлімі» мемлекеттік мекемесінің «Р.Тоқатаев атындағы орта мектеп» коммуналдық мемлекеттік мекемесі

«Музыка сабағында пайдаланатын әдіс- тәсілдер мен тапсырмалар»

авторлық оқу- әдістемелік құрал

Автор: Сагындыкова Гульжан Ерболовна

2025 оқу жылы

Пікір берушілер:

1

2.

Құрастырушы: Сагындыкова Гульжан Ерболовна «Алматы облысы білім басқармасының Еңбекшіқазақ ауданы бойынша білім бөлімі» мемлекеттік мекемесінің «Р.Тоқатаев атындағы орта мектеп" коммуналдық мемлекеттік мекемесі Жалпы 36 бет. 2025 жы л.

Бұл әдістемелік нұсқаулық музыка пәні мұғалімдеріне арналған көмекші құрал ретінде әзірленген. Нұсқаулықта музыка сабағында жиі қолданылатын тиімді әдіс-тәсілдер мен оқушылардың шығармашылығын арттыратын тапсырмалар жүйелі түрде ұсынылған. Оқыту арқылы қолданылатын интербелсенді әдістер (ойын, сахналық қойылым, кластер, топтық жұмыс), цифрлық ресурстар және пәнаралық мүмкіндіктер белгіленді. Әр түрлі жастағы балалардың жас ерекшеліктеріне сай тапсырмалар беріледі, музыка тыңдау, ән айту, музыкалық аспаптармен жұмыс және талдау тапсырмалары қарастырылған. жоғары деңгей, бағалаулары мен керек байланыс жолдары. Бұл музыка пәнінің мазмұнын терең құрал жасауға мүмкіндік береді, адамның эстетикалық талғамын, шығармашылық ойлау қабілетін арттырады. Нұсқаулық мектеп мұғалімдері мен жас мамандарға арналған практикалық көмек көзі болып табылады.

1

МАЗМҰНЫ

Аннотация --------------------------------------------------------------------------------3

Мақсаты мен міндеттері ----------------------------------------------------------------4

Нұсқаулықтың өзектілігі ---------------------------------------------------------------5

1.Кіріспе ------------------------------------------------------------------------------------6

2.Негізгі бөлім

Музыка сабағында заманауи әдіс-тәсілдерді қолдану ---------------------------7

Цифрлық технологияларды мен жасанды интеллектті қолдану ---------------11

3.Сабақ үлгілері -------------------------------------------------------------------------17

4.Қорытынды ----------------------------------------------------------------------------34

5.Ұсыныстар -----------------------------------------------------------------------------35

6.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі --------------------------------------------------36

2

Аңдатпа

Бұл әдістемелік нұсқаулық жалпы орта білім беретін мектептерде музыка пәнін оқитын мұғалімдерге арналған. Нұсқаулықта музыка сабағының тиімділігі мен арттыруға бағытталған оқыту әдіс-тәсілдері мен тапсырмалары жүйеленіп берілді. Әдістемелік құралда оқушылардың жас ерекшеліктері ескеріліп, бастауыш, орта және жоғары буынға арналған сабақ жүргізу жолдары.Нұсқаулықта дәстүрлі әдістермен қатар заманауи интерактивті әдістер – топтық жұмыс, ойын ойын, музыка тыңдау және талдау, сахналық қойылымдар, жобалық тапсырмалар кеңінен сипатталған. Сондай-ақ, цифрлық ресурстар мен онлайн платформаларды (BilimLand, LearningApps, YouTube және т.б.) қолдану жолдары, музыкалық сауаттылық пен шығармашылықты дамытуға арналған тапсырмалар үлгілері берілген.Бұл құрал адамдар музыкаға деген көлемді арттырып қалады, олардың эстетикалық талғамын, шығармашылық қабілетін, функционалдық сауаттылығын арттырады. Нұсқаулық музыка пәні мұғалімдеріне, жас мамандарға, педагог-зерттеушілерге әдістемелік көмек ретінде көмек.

Аннотация

Настоящее методическое пособие предназначено для учителей музыки в общеобразовательных школах. В пособии систематизированы методы обучения и задачи, направленные на повышение эффективности и результативности уроков музыки. Методический инструментарий учитывает возрастные особенности учащихся и способы проведения уроков для начальной, средней и старшей школы. Помимо традиционных методов в пособии широко описаны современные интерактивные методы - групповая работа, игры, прослушивание и анализ музыки, сценические постановки, проектные задания. Также есть способы использования цифровых ресурсов и онлайн-платформ (BilimLand, LearningApps, YouTube и др.), примеры заданий для развития музыкальной грамотности и творчества. Этот инструмент повышает интерес людей к музыке, повышает их эстетический вкус, творческие способности и функциональную грамотность. Помощь как методическое пособие преподавателям учебной музыки, молодым специалистам, педагогам-исследователям.

Annotation

This methodological manual is intended for music teachers in comprehensive schools. The manual systematizes teaching methods and tasks aimed at increasing the effectiveness and efficiency of music lessons. The methodological tools take into account the age characteristics of students and methods of conducting lessons for elementary, middle and high school. In addition to traditional methods, the manual widely describes modern interactive methods - group work, games, listening and analysis of music, stage productions, project tasks. There are also ways to use digital resources and online platforms (BilimLand, LearningApps, YouTube, etc.), examples of tasks for developing musical literacy and creativity. This tool increases people's interest in music, improves their aesthetic taste, creativity and functional literacy. Help as a methodological manual for teachers of educational music, young specialists, and research teachers.

3

Әдістемелік нұсқаулық мақсаты: музыка мұғалімдеріне оқуды тиімді ұйымдастыруда көмек көрсету, шығармашылық қабілетін арттыруға бағытталған озық педагогикалық тәжірибелер мен оқыту әдістерін қалыптастыру. Нұсқаул әр түрлі жастағы оқушылардың ерекшеліктерін ескеру арқылы, олардың музыкалық саулығын арттыруға, эстетикалық талғамын қалыптастыруға және музыкаға деген көлемді оятуға арналған тиімді тапсырмалар жүйесі қарастырылған. толық қатар, цифрлық ресурстарды сабақта ұтымды пайдалану, интербелсенді оқыту әдістерін енгізу, пәнаралық байланысты жүзеге асыру жолдарын қамтамасыз еткен. Бұл әдістемелік құрал мұғалімдердің кәсіби құзыреттілігін арттырып, сабақ беру сапасын жақсартуға, білім алушылардың функционалдық сауаттылығын арттырады. Нұсқаулық практикалық бағытта құрылып, нақты тапсырмалар мен ұсыныстарды қамтиды.

Әдістемелік нұсқаулық міндеттері: Нұсқаулықтың басты міндеттеріне: – Музыка сабағында қолданылатын тиімді оқыту әдістері мен тәсілдерін таныстыру; – Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сай тапсырмалар мен жаттығулар; – Музыкалық шығармашылықты дамытатын ойындар мен жобалық жұмыстарға бағыт беру; – Цифрлық білім беру ресурстарын қолдануды қамтамасыз ету; – Музыка пәні мен басқа пәндер арасындағы пәнаралық байланысты жүзеге асыру тәсілдерін бекіту; – Бағалау критерийлері мен қалыптастырушы бағалауды тиімді басқаруды түсіндіру;

– Оқушылардың эстетикалық талғамын, музыкалық сауаттылығын және функционалдық сауаттылығын қалыптастыруға бағытталған әдістемелік көмек беру.

Бұл міндеттер мұғалімдердің шығармашылықпен жұмыс істеуіне және сапалы сабаққа әсер етеді.

4

Нұсқаулықтың өзектілігі: бүгінгі білім беру жүйесінде оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту, функционалдық сауықтылықты арттыру және цифрлық ресурстарды тиімді пайдалану — басты талаптардың бірі болып отыр. Осыған байланысты, музыка пәнінің мазмұнын жаңаша әдіс-тәсілдер арқылы шешу – өзекті мәселелердің бірі.Музыка сабағында тек ән үйрету ғана емес, ашудың эстетикалық талғамын қалыптастыру, музыкалық сауаттылықты дамыту, шығармашылықпен ойлауға жол қажет. Мұны жүзеге асыруда мұғалімнің қолданатын әдіс-тәсілдері маңызды рөл атқару.Осы әдістемелік нұсқаулықтың өзектілігі – заманауи білім беру бағдарламасы сай, оқытудың тиімді формалары, цифрлық технологияларды, оқушы орталы әдіс және пәнаралық байланысты ұштастыра отырып, музыка пәнін сапалы әрі оқытуға бағытталған. Нұсқаулық мұғалімдердің кәсіби шеберлігін арттыруға және білім беру үрдісінің тиімділігін арттыруға ықпал етеді.

5

Кіріспе

Білім беру жүйесінің құралған материалдарына сай, соның ішінде музыка сабағының шығармашылық қабілетін дамыту, эстетикалық талғамын қалыптастыруға және әлемдік музыка мұраларын танып-білуіне бағытталады. Музыка сабағы – тек өнерді дамыту құралы ғана емес, сонымен қатар оқушының жан дүниесіне әсер ету, рухани дамытудың ерекше пәндерінің бірі.Қазіргі заманғы білім беруде музыка сабағы тек ән айту, тыңдау немесе аспапта ойнау әрекетімен шектелмейді. Бұл пән арқылы оқушылардың эмоционалдық сезімі, сана-сезімі, ұлттық шығармашылық қабілеті, эстетикалық көзқарасы қалыптасады. нәтижеге жетудің тиімді жолы – оқыту барысында жаңашыл, оқушының деңгейін арттыратын әдіс-тәсілдерді, түрлі тапсырмаларды қолдану.Музыка сабағында қолданылатын әдістер мен тапсырмалар оқушылардың жас ерекшеліктеріне, жеке қабілетіне, музыкалық даму мүмкіндіктеріне, мектептің типіне және оқу бағдарламасының мазмұнына сәйкес таңдалды. Мұғалім тек музыка теориясын түсіндіруші ғана емес, басқа оқушыларды музыка тілімен сөйлетуге, оның терең мағынасын ұғындыруға бағыттаушы тұлға болып табылады.Музыка адамның ішкі жан дүниесін тәрбиелеудің, рухани байыту мен мәдени құндылықтарды бойға сіңірудің қуат құралы. Бастауыш және орта буындағы оқушылар үшін музыка сабағы – шығармашылық қабілеттерін ашуға, өз-өзіне деген сенімін арттыруға, ортада еркін сөйлеуге, пікір білдіруге жол ашады. жоғары қатар, музыка пәні арқылы ұлттық тәрбие де қатар жүреді. Халық әндері, күйлер, дәстүрлі музыка арқылы оқушылар туған жерге, тіліне, еліне деген сүйіспеншілікті бойына сіңіреді.Жаңартылған оқу бағдарламасына сәйкес музыка пәнінің оқушыны тек орындаушы немесе тыңдаушы ретінде емес, зерттеуші, талдаушы, өз жұмысын білдіруші тұлға ретінде қалыптастыруға бағытталған. Осы ретте қолданылатын әдістер де өзгеріске ұшырап отыр. Тек дәстүрлі әдістермен шектелу қазіргі заман талабына сай келмейді. Қазіргі музыка сабақтарында интерактивті, жобалық, зерттеу, проблемалық, құзыретке бағытталған әдістерді анықтау қажет.Әдіс-тәсіл – мұғалім мен оқушының өзара әрекетін тиімді ұйымдастыратын құрал. Музыка сабағында әртүрлі әдістерді тиімді пайдалану арқылы оқушының пәнге деген оқудан оятуға болады. Мысалы, тыңдау және талдау әдісі арқылы оқушы музыкалық шығарманың құрылымын, дыбыстық бояуын, авторлық стилін таниды. Ән айту әдісі арқылы оқушының есту, дыбыс интервалын сақтау, ырғақты сезіну қабілеті дамыды. Ал шығармашылық тапсырмалар арқылы оқушы музыкаға деген өзіндік көзқарасын қалыптастырады.Мұғалім сабақты жоспарлағанда бір ғана әдіспен шектеліп қалмай, оқыту мақсатына бірнеше әдісті кешенді түрде қолдануы керек. Мысалы, топтық жұмыс, «ой шақыру», «түртіп алу», «INSERT», «ойлан, жұптас, бөліс», «фишбоун», «кластер»,

6

«ПОПС формуласы», «дөңгелек үстел», «миға әсер», «деБононың қалпақтары» сияқты әдістерді музыка сабағына бейімдеп қолдану арқылы музыкалық білімін тереңдетуге және ойлау қабілетін дамытуға мүмкіндік туады.Музыка сабағында қолдануға арналған балалардың музыкаға деген сүйіспеншілігін оятып қана қоймай, оның музыкалық сауатын арттыруға, шығармашылық белсенділікті дамытуға, эстетикалық талғамын қалыптастыруға бағытталуы қажет. Тапсырмаларды мынадай түрлерге бөлуге болады:тыңдалымға байланысты тапсырмалар (шығарманы тыңдап, талдау, пікір айту);айтылым тапсырмалары (ән айту, күй орындау, топпен ән орындау);жазбаша тапсырмалар (шығарманың мазмұнын жазу, композитор туралы мәлімет жазу);шығармашылық тапсырмалар (өз әнін шығару, өлеңге әуен құрастыру, сахналық көрініс қою);зерттеу тапсырмалары (музыкалық бағыттарды зерттеу, ұлттық аспаптарды зерттеу);сыни ойлауға бағытталған тапсырмалар (музыка арқылы идеяны жеткізу, екі туындыны құрастыру).

Ұлттық және әлемдік музыканы байланыстыру.Музыка сабағында қазақтың ұлттық музыка өнерін әлемдік музыкамен байланыстыра оқыту – білім және танымдық маңызы зор бағыт. Мұғалім қазақ композиторларының шығармаларын Бетховен, Моцарт, Чайковский сынды әлем классиктерімен салыстырып, оқушыларға олардың ұқсастығы мен айырмашылығын анықтау арқылы терең ойлауға жетелейді. Бұл әдіс оқушы бойында мәдени ерекшелікке құрметпен қараудың көп болуымен ерекшеленеді.Музыка сабағының тиімділігі – мұғалімнің әдіс-тәсілдерін дұрыс таңдау мен тапсырмаларды оқушыға сай құра білуінде. Оқушының тек білім алуын емес, тұлға ретінде дамуын қамтамасыз ететін сабақ – бүгінгі білім беру жүйесінің басты мақсаты. сондықтан да музыка сабағында заманауи әдістерді, түрлі форматтағы тапсырмаларды тиімді пайдалану – мұғалімнің кәсіби шеберлігінің көрсеткіші.Бұл әдістемелік нұсқаулықтың мақсаты – музыка пәні мұғалімдеріне тәжірибеде болатын тиімді әдіс-тәсілдер мен тапсырмаларды ұсынады, оқу процесін жаңаша ұйымдастыруға көмектесу. бөлімдерде осы әдістер мен тапсырмалардың мазмұны, қолдану жолдары және келесіге бағытталған үлгілері қарастырылады.

Музыка сабағында заманауи әдіс-тәсілдерді қолдану.

Білім берудің материалына сай, қазіргі таңда мұғалімдердің жеке қабілетін, сыни ойлауын, шығармашылық мүмкіндіктерін дамытуға бағытталған заманауи әдіс-тәсілдерді қолдануда. музыкалық дамудың эстетикалық көзқарасын қалыптастыру, эмоционалдық қабылдауды арттыру, музыкалық талғамын бұл үшін әдіс-тәсілдер аса маңызды рөлдік.Заманауи әдістері оқушының белсенділігін арттыруға, сабақты қызықты әрі мағыналы өткізуге, музыка пәніне деген бақылауды арттыруға мүмкіндік береді. Әдістерді дұрыс таңдау – мұғалімнің кәсіби шеберлігінің маңызды көрсеткіші.

7

1. «Ойлан, жұптас, бөліс» әдісі.
Бұл әдістер жеке және топтық жұмыс жасауына берілген. Оқушы бірінші сұрақ немесе тапсырма бойынша жеке ойланады, кейін жұбымен ой бөліседі, соңына дейін сынып алдында өз пікірін білдіреді.Мысалы: қазақтың белгілі күйін тыңдатып, "Бұл күй қандай сезім тудырды? Неге?" деген сұрақ қояды. Оқушы жеке ойланады, жұбымен пікірлеседі, кейін сыныппен бөліседі. Артықшылықтары: сөйлеу дағдысы дамыды, ойды жүйелеуге көмектеседі, өз ойын еркін жеткізуге үйретеді

2. «Миға шабуыл» әдісі.
«Миға шабуыл» әдісі музыка сабағында адамның шығармашылық ойлауын, музыкалық танымын кеңейтуге тиімді тәсіл болып табылады. Бұл әдіс арқылы мұғалім ашық бір тақырып аясында оқушыларға сұрақ қояды, оларды еркін ой білдіруге мүмкіндік береді. Оқушылар қысқа уақыт ішінде өз пікірлерін ортаға салып, жаңа идеяларды ұсынады. Бұл әдіс негізінде жаңа сабақтың белсенді кезеңі өте тиімді.Мысалы, мұғалім сабақ басында: «Музыка бізге не үшін қажет?» немесе «Музыканы қандай сезіммен қабылдайсың?» деген сұрақ қоя алады. Оқушылар өз жауаптарын кезекпен айтады, ешқандай жауап дұрыс немесе бұрыс деп бағаланбайды. Бұл адамдардың өз ойын ашық айтуына, бір-бірінің пікірін тыңдауына жол ашады. Музыка пәнінде «миға шабуыл» әдісі музыкаға деген биіктік, эстетикалық көзқарасты бейнелейді, әрі музыкалық құбылыстарға сыни тұрғыдан қарауға үйретеді. жоғары қатар, бұл әдіс топтық ынтымақтастықты нығайтады және оқушылар арасында еркін, сенімді атмосфера орнатадыОқушыларға ашық сұрақ қойылады, олар қысқа уақыт ішінде көп идея айтуы керек. Бұл әдіс шығармашылық ойлауды, батыл пікір білдіруді дамытады.

3. «Кластер» әдісі.
Кластер – бір негізгі тақырыптан туындайтын ойлар тізбегі. Бұл әдіс визуалды түрде ақпаратты жүйелеуге көмектеседі. «Кластер» әдісі – игеру қабілетін дамытып, негізгі ұғымдар арасындағы байланыстарды анықтауға мүмкіндік беретін тиімді әдіс. Музыка пәні бұл жаңа тақырыпты өңдеу барысында немесе белгілі бір музыкалық құбылысты талдау кезінде температура болады.Мысалы, «Музыка жанрлары» тақырыбын өткенде оқушылар тақырыпты ортасына жазып, одан пайда болып шығатын жанрстраклассикалық, халықтық, джаз, рок, э эда, т.б. Әр жанрға тән ерекшеліктерін, орындаушыларын, аспаптарын, шығу тарихын кластер арқылы ашып жазады. Бұл әдіс визалды түрде ойды құрылымдауға көмектеседі, сонымен қатар оқушының білімін жүйелеуге музыка жасайды.Кластер әдісі музыка сабағында оқушылар пәнге дегенді арттыру, шығармашылықпен жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Оқушылар өз ойларын еркін жеткізіп, өзара пікір алмаса отырып, музыкалық сауаттылығын дамытады. Жоғары қатар, бұл әдіс топпен немесе жеке жұмыс барысында оқушының логикалық ойлауын, есте сақтау қабілетін, және сөйлеу дағдысын қалыптастырады.

8

4. «INSERT» әдісі (түртіп алу)
INSERT (Тиімді оқу және ойлау үшін интерактивті жазба жүйесі) немесе «түртіп алу» әдісі – тыңдалған немесе оқылған ақпаратпен белсенді жұмыс істеуге мүмкіндік беретін тиімді әдіс. Музыка пәні бұл әдіс музыкалық шығарманы тыңдау немесе композитордың мен шығармашылығы туралы мәтінді оқу арқылы өмірі, олар INSERT, мәтінмен ​​✓ – бұрынМысалы, оқушыларғаманғазы Сағырбайұлы туралы мәтін берілген жағдайда, олар INSERT белгілер жүйесін құру, мәтінмен жұмыс істеу:✓ – бұрыннан жұмыс ақпарат− –түсінігі? – толық– жаңадан үйренген ақпарат− – тексеруге дейінгі түсінігіне қарама-қайшы ақпарат,? – толық түсінбеген немесе қосымша білгісі келетін ақпарат. Мәтінмен танысып болған соң, оқушылар өз белгілері бойынша ақпаратты талқылап, мұғаліммен және сыныптастарымен пікір алмасады. Бұл әдіс музыка сабағында оқушының белсенділігін арттырып, тыңдалған немесе оқылған материалды тереңірек түсінуге және есте сақтауға көмектеседі.INSERT әдісі – музыка пәнінде ойлауға, талдауға және сын тұрғысынан көзқарас қалыптастыруға бағытталған. сапалы, шығармашылық қабілетін арттыру және музыкалық білімін тереңдетуге көмектеседі

5. «ДЖИГСО» (бөліп оқыту) әдісі.
«Джигсо» (Jigsaw – мозаика немесе бөлшектеп жинау) әдісі – топтық ынтымақтастықты дамытатын және оқушыларды оқытуға қатысуға ынталандыратын тиімді әдіс. Музыка пәнінде бұл әдіс күрделі тақырыптарды бөлуге және өзара бір-бірінен үйренуге мүмкіндік береді.Мысалы, «Қазақ халық аспаптары» тақырыбын өткенде, сынып оқушылары бірнеше топқа біріктіру. Әр топқа белгілі бір аспап (домбыра, қобыз, сыбызғы, жетіген) туралы ақпарат беріледі. Топ өз аспаптары жайлы оқып, талдап, негізгі мәліметтерді өңдейді. әр топтан бір-бір оқушы жаңа араласуға барып, өз аспаптары туралы қалған оқушыларға дайындайды.Бұл әдіс арқылы оқушылар тек өз тобының материалы ғана емес, басқа топтардың ақпаратын да шығарады. Музыка пәнінде «Джигсо» әдісі тыңдау, сөйлеу, талдау және түсіндіру қабілетін дамытады. жоғары қатар, бірлесе жұмыс істеу мәдениетін, жауапкершілік пен өзара сыйластықты орнатады.Оқушылар шығармашылықпен жұмыс жасау, ерекшеліктері музыкалық аспаптардың құрылымы мен жақсы нәтиже береді. Бұл әдіс пәнге деген көлемді арттырып, терең білім алуға мүмкіндік береді Бұл әдісте оқушылар тақырыптың әртүрлі зерттеп, зерттеп, кейін бірігіп бір-біріне айналдырды. күрделі музыкалық бағыттарды оқуда тиімді.
6. «Салыстыру кестесі» әдісі.
«Салыстыру кестесі» әдісі – екі немесе одан да көп ұғым, құбылыс, шығарма немесе тұлғалардың ұқсастықтары мен анықтауларын анықтауға тиімді стратегия. Музыка пәнінде музыка әдістемесі стильдерді, жанрларды, аспаптарды немесе композиторлардың шығармашылығын пайдаланып бұл пайдаланылады. Оқушылар музыкалық білімдерін тереңдетіп, әртүрлі стильдер мен дәстүрлердің ерекшеліктерін нақты түсінеді. Бұл әдіс оқушының сыни ойлау, талдау және қорытынды жасау қабілеттерін дамытады.

9

«Салыстыру кестесі» музыка сабағында ақпаратты құрылымдауға, ұқсастық пен бақылауға көмектесіп, танымдық белсенділікті күшейтіп.

7. «ПОПС формуласы» әдісі.
Оқушылардың өз көзқарасын білдіруіне, пікірін дәлелдеуге және ойын жүйелі жеткізуге тиімді әдіс. Бұл әдіс музыка пәнінде белгілі бір туындыға, орындаушыға немесе музыкалық құбылысқа қатысты көзқарас қалыптастыруда қолданылады.

ПОПС формуласы төрт кезеңнен тұрады:

1. П – пікірімді білдіремін: «Менің анықтау...»

2. О – оның дәлелдеймін: «Себебі, мен оны...»

3. П – нақты мысал келтіремін: «Мысалы,...»

4. С – қорытынды жасаймын: «Сондықтан, мен...»

Мысалы, «Құрманғазының күйлері жас ұрпақ үшін маңызды» деген тақырыпта:

– Менің ақпарат, Құрманғазының күйлері – ұлттық рухтың қайнар көзі.

– Бұл күйлер ерлікке, елдікке үндейді.

– Мысалы, «Сарыарқа» күйінде қазақ даласының кеңдігі мен еркін сезінеді.

– Мен бұл күйлерді бүгінгі ұрпақтың міндетті түрде тыңдап, түсіну қажет деп санаймын. Музыка сабағында бұл әдіс музыкалық шығармаларды сезінуіне, өз пікірін еркін білдіруіне және шығармашылық ойлауды дамытуға ықпал етеді. жоғары қатар, олардың сөйлеу мәдениеті мен дәлелдеу дағдысы қалыптасады. 8. «Фишбоун» (балық қаңқасы) әдісі
«Фишбоун» әдісі немесе «балық қаңқасы» әдісі – белгілі бір мәселеге байланысты себеп-салдарды анықтауға көмектесетін көрнекі және талдауға негізделген стратегия. Бұл әдіс музыка пәнінде музыкалық шығарманы, композитордың туындысын немесе музыкалық құбылысты жан-жақты талдау үшін пайдаланады.Мысалы, «Қазақтың халық күйлері не үшін ұрпақтан ұрпаққа беріледі?» деген сұрақты талдауда «Фишбоун» диаграммасы. Балалықтың басына мәселе жазылады – Қазақ күйлерінің ұрпаққа берілуі . Содан кейін балықтың «қаңқаларына» негіз мен салдарлар жазылады:
Себептері: – Тарихи оқиғаларды жеткізу құралы – Ұлттық рухты сақтау – Күй арқылы тәрбие беру

Салдарлары: – Ұлттық болмыстың өнімі – Музыкалық мұраның жалғасуы – Жастардың мәдениетке қызығуы

Әдістердің музыкалық туындысын терең түсінуге, себеп-салдарлық байланыстар орнатуына мүмкіндік береді. «Фишбоун» әдісі оқушының сыни ойлауын, шығармашылық қабілетін дамытып, ой-пікірін дәлелмен жеткізуге үйретеді. Көру арқылы есте сақтау да артып, музыкалық сауаттылық кеңейеді.Заманауи әдіс-тәсілдер – оқушыны тек тыңдаушы емес, сабақтың белсенді қатысушылары мүмкіндік беретін маңызды құрал. Музыка сабағында осы әдістерді дұрыс қолдану оқушының деңгейін арттырып қана қоймайды, оның музыкалық, шығармашылық, сыни ойлау қабілеттерін дамытады. Мұғалім әр сабақты шығармашылықпен ұйымдастырып, оқыту мақсатына сай әдістерді шебер меңгерсе, оқу нәтижесі де соғұрлым жоғары болады.

10

Цифрлық технологиялар мен жасанды интеллектті қолдану музыка пәнінде

Қазіргі білім беру жүйесінің басты міндеті – оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытып, олардың болашақ өмірге бейімделуіне жағдай жасау. XXI ғасырда білім беру мен технологияның тығыз байланыста дамып келе жатқанын ескере отырып, музыка пәнінде де цифрлық технологиялар мен жасанды интеллект (AI – Artificial Intelligence талабы) құралдарын тиімді пайдалану – заманы. Цифрлық құралдар музыка пәнінен бұрынғыдан да қызықты, интерактивті және естетикалық ұстау, оқушыларға эстетикалық музыкалық білімдерді тереңдетуге әсер етеді. 1. Цифрлық технологиялардың музыка пәніндегі рөлі. Цифрлық технологиялар – оқу процесін жаңғыртатын, оқушы мен мұғалімнің өзара әрекеттесуін жеңілдететін құралдар. Бұл технологиялардың көмегімен музыка тыңдау, жазу, өңдеу, үйрену және бөлісу процестері жеңілдейді. Қазіргі заманда цифрлық технологиялар білім беру процесінің ажырамасқа айналды. Музыка пәнінде бұл технологияларды оқытудың жетілдіру, оқытуды оятуға үлкен мүмкіндік береді. Цифрлық құралдар арқылы музыкалық шығармаларды тыңдау, талдау, нота жазу, аспапта ойнау және музыкалық білімді визуалды түрде кеңейту мүмкіндіктері кеңейеді.Музыкалық сабақтарда интерактивті тақта, мультимедиялық бағдарламалар, виртуалды аспаптар (тұрақты, онлайн фортепиано немесе домбыра), ноталық редакторлар (MuseScore, Noteflight) тиімді пайдаланады. Бұл құралдардың шығармашылық қабілетін дамытып, музыканы тереңдетуге көмектеседі. жоғары қатар, интернеттегі аудио-бейне материалдар арқылы әр түрлі жанрдағы шығармаларды тыңдап, олардың стилін, құрылымын, эмоционалдық жүйесін талдауға болады.Цифрлық технологиялар арқылы мұғалімдер интерактивті тапсырмалар, онлайн тесттер мен ойын түрлеріндегі жаттығулар дайындай алады. Бұл адамдардың музыка теориясын қызықты әрі тиімді жолмен басқаруға көмектеседі. Жалпы, цифрлық технологиялар музыка пәнін іске қосып, заманауи білім беру процесіне сай дамытуға ықпал етеді
1.1 Музыка тыңдау және талдау.Қазіргі таңда интернет ресурстарында көптеген музыкалық шығармалар менлар туралы мәліметтер, орындаулар, аранжировкалар, нота жазбалары бар. Мұғалімдер YouTube, Spotify, SoundCloud, Kaztube сияқты платформаларды пайдаланып, сабақ барысындағы оқушыларға классикалық, халық және заманауи музыкалық шығармаларды тыңдай алады. Музыка тыңдау және талдау — музыка пәнінің негізгі бағыттарының бірі болып табылады. Бұл еңбек адамдары музыкалық шығармаларды саналы түрде қабылдап, олардың құрылымы, мазмұны, жанрын және көркемдік ерекшеліктерін түсінуге бағытталған. Музыканы тыңдай отырып, оқушылар композитордың идеясын, шығармадағы көңіл күй мен бейнені сезініп, көркемдік талғамын жасайды.Музыка тыңдау барысында оқушыларға шығарма туралы бастапқы ақпарат беріледі: авторы, жазылған кезең, жанры мен стильдік ерекшеліктері таныстырылады. Тыңдау кезінде көңіл бөлетін аспектілер — ырғақ, әуен, динамика, тембр және музыкалық формалар. Талдау барысында оқушылар шығарманың құрылымын (кіріспе, негізгі бөлім, кульминация, қорытынды), қолданылған аспаптар мен орындау тәсілдерін анықтап, өз әсерлерімен бөліседі.Мысалы, қазақ халқының күйлерін тыңдау кезінде оқушылар домбыраның үні арқылы жеткізілетін тарихи оқиғалар мен табиғат көріністерін көруге болады. Бұл — ұлттық өнерді тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. тыңдау, музыка тыңдау мен талдау – оқушының музыкалық мәдениетін қалыптастыратын маңызды құрал.

11

1.2 Виртуалды аспаптар мен ноталық редакторлар. Виртуалды аспаптар мен ноталық редакторлар – заманауи музыка пәнінде оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуда үлкен рөл атқаратын цифрлық құралдар. Бұл технологиялар арқылы оқушылар музыка теориясын тәжірибе жүзінде меңгеріп, өз музыкалық идеяларын іске асыра алады.Виртуалды аспаптар — компьютер немесе планшет арқылы ойналатын сандық музыкалық құралдар. Мысалы, онлайн фортепиано, виртуалды домбыра немесе барабан қосымшалары арқылы оқушылар нақты аспапта ойнауды үйренбесе де, әуен шығару тәжірибесін ала алады. Бұл құралдар әсіресе мектепте аспаптар жетіспеген жағдайда өте тиімді.Ноталық редакторлар (мысалы, MuseScore, Noteflight, Flat.io) музыкалық шығармаларды жазуға, редакциялауға және басып шығаруға мүмкіндік береді. Бұл бағдарламаларда оқушылар өз әуендерін жазып, нота сауатын дамытады, сондай-ақ түрлі аспаптарға арнап партитуралар құра алады. Сонымен қатар, ноталық редакторлар арқылы жазылған әуенді тыңдап көру мүмкіндігі де оқушыға өз жұмысын талдап, жетілдіруге жол ашады.Осылайша, виртуалды аспаптар мен ноталық редакторлар музыка сабағын жандандырып, оқушылардың қызығушылығын арттыра түседі.Сондай-ақ, виртуалды құралдар (, виртуалды фортепиано, домбыра қосымшалары) музыкалық аспаптары жоқ оқушыларға да орындаушылық дағдыларын жақсартуға көмектеседі.

1.3 Интерактивті тапсырмалар мен бағалау. Интерактивті тапсырмалар мен бағалау әдістері музыка пәнінде оқушылардың белсенділігін арттырып, білімді тиімді меңгеруге көмектеседі. Интерактивті тапсырмалар — оқушыны ойын, тәжірибе, талдау арқылы қатысуға ынталандыратын, сандық технологиялармен интеграцияланған жаттығулар мен тапсырмалар жүйесі. Мұндай тапсырмаларға онлайн викториналар, музыкалық пазлдар, дыбыс тану жаттығулары, сәйкестендіру тапсырмалары және интерактивті тесттер жатады.Мысалы, оқушыларға қазақ халық әндерін түрлі жанрлармен салыстыру немесе композитордың шығармасын тыңдап, дұрыс жауабын таңдау секілді тапсырмалар беруге болады. Бұл оқушылардың есту қабілетін, музыкалық стильді тану дағдыларын дамытуға ықпал етеді.Бағалау үдерісі де заманауи әдістер арқылы жүзеге асады. Формативті бағалау кезінде мұғалім оқушының сабақтағы белсенділігі мен шығармашылық жұмысын бағалайды. Электронды платформалар (Kahoot, Quizizz, Wordwall т.б.) арқылы автоматты бағалау мүмкіндігі де бар. Бұл оқушы мен мұғалімге кері байланыс беріп, оқу жетістіктерін бақылауға мүмкіндік береді.Осылайша, интерактивті тапсырмалар мен бағалау музыка сабағын қызықты әрі тиімді етеді, әрі оқушылардың музыкаға деген қызығушылығын арттырады.

12

1.4 Музыкалық анимациялар және визуализация. Музыка пәнінде анимациялар мен визуализация құралдарын қолдану – оқушылардың музыкаға деген қызығушылығын арттырудың тиімді жолы. Музыкалық анимациялар – дыбыс пен көріністің бірігуі арқылы музыкалық шығарманы көрнекі түрде ұсыну тәсілі. Бұл әдіс арқылы оқушылар музыканың құрылымын, ырғағын, әуенін, динамикасын және тембрін көзбен көріп, естіп қабылдай алады.Мысалы, арнайы бағдарламалар мен онлайн платформаларда ноталардың қозғалысы арқылы әуеннің қалай өрбитінін көрсетуге болады. Музыкамен синхрондалған түрлі түсті графикалар мен формалар дыбыс қаттылығы мен биіктігін бейнелейді. Бұл әсіресе бастауыш және орта буын оқушылары үшін өте қолайлы, себебі визуалды әсер арқылы музыкалық ұғымдарды тез әрі оңай меңгереді.Сонымен қатар, тарихи музыкалық шығармаларды таныстыруда немесе халық күйлерін көрнекі түрде ұсынуда анимациялық бейнероликтер өте тиімді. Оқушылар музыка тыңдай отырып, оның мазмұнын көріп, түсінуге мүмкіндік алады.Музыкалық визуализация оқушылардың есту, көру және ойлау қабілеттерін қатар дамытып, шығарманы терең түсінуге ықпал етеді. Бұл – XXI ғасыр оқушысы үшін қолайлы, заманауи тәсіл.

2. Жасанды интеллекттің (AI) музыка пәніндегі қолданылуы.Жасанды интеллект – бүгінгі таңда музыка өнерінде ғана емес, жалпы шығармашылықта төңкеріс жасауда. Музыкалық білім беруде де AI технологиялары ерекше орын ала бастады. Ол музыкалық композиция құрастырудан бастап, жеке беру платформаларын құруға дейін кеңінен пайдаланады. Қазіргі заманда жасанды интеллект (AI – Artificial Intelligence) технологиялары білім беру саласының барлық бағыттарында қарқынды дамып, кеңінен қолданыла бастады. Соның ішінде музыка пәнінде де AI-дің мүмкіндіктері мол, әрі олар оқыту сапасын арттыруға, оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуға ықпал етеді. Музыка мен жасанды интеллекттің үйлесімі музыкалық шығармашылықты жаңа деңгейге көтеруде.

1. Музыкалық шығармаларды талдау және өңдеу.AI технологиялары арқылы музыкалық шығармаларды талдап, олардың құрылымын, тембрін, ырғақтық ерекшеліктерін анықтауға болады. Арнайы жасақталған алгоритмдер көмегімен жүйе музыкалық фрагменттерді жанрға, стильге немесе композиторға қарай жіктей алады. Мұғалімдер бұл құралды музыка тыңдау және талдау сабақтарында қолдана алады, бұл оқушыларға шығарманы тереңірек түсінуге көмектеседі.

2. Музыка жасау және импровизация.Жасанды интеллект негізіндегі бағдарламалар (мысалы, AIVA, Amper Music, MuseNet, Google’s Magenta) музыкалық шығармалар жасай алады. Оқушылар бұл платформалар арқылы өз идеяларына сүйене отырып, автоматты түрде әуен құра алады. Мұндай технологиялар музыкалық шығармашылықты ынталандырып, композиция жасауда жаңа мүмкіндіктер ашады. Бұл әсіресе музыкалық аспаптарда ойнауды жаңадан бастаған немесе нота білмейтін оқушылар үшін өте тиімді.

13

3. Жеке оқу траекториясын қалыптастыру.AI технологиялары оқушылардың қабілеті мен деңгейіне қарай бейімделген тапсырмалар мен жаттығулар ұсына алады. Мысалы, белгілі бір тақырыпты меңгеру қиындық туғызса, жасанды интеллект оқушыға қосымша материалдар мен жаттығулар ұсынып, кері байланыс бере алады. Бұл оқытудың даралануын қамтамасыз етеді. 4. Дыбыс тану және вокалдық жаттығу.Жасанды интеллект негізіндегі қосымшалар (мысалы, Yousician, Vocaloid, Singscope) вокалдық орындауды қадағалап, дыбыс тазалығы, ырғақтық дәлдік, интервалдарды сақтау сияқты көрсеткіштерді бағалай алады. Бұл оқушыларға өз даусын бақылауға, қателіктерді түзетуге және вокалдық шеберлігін жетілдіруге көмектеседі. 5. Қашықтықтан оқыту және кері байланыс.Онлайн платформалар мен AI құралдары арқылы музыка пәнін қашықтықтан да тиімді оқытуға болады. Виртуалды музыкалық тренажерлар, онлайн бағалау жүйелері және интеллектуалды кері байланыс арқылы оқушылар өз жұмысын бағалап, жетілдіре алады. Мұғалім де оқушының жетістігін нақты көріп, бағыт-бағдар бере алады.Жасанды интеллект технологиялары музыка пәнін оқытуды түрлендіріп, оны заманауи, тартымды әрі тиімді етеді.

Бұл технологиялар музыканы тереңірек сезініп, шығармашылықпен айналысуға жол ашады. Сонымен қатар, AI арқылы әр оқушының жеке қабілетіне сай бейімделген білім беру мүмкіндігі кеңейеді. Болашақта жасанды интеллект музыка пәнінің ажырамас құралына айналып, білім беру сапасын жаңа деңгейге көтерері сөзсіз. 2.1 AI көмегімен музыкалық шығармалар құру.AI жүйелері бүгінде музыкалық шығармалар жаза алады. мысалы:Amper Music , AIVA , Ecrett Music , Soundraw сияқты платформалар оқушыларға өз шығармаларын түрлі жанрда сурет құруға мүмкіндік береді.Бұл оқушының шығармашылық қабілетін оятып, музыкалық құрылымды, ырғақ пен әуеннің сақталуын түсінуге жағдай жасайды. Жасанды интеллект (AI) көмегімен музыкалық шығармалар құру – қазіргі заманғы музыкалық білім берудегі тың жетістіктердің бірі. Бұл әдіс оқушыларға шығармашылық қабілетін дамытуға, өз идеяларын музыка тілімен жеткізуге мүмкіндік береді. Арнайы жасалған бағдарламалар мен платформалар (мысалы, AIVA, Amper Music, MuseNet, Soundraw) адамның музыкалық талғамына сәйкес әуендер мен композициялар құра алады.Мұндай жүйелер қолданушының берген нұсқауы (жанры, ырғақ, аспаптар, көңіл күй) бойынша бірнеше секунд ішінде музыкалық шығарма жасап шығарады. Оқушылар бұл арқылы музыкалық композиция жасау принциптерімен танысып, дыбыс пен құрылым үйлесімін тәжірибе арқылы меңгере алады.AI арқылы құрылған шығармалар оқу барысында талдауға, салыстыруға және өңдеуге де ыңғайлы. Сонымен қатар, музыкалық шабытты ояту мен композиция жазуға ынталандырады. Бұл технология әсіресе ноталық сауаты жоқ, бірақ музыкалық ойы бар оқушылар үшін тиімді құрал бола алады.Осылайша, AI көмегімен музыка құру оқытудың заманауи әдістерін толықтырып, музыкалық шығармашылықты баршаға қолжетімді етеді

14

2.2 Индивидуалды оқыту. Музыка пәнінде индивидуалды оқыту – әр оқушының қабілетіне, қызығушылығына және даму деңгейіне бейімделген оқыту әдісі. Бұл тәсіл оқушылардың музыкалық талғамын, шығармашылық ойлауын және орындаушылық шеберлігін тиімді дамытуға бағытталған. Музыка – сезім мен эмоцияны жеткізетін пән болғандықтан, әр оқушының қабылдауы мен үйрену қарқыны әртүрлі болуы заңды. Индивидуалды оқыту осы айырмашылықтарды ескеріп, оқыту процесін дараландырады.Мысалы, бір оқушы нота сауатын жақсы меңгерсе, екіншісі әуенді есту арқылы тез қабылдайды. Мұғалім осыны ескеріп, әр оқушыға лайықты тапсырмалар мен жаттығулар ұсына алады. Қабілетті оқушыларға күрделі музыкалық шығармалар беру, ал бастауыш деңгейдегілерге қарапайым әуендермен жұмыс жасау ұсынылады.Сондай-ақ, индивидуалды оқыту музыкалық аспаптарда ойнау, ән айту, тыңдау және талдау сияқты бағыттарда жеке мақсаттар қою арқылы жүзеге асады. Қазіргі таңда цифрлық технологиялар мен жасанды интеллект құралдары да бұл тәсілді жүзеге асыруда үлкен рөл атқарады.Индивидуалды оқыту – музыка пәнінде оқушының даралығын құрметтеудің және шығармашылық әлеуетін ашудың тиімді

жолы.Мысалы, Yousician қосымшасы гитара, фортепиано және басқа аспаптарда ойнауды үйретеді. Ол оқушының ойнаған дыбысын тыңдап, қатесін көрсетіп, байланыс береді.

2.3 Дауыс тану және вокалды дамыту.AI көмегімен жасалған Vocal Pitch Monitor , SingSharp , Smule , Tuner & Metronome сияқты құралдар арқылы оқушының дауыс дәлдігін тексеруге, дұрыс интонациямен айтуды жақсартуға болады. Бұл – вокалдық қабілетті дамытудағы жаңа мүмкіндіктер. Жасанды интеллект (AI) технологияларының дамуы музыка пәнінде, әсіресе вокалды дамытуда жаңа мүмкіндіктер ашты. Дауыс тану жүйелері оқушының ән айту барысындағы даусын нақты талдап, оның биіктігі (pitch), ырғақтық дәлдігі, дыбыс ұзақтығы мен тыныс алу сәттерін автоматты түрде бағалай алады. Бұл технологиялар арқылы оқушылар өз дауысын жазып, бірден кері байланыс ала алады.Мысалы, Yousician, Singscope, Smule сияқты қосымшалар оқушының орындауын талдап, қателерін көрсетеді және жақсарту жолдарын ұсынады. Бұл жүйелер интонация, дикция және динамиканы түзетуге көмектеседі, сондай-ақ өз даусымен жұмыс істеуге мотивация береді. Сонымен қатар, жасанды интеллект әр оқушының даму деңгейіне сай жаттығулар ұсына отырып, вокалдық шеберлікті жеке дамытуға мүмкіндік жасайды.AI арқылы дауыс тану – мұғалім үшін де көмекші құрал. Ол оқушының вокалдық қабілетін объективті бағалап, оқу траекториясын тиімді құра алады. Осылайша, жасанды интеллект вокалды оқыту процесін заманауи, дәл және интерактивті етеді, әр оқушының дауысын дамытуда маңызды рөл атқарады.

15

2.4 Музыкалық талдау.AI жүйелері музыкалық шығарманы талдай алады: жанры, құрылымы, үндестік заңдылықтары, темп, тональдық ерекшеліктері және т.б. Оқушылар AI-дің талдауы арқылы шығарманың құрылымын жақсы түсініп, оны көркемдік тұрғыдан бағалауға болады. Жасанды интеллект (AI) технологиялары музыкалық талдауды жаңа деңгейге көтеруде. Дәстүрлі талдау адамның есту қабілеті мен білімін қажет етсе, қазіргі заманда AI жүйелері музыкалық шығармаларды автоматты түрде талдап, олардың құрылымын, әуенін, ырғақтық ерекшеліктерін, тоналдық өзгерістерін нақты анықтай алады.Мысалы, Melodyne, Sonic Visualiser, Music21, Spotify’s AI сынды платформалар дыбысты нотаға айналдырып, шығарманың формасын, тембрлік ерекшелігін, динамикасын, аспаптық құрамын талдай алады. Бұл бағдарламалар композиторлар мен музыка мұғалімдеріне музыкалық материалды терең түсінуге және визуалды түрде көрсетуге көмектеседі.Музыка сабағында оқушылар AI көмегімен шығарманы тыңдап қана қоймай, оның құрылымдық бөліктерін диаграмма түрінде көріп, қай жерде қандай аспап қолданылғанын немесе қай нотада интонациялық өзгеріс болғанын байқай алады. Бұл әдіс оқушылардың музыкалық сауатын дамытып, шығарманы жан-жақты қабылдауына ықпал етеді.Жалпы, AI арқылы музыкалық талдау – білім беруді жедел, дәл әрі визуалды ететін заманауи құрал.

Ол оқушылардың музыкаға деген қызығушылығын арттырып, талдау процесін жеңіл әрі тартымды етеді.

Қазақстандық тәжірибеде.
Қазақстанда да цифрлық білім беру кеңінен дамып келеді. «BilimLand», «Kundelik.kz», «EduPage» сияқты платформалар арқылы оқушылар мен мұғалімдер сабақ кестесін, тапсырмаларды оңай басқара алады. Музыка пәні де бұл платформаларда интерактивті материалдармен қамтамасыз етіліп отыр.Қазақ халқының ұлттық цифрлық форматта сақтау және тарату мақсатындағы жобалар іске асырылуда. Мысалы, «Қазақ музыкасының алтын қоры» аудио-жинақтары, «Домбыра Party» цифрлық мұрағаттары оқушыларға ұлттық мәдениетті заманауи әдіспен үйренуге мүмкіндік береді.Цифрлық технологиялар мен жасанды интеллект – болашақтың ғана емес, қазіргі күннің де шындығы. Музыка пәнінде бұл құралдарды қолдану арқылы оқушының музыкалық қабілеті ғана емес, оның жалпы шығармашылық, танымдық, технологиялылығы да дамыды. Мұғалім үшін әдістер – сабақты түртіп, оны қызықты әрі тиімділендіріп алуға арналған қуатты құрал. Ал оқушы үшін бұл – жеке даму жолы мен өзін-өзі көрсету. сондықтан музыка сабағын заманауи құралдармен жабдықтап, оның цифрлық дәуір талабына сай – білім беру жүйесінің маңызды міндеттерінің бірі.

16

3.Сабақ үлгілері

Қысқа мерзімді жоспар

Қысқа мерзімді жоспар

Қысқа мерзімді жоспар

Қысқа мерзімді жоспар

Қысқа мерзімді жоспар

33

ҚОРЫТЫНДЫ

Бүгінгі білім беру жүйесінде музыкалық білім берудің мазмұны мен әдістемесі түбегейлі өзгерістерге ұшырауда. Заманауи оқыту технологияларының дамуы, цифрлық құралдардың кеңінен қолданылуы, жасанды интеллекттің білім беру процесіне енуі музыка сабағының сапасы мен мазмұнын арттыруға үлкен мүмкіндік беріп отыр. Осы зерттеу барысында қарастырылған әдіс-тәсілдер мен технологиялардың тиімділігіне сүйене отырып, мынадай қорытындылар мен ұсыныстар жасауға болады.Оқыту әдіс-тәсілдерінің маңыздылығы

Музыка сабағында қолданылатын әдістер оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып, шығармашылық қабілеттерін дамытады. «Миға шабуыл», «Кластер», «INSERT», «Джигсо», «Салыстыру кестесі», «ПОПС формуласы», «Фишбоун» сияқты әдістер – оқушыны ойлауға, талдауға, өз пікірін еркін білдіруге баулитын, сын тұрғысынан ойлауды қалыптастыратын тиімді құралдар. Бұл әдістер оқушылардың жеке және топпен жұмыс істеу дағдыларын дамытады.

Цифрлық технологиялардың тиімділігі.Цифрлық құралдарды қолдану – музыка сабағын жаңғыртудың және оқушылардың қызығушылығын арттырудың бірден-бір жолы. Виртуалды аспаптар, ноталық редакторлар, онлайн платформалар (мысалы, Flat.io, Noteflight, BandLab) оқушылардың музыкалық сауатын арттыруға, шығармашылық жұмыс істеуге жағдай жасайды. Музыкалық анимациялар мен визуализация оқушылардың түсінігін тереңдетіп, көрнекілік арқылы есте сақтау қабілетін күшейтеді.

Жасанды интеллекттің мүмкіндіктері.Жасанды интеллекттің музыкалық білім беру саласындағы әлеуеті өте жоғары. Дауыс тану, музыкалық шығармаларды талдау, вокалды дамыту, оқушылардың орындауын бағалау секілді бағыттарда AI-дың мүмкіндіктері мұғалімнің жұмысын жеңілдетіп, оқушылардың даралығына қарай бейімделуге жағдай жасайды. Сонымен қатар, AI көмегімен музыкалық шығармалар құру оқушыны композитор рөлінде елестетіп, оның шығармашылық әлеуетін дамытады.

Интерактивті тапсырмалар мен бағалау жүйесі.Интерактивті тапсырмалар мен цифрлық бағалау түрлері (мысалы, Kahoot, Quizizz, LearningApps) оқушылардың оқу белсенділігін арттырып, кері байланысты жедел әрі әділ түрде қамтамасыз етеді. Бұл әдістер арқылы мұғалім әр оқушының білім деңгейін нақты көріп, оларға тиімді бағыт бере алады.

Индивидуалды оқытудың маңыздылығы.Музыка сабағында индивидуалды тәсіл – оқушының даралығын ескерудің, оның қабілетіне сай жұмыс жүргізудің тиімді жолы. Жасанды интеллект пен цифрлық платформалар бұл тәсілді жүзеге асыруды жеңілдетіп, әр оқушыға бейімделген тапсырмалар ұсынуға мүмкіндік береді.

Музыкалық талдауды тереңдету.Музыкалық шығармаларды талдау – оқушылардың музыкаға эстетикалық тұрғыдан баға беруін, көркемдік талғамын қалыптастырады. AI мен арнайы бағдарламалар (мысалы, Sonic Visualiser, Music21) талдау процесін жеңілдетіп, визуалды түрде нақты түсіндіруге мүмкіндік береді. Бұл оқушының музыкалық шығарманы терең түсінуіне жол ашады.

34

Ұсыныстар

Мұғалімдердің цифрлық сауаттылығын арттыру.Мұғалімдердің цифрлық технологиялар мен жасанды интеллект құралдарын тиімді пайдалана білуі – оқыту процесінің сапасына тікелей әсер етеді. Осыған орай, педагогтарға арналған тұрақты курстар, вебинарлар мен әдістемелік семинарлар ұйымдастырылып, олардың жаңа технологияларды меңгеруіне қолдау көрсетілуі тиіс.Музыка сабағына арналған арнайы платформаларды енгізуҚазақстан мектептерінде музыка пәніне бейімделген арнайы онлайн платформалар мен қосымшалар енгізу ұсынылады. Олар интерактивті, визуалды, қолдануға жеңіл болуы керек. Мұндай платформалар арқылы оқушылар онлайн тыңдау, талдау, орындау және композиция жасау тапсырмаларын орындай алады.Оқулық мазмұнын жаңғыртуҚазіргі музыка оқулықтарының мазмұнына жасанды интеллект, цифрлық құралдар және интерактивті тапсырмалар енгізу қажет. Оқулықтар тек теориялық біліммен шектелмей, нақты қолданбалы тапсырмалар, QR-кодпен байланыстырылған мультимедиалық материалдармен толықтырылуы тиіс.Жасанды интеллектке негізделген бағалау жүйесін дамытуОқушылардың музыкалық қабілеттерін AI арқылы бағалайтын жүйелер енгізілуі маңызды. Бұл оқушының орындау дәлдігін, ырғақтық сезімін, интонациялық тазалығын әділ түрде бағалауға мүмкіндік береді. Мұндай жүйелер мұғалімнің уақытын үнемдеп, оқушының даму траекториясын нақты құруға көмектеседі.Мектеп инфрақұрылымын жақсарту.Музыка пәнін сапалы жүргізу үшін мектептерде заманауи техникамен жабдықталған музыка кабинеттері болуы тиіс. Компьютерлер, MIDI-клавиатуралар, колонкалар, интерактивті тақталар, интернетке қосылған құрылғылар – цифрлық оқытудың ажырамас бөлігі. Оқушылардың шығармашылығына жағдай жасау.Музыка пәнінде оқушыларға тек дайын шығармаларды орындап қана қоймай, өз композицияларын жасауға мүмкіндік беру керек. Бұл үшін арнайы цифрлық студиялар, ноталық редакторлар мен дыбыс жазу құрылғылары қажет. Мұғалімдер оқушылардың шығармашылық жобаларына жетекшілік жасап, оларды түрлі байқауларға ұсынуға болады.

Зерттеу жұмыстарын дамыту.Мектеп оқушылары арасында музыкалық шығармалар, композиторлар, ұлттық музыкалық аспаптар туралы зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру арқылы олардың ғылыми-зерттеушілік қабілетін дамытуға болады. Бұл жұмыстарға жасанды интеллектті қосу арқылы талдау мен визуализацияны тереңдете түсу ұсынылады.

Қорытындылай келе, заманауи әдіс-тәсілдер, цифрлық технологиялар және жасанды интеллект – музыка сабағын жаңаша ұйымдастыруға мүмкіндік беретін маңызды құралдар. Олар білім алушының танымын кеңейтіп, қызығушылығын арттырып қана қоймай, шығармашылық қабілетін дамытып, музыкалық мәдениетті қалыптастырады. Білім беру жүйесінде осындай инновациялық бағыттарды жүйелі түрде қолдану арқылы біз жаңа заманның талабына сай, жан-жақты дамыған тұлғаны қалыптастыра аламыз.

35

Пайдалынылған әдебиеттер:

Мұғалімдерге арналған әдебиеттер:

1. ҚР БҒМ. Жалпы орта білім берудің үлгілік оқу бағдарламасы. Музыка пәні. – Астана Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА 2021ж

2. Төлешова С.Ш. Музыка сабағында оқытудың тиімді әдістері. – Алматы Рауан 2020ж

3. Күзембаева А.Т. Музыка пәнін оқытудың теориясы мен әдістемесі. – Алматы Қазақ университеті 2019ж

4. Жиенбаева Р.Ж. Қазақ музыкасының тәрбиелік маңызы. – Шымкент Әлем 2018ж

5. Жумағазина А.М. Музыкалық білім беруде заманауи технологияларды қолдану. «Педагогика және психология» журналы, №3 2022ж

6. Садықов Т.С. Музыка мұғаліміне арналған әдістемелік құрал. – Алматы Фолиант 2021ж.

7. Mishra, J. (2017ж). Teaching Music in the 21st Century. Oxford University Press.

8. Cain, T. (2019ж). Music Education and Digital Technology. Bloomsbury Publishing.

9. Назарбаев З. Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру. – Егемен Қазақстан, 2017ж

Цифрлық ресурстар мен платформалар:

1. www.classicfm.com – Музыкалық тыңдау мен өнер туралы ағылшын тіліндегі платформа.

2. www.musescore.org – Ноталық редакторды жүктеу және қолдану.

3. www.flat.io – Онлайн ноталық жазу және орындау платформасы.

4. www.bandlab.com – Цифрлық дыбыс жазу мен өңдеу студиясы.

5. www.soundtrap.com – Онлайн музыка жасау және дыбыс жазу құралы.

6. www.kaztube.kz – Қазақ музыкасына қатысты бейнематериалдар жинағы.

7. www.learningapps.org – Музыкаға арналған интерактивті тапсырмалар құру құралы.

8. www.quizizz.com, www.kahoot.com – Ойын түріндегі бағалау платформалары.

Оқушыларға арналған әдебиеттер мен қосымшалар:

1. Жалпы білім беретін мектептің 1–6 сыныптарына арналған «Музыка» оқулықтары – Алматы Атамұра 2018–2022ж

2. С. Бүркітбаев. Қазақ халқының музыкалық аспаптары. – Алматы Өнер 2019ж

3. Нұрғали Н. Қазақ музыка өнерінің тарихы. – Алматы Санат 2016ж

4. Назарова Б, Молдабаева Г. Балаларға арналған музыкалық тәрбие. – Алматы 2020ж

5. www.nur-mektep.kz – Қазақстан оқушыларына арналған цифрлық оқулық платформасы.

6. www.musicca.com – Музыкалық теория мен жаттығулар жасауға арналған сайт.

7. www.musiclab.chromeexperiments.com – Музыкалық тәжірибе жасауға арналған Google Music Lab.

36