Музыка сабағында саралау әдісін қоланудың маңызы

Қуандық Данагүл

Атқаратын қвзметі, ұйымның толыұ атауы қала атауы

Сапалы білім беру қоғамның дамуында басты рөл атқарады, білім беруді ғана емес, сонымен қатар қоршаған әлем өзгерістеріне бейімделуге қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыруды қамтамасыз етеді. Оны тұлға мен қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыратын оқу-тәрбие процесінің мазмұны, оқыту әдістері мен нәтижелерін қамтитын сипаттамалардың жиынтығы ретінде анықтауға болады. Сапалы білім – қоғамның тұрақты дамуының негізі. Ол жеке адамдардың білім мен дағдыға деген сұранысын қанағаттандырып қана қоймай, әлеуметтік тұрақтылық пен экономикалық өсуді қамтамасыз етеді. Қоғам осы мақсаттарға жету үшін білім беру жүйесінің сапасын үздіксіз жақсартуға ұмтылуы керек. Заманауи технологиялар, ғылым мен гуманитарлық саладағы жетістіктер адамға шабыт беретіні рас, бірақ осы құбылыстардың барлығының негізінде білімі, білігі, құндылықтары мен мақсаты бар жеке тұлға тұрғанын есте ұстаған абзал.[1]

«Баршаға қолжетімді сапалы білім» - елімізде білім берудің жаңа бір бағдарламасы ретінде қолға алынып, жүзеге асырылып жатыр. Мектеп білімі саласындағы жалпыұлттық мақсаттарға оқушылардың білімінің жалпы деңгейін арттыру, функционалдық сауаттылықты дамыту, ұлттық бірегейлікті жүзеге асыру, технологиялық ресурстарға қол жеткізе алу көзделген. Яғни, білім мазмұнының, оқыту технологияларының және оқу нәтижелерінің жоғары сапасы бұл - түлектердің келешекте дербес өмірге дайындығына негіз.

Мектептегі музыкалық білім балалардың жалпы мәдениетін қалыптастырады, олардың музыкалық ой-өрістерінің кеңдігін ашады, классикалық, халықтық және халық музыкасының негіздері туралы білімдерін қалыптастырады, мектеп оқушыларын композиторлармен және олардың шығармаларымен, өз елінің халықтарының музыкалық дәстүрлерімен таныстырады. және әлем, олардың жеке және ұжымдық қабілеттерін меңгеруге, өзін-өзі жүзеге асыруға және мойындауға мүмкіндік береді. Мысалы, мемлекеттік мерекелер, Наурыз мейрамы,Отан қорғаушылар күні, Республика күні, мұғалімдерді және ардагерлерді құттықтау концерттерінде хормен ән айту, патриоттық көңіл-күй мен сезімдерді қалыптастырады. Бұл жағдайда хормен ән айту музыка мұғалімінің қолында музыкалық педагогикалық процесте тиімді құралға айналады. Классикалық музыканың жауһарларын сыныпта оқып-үйрену мектеп оқушыларын әлемдік маңызы бар композиторлармен және олардың дүниежүзілік танылған шығармаларымен таныстыруға, қазақ музыка мәдениетінің әлемдегі маңыздылығын көрсетуге, музыкалық қызығушылықтар мен адамгершілік көзқарастарды қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Музыка мұғалімінің сабақ кезіндегі қызметі жан-жақтылығымен ерекшеленеді: білім алушыларға музыка, оның түрлері мен жанрлары туралы әңгімелеу; әндерді үйрену және орындау бойынша сабақтарды жоғары кәсіби деңгейде өткізу; әндердің сүйемелдеуін, сондай-ақ тыңдау үшін бағдарлама ұсынған шығармаларды аспапта шебер орындау; теориялық білімді қолжетімді және қызықты етіп беру және әртүрлі технологиялар мен әдіс тәсілдер қолдану.

Бұл мақалада музыка сабағында саралау технологиясының қолданудың маңызы туралы айтылады.

Білім берудегі саралау – оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескеретін және олардың оқуы мен дамуы үшін оңтайлы жағдай жасауға бағытталған тәсіл. Бұл әдіс оқу процесін әр оқушының қажеттіліктеріне қарай бейімдеуге мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде білім сапасын арттыруға ықпал етеді. Саралаудың негізгі мақсаты – әр оқушының мүмкіндігін барынша дамытуға жағдай жасау. Бұған оқу материалын меңгеру ғана емес, сонымен қатар тұлғалық қасиеттер мен қызығушылықтарды дамыту жатады. Сонымен қатар ол оқушылардың дайындық деңгейі, қызығушылықтары мен қабілеттері сияқты жеке ерекшеліктерін ескеруді көздейді. Бұл ұқсас жеке қасиеттерге негізделген топтар құруға мүмкіндік береді, бұл оқытуды тиімді етеді.

Томлинсонның зерттеулеріне сәйкес саралап оқыту үш элемент арқылы айқындалады: мазмұн, процесс және өнім (оқу нәтижесі).Мазмұн оқушының меңгеруі тиіс білімді қамтиды. Барлық оқушыларға бірдей дәрежеде қолжетімді білім мазмұны ұсынылады, бірақ олардың әртүрлі жолдармен меңгеруіне рұқсат беріледі. Процеске оқушының дайындық деңгейіне, қызығушылығына, оқыту бейініне сәйкес оқу қызметінің және оқыту тәсілдемесі түрлерінің көмегімен білім мазмұнын оқыту тәсілдері жатады. [2]

Музыканы оқытудағы саралау – оқушылардың жеке ерекшеліктерін есепке алуға бағытталған, оқу-тәрбие процесін тиімдірек және дербестендірілген жүргізуге мүмкіндік беретін стратегия. Бұл әдіс әр оқушының шеберлік деңгейі мен қызығушылығына қарай музыкалық қабілеттерін дамытуға көмектеседі.

Музыкалық білім берудегі саралаудың негізгі принциптеріне мыналар жатады:

Жеке тәсілдер. Мұғалімдер оқушылардың музыкалық білімдері мен дағдыларының әртүрлі деңгейлерін ескеруі керек. Бұл дағдылар деңгейіне негізделген топтар құруды және әртүрлі қиындықтағы тапсырмаларды қамтамасыз етуді қамтуы мүмкін.

Деңгейлік саралау. Оқытуды бірнеше деңгейде ұйымдастыруға болады: негізгі, орта және жоғары. Бұл әр оқушының өз қарқынымен жұмыс істеп, оңтайлы нәтижеге жетуіне мүмкіндік береді.

Жұмыс формаларының әртүрлілігі.Сараланған тәсіл оқу процесін ұйымдастырудың әртүрлі формаларын қолдануды қамтиды: фронтальды, топтық, жұптық және жеке жұмыс. Бұл оқушылардың танымдық белсенділігін белсендіруге мүмкіндіктер туғызады.

Төменде музыка сабағында қолданылатын саралау әдістері ұсынылыған.

Топтық жұмыс

Әртүрлі дағдылары бар оқушылар бірлесіп жұмыс істейтін уақытша шығармашылық топтар құру. Бұл бір біріне көмектесуге мүмкіндік береді, сонымен қатар командалық дағдыларды дамытады

Жеке тапсырмалар

Білім алушылар білім деңгейіне байланысты әртүрлі тапсырмалар алуы мүмкін. Мысалы, жоғары деңгейлі білім алушылар күрделі музыкалық шығармалармен жұмыс істей алады.

Сараланған сұрақтар

Пікірталас кезінде әртүрлі қиындықтағы сұрақтарды қолданыңыз. Бұл негізгі білімді тексеруге арналған репродуктивті сұрақтар немесе тереңірек талдауға арналған проблемалық сұрақтар болуы мүмкін

Минимакс принципі

Дарынды оқушылар үшін максималды мазмұнды және басқалар үшін минималды мазмұнды қамтамасыз ету, әркімге өз мүмкіндіктеріне сәйкес табысқа жетуге мүмкіндік беру

Ойын әдістері

Балалардың, әсіресе кішілердің қызығушылығын және белсенділігін арттыру үшін сабаққа ойын элементтері мен би қимылдарын енгізу. Белсенді қатысу арқылы зейінді сақтауға және музыкалық қабілеттерін дамытуға көмектеседі

Вокалдық-хор жұмысы

Ән айту барысында әр оқушыға көмек көрсетуді ажыратуға болады, мысалы, интонацияда қиналғандарға екінші дауыста әуендерді орындауды ұсыну

Музыка сабағында тиімді саралау үшін оқушылардың әртүрлі дайындық деңгейлеріне және қызығушылықтарына бейімделген әртүрлі тапсырмаларды қолдануға болады. Мысалы:

1. Композиторды оқуға арналған тапсырмалар

Бастауыш деңгейі: Өмірі мен шығармашылығы туралы негізгі деректері бар композитор (мысалы, В.А.Моцарт немесе Қапан Мусин)туралы сауалнама құрастырыңыз.

Орта деңгей: Музыкалық шығармаларды атақты композиторлардың өмірбаянымен сәйкестендіріңіз, мысалы, композиторды оның шығармасымен салыстырыңыз (мысалы, Қапан Мусин «Жайлауда»).

Жоғары деңгей: Белгілі бір композитордың музыка өнеріне әсері туралы шағын эссе жазу.

2. Музыкалық ойындар мен әрекеттер

Жаңадан бастаушылар: Балаларға ырғақтарды және әуендерді есте сақтауға көмектесетін үйрек биі сияқты би қимылдары бар ойындар.

Орта деңгей: музыкалық викториналар өткізу, мұнда оқушылар қысқа фрагменттерден әуендерді немесе композиторларды табуы керек.

Жетілдірілген: Топтарда өз әуендеріңізді жасаңыз және оларды сыныпқа көрсетіңіз.

3. Музыкалық терминдермен жұмыс

Бастауыш деңгей: Сөйлемдегі бос орындарды негізгі терминдермен толтыру (мысалы, « Опера дегеніміз ...»).

Орта деңгей: Қолдану мысалдарымен музыкалық терминдер сөздігін құрастыру.

Жетілдірілген: Музыканың әртүрлі стильдері контекстіндегі әртүрлі музыкалық терминдердің мағынасын зерттеу және көрсету.

4. Шығармашылық тапсырмалар

Бастауыш деңгейі: сүйікті музыкалық шығармаңызға иллюстрация салыңыз.

Орташа: Музыканың көңіл-күйіңізге әсері туралы шағын әңгіме жазыңыз.

Жетілдірілген: таңдалған музыкалық жанр немесе стиль туралы бейне презентация жасаңыз, соның ішінде жұмыс мысалдары көрсетіңіз.

Бұл әрекеттер әр балаға өз қарқынымен жұмыс істеуге және музыканы үйренуде табысқа жетуге мүмкіндік беретін әр түрлі топтарға бейімделуі мүмкін.

Саралау тәсілдерін өз тәжірибемде қолдана жүріп оның артықшылықтарын байқадым. Жетістіктің жоғарылауы: оқушылар өз қабілеттеріне қарай материалды игере алады, бұл күйзелісті азайтады және оқуға деген ынтасын арттырады. Шығармашылық қабілетін дамыту: саралау музыкалық материалды тереңірек түсінуге және жеке шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал етеді. Дербестікті қалыптастыру: оқушылар өз білімі мен мүмкіндіктерін өз бетінше бағалауға үйренеді, бұл олардың тұлғалық өсуіне ықпал етеді.

Музыканы оқытудағы саралау сапалы білім беру процесін құрудың маңызды құралы болып табылады. Ол әр оқушының жеке ерекшеліктерін ескеруге мүмкіндік береді, бұл материалды жақсы меңгеруге ғана емес, сонымен қатар олардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал етеді.

Музыкалық білім жалпы мәдени сауаттылықтың маңызды аспектісі болып табылатын музыканы тыңдау, түсіну және бағалау дағдыларын дамытуға көмектеседі. Мереке күндері хор концерттеріне қатысу мектеп оқушыларының бойында патриоттық сезімді, азаматтықты қалыптастырады.

Дегенмен музыкалық білімнің қолжетімділігіне қарамастан, ақпараттың шамадан тыс жүктелуі, практикалық іс-әрекеттердің болмауы сияқты мәселелер бар. Бұл мәселелерді шешу сабақтарды ұйымдастыруға жүйелі көзқарасты талап етеді. Оқушылардың музыкалық іс-әрекетке белсене қатысуына жағдай жасау маңызды, бұл олардың қабілеттерін дамытып қана қоймай, музыкадан ләззат алуға көмектеседі.

Осылайша, мектептегі музыкалық білім шын мәнінде әрбір адам үшін қол жетімді, шығармашылық пен мәдени сананы дамытуға әртүрлі мүмкіндіктер береді.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Баршаға қолжетімді сапалы білім. Педагогтердің I съезіне Ұлттық баяндама жобасы https://kazast.edu.kz/wp-content/uploads/2023/12/Баршаға-қолетімді-сапалы-білім.pdf

2. Carol Ann Tomlinson. How to Differentiate Instruction in Mixed-ability Classrooms.- ASCD, 2001 - Education - 117 бб.

3. Мұсақожаева А, Ә.Сабырова, М.Әбуғазы, Г. Ғизатова. – Музыка. Жалпы білім беретін мектептің 6-сыныбына арналған оқулық. Алматы, 2018