Музыкалық білім және музыка мұғалімінің рөлі

Кіріспе

Музыка — адамның рухани әлемін байытып, эстетикалық талғамын қалыптастыратын маңызды өнер түрі. Ал музыкалық білім — жас ұрпақтың мәдени дамуына, ұлттық құндылықтарды танып-білуіне, жан-жақты тұлға болып қалыптасуына ықпал ететін тәрбие құралы. Бұл салада музыка мұғалімінің рөлі ерекше. Ол тек білім беріп қана қоймай, оқушының ішкі дүниесін оятып, шығармашылыққа баулиды.

Негізгі бөлім

1. Музыкалық білім берудің негізгі мақсаты

Музыкалық білім берудің басты мақсаты – оқушының музыкалық қабілетін ашу, эстетикалық талғамын қалыптастыру, ұлттық және әлемдік музыкалық мәдениетке қызығушылығын арттыру. Сонымен қатар бұл пән баланың шығармашылық ойлауын, есту қабілетін, көркемдік түсінігін дамытуға бағытталған.

Музыкалық білімнің негізгі мақсаттарын келесі түрде жіктеуге болады:

• Эстетикалық тәрбие беру. Музыка — өнердің ерекше түрі. Ол арқылы оқушылар сұлулықты сезініп, музыка тілімен қарым-қатынас жасауға дағдыланады.

• Музыкалық қабілеттерді дамыту. Ән айту, аспапта ойнау, тыңдап тану, ырғақты сезіну секілді музыкалық қабілеттер оқушының шығармашылық әлеуетін ашады.

• Шығармашылық белсенділікке тәрбиелеу. Музыка сабағы — балалардың сахна мәдениетін, музыкалық өнердегі белсенділігін арттыратын орта.

• Ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарды қалыптастыру. Қазақтың халық музыкасы, классикалық шығармалар мен әлемдік музыка туындылары арқылы оқушылардың адамгершілік қасиеттері дамиды.

• Музыкалық сауаттылықты қалыптастыру. Музыкалық терминдер, нота оқу, әуенді ажырату және талдау жасау — оқушының музыкалық білімінің негізі.

2. Музыкалық білімнің негізгі міндеттері

Музыкалық білімнің мақсаттарына жету үшін нақты міндеттер айқындалуы қажет. Бұл міндеттер оқу бағдарламасының мазмұны мен мұғалімнің шеберлігіне тікелей байланысты. Негізгі міндеттерге мыналар жатады:

а) Музыкалық есту және қабылдау қабілетін дамыту

Әрбір бала музыканы әртүрлі қабылдайды. Сабақ барысында музыкалық шығармаларды тыңдау, мазмұнын түсіндіру, композитордың ойын сезіну арқылы оқушының музыкалық естуі, интонациялық сезімі, ырғақтық дәлдігі артады. Бұл — музыкалық қабілетті дамытудың алғашқы сатысы.

ә) Ән айту және вокалдық дағдыларды қалыптастыру

Ән айту — музыкалық білім берудің маңызды компоненті. Ән арқылы оқушының дауыс мүмкіндігі дамиды, тыныс алу мен артикуляция жақсарады. Әндер таңдау кезінде жас ерекшелігі, ұлттық мазмұн, көркемдік құндылықтар ескерілуі тиіс.

б) Аспапта ойнау шеберлігін үйрету

Қазіргі білім беру жүйесінде домбыра, фортепиано, баян, қобыз сияқты аспаптарда ойнау сабаққа енгізілуде. Бұл баланың музыкаға деген қызығушылығын арттырып қана қоймай, оның жан-жақты дамуына жол ашады. Аспапта ойнау кезінде техникалық және шығармашылық шеберлік қалыптасады.

в) Музыкалық шығармаларды талдау және салыстыру

Музыкалық шығарманы тек тыңдап қана қоймай, оны талдай білу – жоғары деңгейдегі музыкалық мәдениеттің белгісі. Оқушылар шығарманың құрылымы, жанры, көңіл күйі, орындаушылық ерекшелігі туралы пікір айтуға дағдыланады. Бұл – ойлау қабілетін, талғамын дамытудың тиімді жолы.

г) Ұлттық музыкалық мұраны оқыту

Қазақ халқының дәстүрлі ән-күйлерін, жыр-термелерін, айтыс өнерін оқушыларға үйрету — маңызды міндеттердің бірі. Мұндай сабақтарда оқушылар халқымыздың тарихымен, салт-дәстүрімен, ұлы тұлғаларымен танысады. Бұл олардың бойына ұлттық рухты сіңіреді.

3. Музыка мұғалімінің атқаратын рөлі

Музыка пәнінің мұғалімі – оқушыға музыканың сырлы әлемін ашатын кілт иесі. Ол шығармашылық қабілетімен, өнерге деген сүйіспеншілігімен, әдістемелік білім-білігімен ерекшеленуі тиіс. Мұғалім:

• әр оқушының қабілетіне қарай жұмыс жүргізеді;

• сабақ мазмұнын қызықты, эмоционалды түрде өткізеді;

• музыкалық шығармаларға көркемдік талдау жасатады;

• сахналық қойылымдар мен мектепішілік концерттер ұйымдастырады;

• ата-анамен, ұжыммен, қосымша білім беру орталықтарымен бірлесе жұмыс істейді.

Бүгінде мұғалімнің міндеті тек музыка үйретумен шектелмейді. Ол — тәрбиеші, ұйымдастырушы, кеңесші, өнерді сүйе білуге баулитын тұлға.

4. Қазіргі заман жағдайындағы музыкалық білім

Қазіргі заманда музыкалық білім беру мультимедиялық құралдармен, заманауи әдістемелермен тығыз байланысты. Цифрлы технологиялар (интерактивті тақта, аудио-видео жазбалар, музыка редакторлары, онлайн платформалар) сабақтарды қызықты әрі тиімді етеді. Сонымен бірге, жаңартылған білім мазмұны бойынша музыка пәні тек теориямен шектелмей, практикалық, шығармашылық бағытта дамып келеді.

Пәнаралық байланыс та ерекше рөл атқарады. Әдебиет, тарих, көркем еңбек пәндерімен байланыса отырып, музыка сабағы оқушының дүниетанымын кеңейтіп, өнерге деген жан-жақты көзқарас қалыптастырады.

1. Музыкалық білімнің мақсаты мен міндеттері

Музыкалық білім берудің басты мақсаты — оқушының музыкалық қабілетін дамыту, музыкаға деген қызығушылығын ояту және ұлттық музыкалық мұраны таныту. Сонымен қатар, балалардың есту, орындаушылық, ырғақтық, интонациялық қабілеттерін жетілдіру — негізгі міндеттердің бірі. Музыкалық сабақтар арқылы оқушы өз ойын еркін жеткізуге, сезімін музыка тілімен білдіруге дағдыланады.

2. Музыка мұғалімінің кәсіби рөлі

Музыка мұғалімі — шығармашылық тұлға. Ол тек нота үйретіп, ән айтқызатын маман емес, ол – эстетикалық тәрбие беруші, жас ұрпақтың рухани жетекшісі. Мұғалімнің кәсіби біліктілігі, дауыс мүмкіндігі, аспапта ойнау шеберлігі, оқытудың заманауи әдістерін меңгеруі — оның жұмысының сапасын анықтайды. Сонымен қатар, музыка мұғалімі балалардың ішкі жан дүниесін түсінетін психолог болуы да шарт.

3. Ұлттық музыканың тәрбиелік маңызы

Музыка сабағы — қазақ халқының бай мәдени мұрасын, күй өнерін, халық әндерін, жыр-термелерін оқытуға мүмкіндік беретін пән. Оқушы домбыра тартып, халық әндерін үйрену арқылы ұлттың тарихы мен болмысын терең түсінеді. Бұл – ұлттық патриотизм мен рухани жаңғырудың негізі. Мұғалімнің басты міндеті – осы құндылықтарды оқушы бойына сіңіру.

4. Заманауи музыкалық білім беру

Бүгінгі таңда музыкалық білім беру технологиялық мүмкіндіктермен тығыз байланыста. Мультимедиа, цифрлық аспаптар, онлайн платформалар, интерактивті әдістер – барлығы музыка сабағын қызықты әрі тиімді етуге көмектеседі. Мұғалім бұл құралдарды дұрыс қолдана білсе, білім сапасы арта түседі. Сонымен бірге, музыка сабағында пәнаралық байланыс (әдебиет, тарих, көркем өнер) оқушының дүниетанымын кеңейтеді.

Қорытынды

Музыкалық білім — адамды адам ететін, рухани байытып, шығармашылыққа жол ашатын сала. Ал музыка мұғалімі — сол жолдың шамшырағы. Оның шеберлігі мен жан дүниесінің кеңдігі оқушының музыкалық әлемге деген көзқарасын қалыптастырады. Сондықтан музыка пәнінің мұғалімі — тек ұстаз емес, руханияттың елшісі. Музыкалық білім — болашақтың рухани іргетасын қалайды.