Бекітемін:___________

Мектеп директорының тәрбие

ісі жөніндегі орынбасары: А.Назарымбетова

Наурызға уақытпен саяхат

6 «Б» сынып

Сынып жетекші: Сабырханова М

✔ Ерекше формат: Уақытпен саяхаттау, интерактивті қойылым.

✔ Көркемдік элементтер: Тарихи қойылымдар, ұлттық би, күй.

✔ Ұлттық рух: Қазақтың салт-дәстүрін заманауи көзқараспен жаңғырту.

Ұраны:«Наурыз – уақыттан тыс мереке. Ол өткенді еске алып, бүгінді бағалап, болашаққа сеніммен қарауға үйретеді!»

6 «Б» сынып

Күні:19\03\2025ж

Сынып жетекші: Сабырханова М

Тәрбие сағат тақырыбы: «Наурызға уақытпен саяхат»

(Уақыт порталы арқылы түрлі дәуірлерге саяхат жасалатын қойылым. Би, күй,айтыс кіріктірілген.)

Мақсаты:

Оқушыларға Наурыздың тарихы мен маңызын ерекше форматта түсіндіру.

Қазақ халқының салт-дәстүрлерін сахналық қойылымдар арқылы көрсету.

Қатысушылар:

Жүргізушілер, сақ дәуірінің адамдары, ортағасырлық көшпенділер, кеңес дәуірінің адамдары, болашақтың тұрғындары, би топтары, күйшілер.

1-БӨЛІМ: Кіріспе (Қазіргі уақыт, XXI ғасыр)

(Сахна безендіріледі: портал есігі, қазақы нақыштағы әшекейлер.)

Нұрай жүргізуші:– Құрметті ұстаздар, ата-аналар және оқушылар! Достар, біз жыл сайын Наурызды тойлаймыз. Бірақ оның шын мәнін білеміз бе? Бүгін біздің қасиетті Наурыз мерекесіне арналған "Наурызға уақытпен саяхат" атты ерекше тәрбие сағатын өткізуге жиналдық. Наурыз – бұл тек көктемнің келуі ғана емес, тарих пен дәстүрді, ұрпақтар сабақтастығын, жаңару мен болашаққа үмітті білдіретін ұлы мейрам.

Олай болса, уақыт қақпасын ашып, тарихтың әр кезеңіне саяхатқа аттанайық!

Айару.Б жүргізуші :– Бұл тек көктемнің келуі ғана емес, халықтың бірлігі мен жаңғыру мерекесі! Бұл мейрам – сан ғасырлар бойы ата-бабаларымыздың ұрпағына қалдырған аманаты, көшпенділер дәуірінен бастап бүгінгі күнге дейін жалғасып келе жатқан береке мен бірліктің белгісі. Біз бүгін уақыт керуенімен саяхат жасап, Наурыздың әр дәуірде қалай тойланғанын, оның құндылықтарын бірге зерттейміз.

Келіңдер, уақыт порталымен, Наурыздың әр кезеңде қалай тойланғанын көрейік!

(Уақыт порталының дыбысы естіледі, жарықтар ойнап, музыка ойналады.)

2-БӨЛІМ: Ежелгі сақ дәуірі (Б.з.б. VI ғасыр)

(Сахнаға сақ жауынгерлері мен абыздар шығады. Олар Күнге табынып, көктемнің келуін тойлайды.)

Нұрай жүргізуші: "Уақыт порталы бізді ерте заманға – сақтар дәуіріне алып келді. Бұл – батырлар мен жауынгерлердің, данагөй абыздардың заманы! Қараңыздар, олар көктемнің келуін тойлауда!"

Айару.Б жүргізуші Сақтар күнге, отқа, табиғатқа табынған. Олар үшін күннің көктемде қайта күшейіп, табиғаттың жаңаруы өмірдің жалғасы ретінде ерекше мәнге ие болған.Олар «Наурыз» мейрамын «Жаңа күн» мейрамы деп атаған екен.Сақтар бұл таңды 360 баланы қызыл түсті матадан тігілген киім кигізіп, қарсы алғызған.Қызыл түс қуатты, қуанышты білдіреді деп сенген.Яғни 360 күннің жақсы, қуатты,қуанышты, байлыққа толы берекелі болуын тілеуден шыққан.

Нұрай жүргізуші:Көне түркі дәстүрлерінде наурыз – жаңа жылдың бастауы болғаны айтылады. Бұл дәстүр сақтар заманынан бастау алған екен ғой.

Сақ патшайымы Томерис –Ақниет:

(Жауынгерлер тізерлей отырып, көсемнің сөзін тыңдайды.)

Сақ патшайымы Томерис –Ақниет:"Уа, ержүрек сақ ұрпағы! Бүгін күн мен түн теңелді, Жер-Ана бусанды! Табиғатпен бірге біз де жаңғырамыз!"

"Бұл күн – татулықтың күні! Жерімізге, халқымызға құт-береке әкелсін!""Біздің аталарымыз Наурызды тойлаған, себебі көктем – өмірдің жалғасы! Ендеше, ежелгі дәстүрімізді сақтайық!"

Сақ абызы-Бексұлтан:

(Абыз шам жағып, аспанға қарап дұға оқиды.)

Сақ абызы-Бексұлтан:"Көк Тәңірі! Ұлы далаңа нұр төк! Жерімізге молшылық, халқымызға амандық бер!Сақ даласының өр рухы ешқашан өшпесін! Ұрпағымыз өсіп-өркендесін!Бұл қасиетті күні тазару керек, жауласу емес – жарасу керек! Ұрыс емес – ырыс керек!"

Сақ батырлары: Сағадат, Ғафур,Нұрислам , Айсұлтан

Сақ дәуірінің жауынгерлері найза ұстап, ұлттық би билейді. «Қазақтың жауынгерлік биі»

Нұрай жүргізуші: "Міне, сақтар Наурызды осылай қарсы алған! Көктем – тек табиғаттың ғана емес, біздің де рухымыздың жаңаруы! Уақыт порталы бізді келесі кезеңге алып кетпек!"

3-БӨЛІМ: Орта ғасырлар (XIII-XIV ғасыр)

(Уақыт порталы іске қосылады. Сахнаға керуеншілер, батырлар мен жыраулар шығады. Олар Жібек жолындағы үлкен жәрмеңкені тойлап жатыр.)

Айару.Б жүргізуші:"Міне, біз орта ғасырларға келдік! Бұл – ұлы жорықтар мен данагөй билер, батырлар мен жыраулар заманы! Көшпенділер Наурызды қалай қарсы алды екен, соны бірге көрейік!"

Бойжеткендер: Азере, Інжу, Аяна, М.Айару

Бозбалалар: Сағадат, Ғафур,Нұрислам , Айсұлтан

Хан-Рамазан: (Хан алтын тақта отырып, халыққа үн қатады.)

Хан:"Уа, менің жұртым! Бүгін ұлыстың ұлы күні! Табиғат оянып, тіршілік қайта жанданды!"

"Жеріміз кең, еліміз берекелі болсын! Әділеттілік үстемдік құрып, халқымыз татулықта өмір сүрсін! Кімде-кім елге адал қызмет етсе, сол нағыз батыр!

Жауынгерлер найзаларын көтеріп, ұрандайды: "Бірлік бар жерде – тірлік бар!"

Жырау-Расул: "Уа, халқым, құлақ сал!

Наурыз келді – нұр жауар!

Ағайын, тату болайық,

Берекеміз бір болар!"

"Ат тұяғы дүбірлеп,

Жау жеңілсін – жеңейік!

Наурыз тойы – ұлы той,

Көңілдерге нұр сепейік!"

Қыз жігіт айтысы:

Жігіт-Сағадат:

Ассалаумағалейкум, армысың, ару,

Наурыз келді, жайнап тұр ауыл.

Шапағатын төкті күннің,

Сен де жайнап, гүлдейсің қауын!

Қыз-Інжу:

Сәлем саған, сөз тапқыр ұлан,

Жеңілмеуге сендейден тұрмын.

Наурыз келді, көже қайнап,

Асық ойнар күн болды шыдам!

Жігіт-Сағадат:

Асық ойнау – балалық іс,

Жеңілсең де, ренжіме, түс!

Көктем келді, жер жаңарды,

Ал сен болсаң, биыл да піс!

Қыз-Інжу:

Күлдім міне, сөзіңе ырза,

Қыс бойында толмадым бірақ.

Наурыз көже дайын ба сенде?

Шақырмасаң, кетпеймін тіпті!

Жігіт-Сағадат:

Наурыз көже дайын тұр міне,

Жеті дәм қосқанбыз бірге.

Төрт табақ жеп қойма қайта,

Қалғандарға жетпейді мүлде!

Қыз-Інжу:

Ай, жігіт-ай, қалжыңың көп,

Өз басыңды ойлайсың тек!

Бір қасық көже артық болса,

Басқа біреу жейді деп пе едің кек?

Жігіт-Сағадат:

Жоқ, олай емес, әзіл ғой бұл,

Сөзбенен ойнап, көңілге нұр.

Наурыз келсін, тойлайық шын,

Қуаныш болсын әр үйде бір!

4-БӨЛІМ: Кеңес кезеңі (XX ғасыр)

(Сахналық көрініс: Уақыт машинасы Кеңес дәуіріне тоқтайды. Сахнада қызыл жалаулар, өндіріс орындары бейнеленген, радио хабарлары ойнап тұрады. Адамдар комсомол формасында, мектеп оқушылары галстук таққан. Жүргізуші көрермендерге сөйлейді.)

Жүргізуші-Нұрай:"Уақыт машинасы бізді ХХ ғасырдың ортасына – Кеңес дәуіріне алып келді. Бұл кезеңде Наурыз ресми түрде тойланбағанымен, халық жадынан өшкен жоқ! Қазақтың дархан көңілі, ұлттық салт-дәстүрі жасырын болса да, ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отырды!"

Ақсақал жастарға қарап, асықпай сөйлейді.

Ақсақал-Нұрислам:"Балам, сендер Наурызды білесіңдер ме? Бұл – атам заманнан тойланып келе жатқан Жаңа жылымыз!Баяғыда бұл күнді Ұлыстың ұлы күні деп атаған. Ертеде хан да, қара да бір дастарқаннан дәм татқан!"Қазір бұл мейрамды ашық тойлай алмаймыз, бірақ халқымыздың жүрегінде Наурыздың оты сөнген емес!"

Жастар ойланып қалады, бір-біріне күмәнмен қарайды.

Ортаға жас қыз шығып, үнпарақ ұстап тұрады.

Комсомол жетекшісі- Айғаным:Жолдастар! Біз – жасампаз дәуірдің азаматтарымыз! Ең бастысы – еңбегімізбен Отанымызды көркейту!Көктем – жаңару уақыты! Ал біз үшін бұл – тың игеру, зауыт салу, білімге ұмтылу кезеңі!Халықтар достығы – ең басты құндылық! Наурыз болмаса да, біз әрбір көктемді жарқын еңбекпен қарсы аламыз!"

Жастар қол шапалақтап, бір-біріне қарасады.

Сахнаға көзілдірікті, кітап ұстаған мұғалім шығады.

Мұғалім-Нұрсезім:Қымбатты бауырлар! Ұлт болашағы – оның мәдениеті мен дәстүрінде!"

"Наурыз – бұл жай ғана мереке емес, бұл – халықтың жаны! Біз оны қайта жаңғыртуымыз керек!"

"Қай дәуірде болсақ та, түбімізді ұмытпайық! Тарихы бар халық ешқашан жоғалмайды!"

Немерелері-Бексұлтан,Таңат, Е.Айару, Ақтілек:

"Әже, сіз Наурыз дегенді айттыңыз, ол қандай мейрам?"

Әже-Несібелі:

"Құлыным, Наурыз – көктемнің, жаңарудың, достықтың мейрамы! Баяғыда бұл күні жеті түрлі дәм қосып, наурыз көже жасайтын едік."

"Үлкендер жастарға бата беретін, бүкіл ауыл жиналып, ән айтып, ойын ойнайтын!"

НемереБексұлтан:

"Онда неге қазір ондай жоқ?"

Әже-Несібелі:

"Әзірге ұмытып қалдық, бірақ ертең сендер бұл дәстүрді қайта жаңғыртасыңдар!"

НемереБексұлтан:

"Достар, біз ата-бабамыздың Наурызын ұмытпайық! Бұл – біздің төл мерекеміз!"

Жастар қол соғып, "Наурыз қайта оралуы керек!" деп ұрандайды.

Осы кезде сахнада М.Айару мен Ақниет күй орындайды.

5-БӨЛІМ: Болашақ (XXII ғасыр)

Жүргізуші- Айару.Б: "Көрдіңіздер ме, Кеңес дәуірінде Наурыз ашық тойланбаса да, халық оны жүрегінде сақтады! Міне, біз өткенімізді ұмытпай, бүгінгі күні қайта жаңғыртып отырмыз!"

Жүргізуші-Нұрай: (Сахналық көрініс: Уақыт машинасы жылдам айналып, 2125 жылға келіп тоқтайды. Сахнада футуристік ғимараттар проекциясы, ғарыштық пейзаждар немесе жоғары технологиялық қаланың көріністері бейнеленген. Адамдар заманауи, футуристік киімдерде, кейбіреулері экранды құрылғылармен жұмыс істеп жатыр. Роботтар мен жасанды интеллект жүйелері бар. Жүргізуші көрермендерге қарап сөйлейді.)

Жүргізуші-Айару.Б: "Уақыт машинасы бізді алыс болашаққа алып келді! 22 ғасырда Наурыз қандай болар екен? Ата-бабамыздың дәстүрі сақталып қалды ма? Келіңіздер, болашақ тұрғындарының өздерінен сұрайық!"

Ортаға ақ киімді, заманауи құрылғы ұстап тұрған ғалым шығады.

Ғалым-Асемай:"Сәлем, өткен ғасырдың тұрғындары! Бүгінде адамзат Марсты игеріп, жасанды интеллектпен өмір сүріп жатыр. Бірақ біздің басты байлығымыз – ата-бабамыздан қалған мәдениетіміз!Наурыз – тек көктемнің мерекесі емес, ғаламдық жаңару күні! Біз оны виртуалды әлемдерде де тойлаймыз!Жасанды интеллект наурыз көжені де жасайды, ал роботтар домбыра тартып, жыр айтады! Бірақ ең бастысы – бұл мерекенің мағынасы өзгермеді: біз әлі де бірлік пен татулықты тойлаймыз!"

Кішкентай бала кибер-киімде, қолында интерактивті кітап ұстап тұрады.

Болашақ баласы-М.Айару:Менің атым Айша, мен 2125 жылы туылдым! Біздің мектепте барлық пәндер голограмма арқылы оқытылады, ал қазақтың батырлары мен билерімен виртуалды әлемде сөйлесе аламыз!Бірақ біз әлі күнге дейін Наурызды асыға күтеміз! Өйткені бұл – тек ескі дәстүр емес, біздің рухани кодымыз!Менің әжем әр жылы жеті түрлі дәмнен наурыз көже пісіреді, ал атам маған қазақтың көне ертегілерін айтып береді!Біз Наурызды тек көже ішетін мейрам ғана емес ,бүкіл әлемнің экологиясын сақтайтын «Экодостық» күн ретінде атап өтеміз.Бұл күні әр адам табиғатқа бір жақсылық жасайды.ағаш отырғызады,суды үнемдейдң, жерді таза ұстайды.

Сахнаға ерекше киімдегі жас музыкант шығады

Музыкант-Ақниет:"Бүгінде біздің аспаптарымыз жетілдірілді, бірақ домбыра мен қобыздың үні әлі де жүрегімізде!Наурызда біз көне әндерді жаңаша орындаймыз. Ал мынау – «Наурыз жырының» болашақтағы нұсқасы!"

Сахнаға адам тәріздес робот шығып, жылы дауыспен сөйлейді.

Робот-Рамазан:"Мен – болашақтың жасанды санасы, бірақ менде жүрек болмаса да, қазақ халқының дәстүрлерін зерттедім. Наурыз – бұл тек мейрам емес, адамның табиғатпен үндестігі!Мен есептеп көрдім: қазақ дәстүрі адамзат тарихында ең ұзақ сақталған мәдениеттердің бірі! Сондықтан біз оны әрқашан сақтап қалуымыз керек!"

Жүргізуші-Нұрай:"Болашақта адамзат дамыды, технология жетілді. Бірақ халықтың жаны – оның тарихында, мәдениетінде! Наурыз – мәңгілік мереке!"

Сахнада заманауи және ұлттық би араласқан ерекше хореографиялық қойылым орындалады – қазақтың «Қара жорға биі».

6-БӨЛІМ: Қазіргі уақытқа оралу(Уақыт машинасы қайта іске қосылып, барлығы бүгінгі күнге оралады.)

Жүргізуші –Айару.Б:– Біз Наурыздың әр дәуірде әртүрлі аталып өткенін көрдік. Бірақ оның басты мәні өзгермеді – бұл мейрам бірлік, жақсылық пен жаңарудың белгісі!

Жүргізуші -Нұрай:– Ендеше, бәріміз бірге жақсылық жасап, қазақтың ұлттық құндылықтарын жаңғыртайық!Наурыз-уақытпен үндескен ұлы мейрам!

(Барлығы сахнаға шығып, «Наурыз» әнін бірге орындайды. Оқушылар тілектерін жазып, сахнадағы «Жақсылық ағашына» іледі.)

Жүргізуші –Айару.Б: Осымен «Наурызға уақытпен саяхат» атты тәрбие сағатымыз аяқталды.