«Ойын арқылы оқыту – мектепке дейінгі білім берудің негізгі құралы»

Мақсаты:

Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарында ойын арқылы оқытудың маңыздылығын, оның бала дамуына әсерін теориялық және тәжірибелік тұрғыда ашып көрсету.

Актуалдылығы (Өзектілігі):

Қазіргі таңда білім берудің жаңартылған мазмұны баланы тұлға ретінде жан-жақты дамытуға бағытталған. Осыған орай, мектепке дейінгі білім беруде ойын – басты әдіс, басты құрал ретінде мойындалады. Өйткені ойын – баланың табиғи әрекеті. Ол тек қызықты процесс емес, сонымен қатар таным мен оқытудың тиімді әдісі болып табылады.

Кіріспе бөлім

Мектепке дейінгі балалық шақ – бұл адамның жеке тұлға ретінде қалыптасуының негізі қаланатын кезең. Баланың ойлау, сөйлеу, қиял, елестету, эмоция мен мінез-құлық дағдылары ойын барысында дамиды. Бала ойынды өздігінен бастайды, шынайы өмірді ойында бейнелейді, ересектердің рөлін қабылдайды. Сондықтан балабақшада оқу-тәрбие процесі ойын арқылы жүзеге асуы – баланың табиғи даму жолына сай келеді.

Негізгі бөлім

1. Ойын – баланың жетекші әрекеті

Л. С. Выготский, А. Н. Леонтьев, Д. Б. Эльконин сынды психолог-ғалымдардың теорияларына сәйкес, мектепке дейінгі жаста ойын – жетекші әрекет. Бұл кезеңде бала ең алдымен ойын арқылы дамиды, оның әлеуметтік қарым-қатынасын, танымын, эмоциясын және тілін қалыптастырады.
Ойын – баланың ішкі әлеміне жол ашатын құрал.

2. Ойын арқылы оқытудың артықшылықтары

✅ Қызығушылықты оятады.
✅ Оқу үдерісін белсенді етеді.
✅ Сенімді қарым-қатынас қалыптастырады.
✅ Баланың ішкі уәжін дамытады.
✅ Оқу мазмұнын жеңіл әрі көңілді меңгертеді.

3. Ойын түрлері және олардың оқытуда қолданылуы

а) Дидактикалық ойындар

Мақсаты – нақты білім, дағдыны меңгерту.
Мысалы: «Қай пішін жетіспейді?», «Түсті тап», «Сандықты аш».

б) Сюжеттік-рөлдік ойындар

Балалар белгілі бір өмірлік жағдаяттарды бейнелейді.
Мысалы: «Дәріхана», «Асхана», «Дүкен», «Мектеп».

в) Қимыл-қозғалыс ойындары

Мақсаты – дене қозғалысын дамыту.
Мысалы: «Қоян мен қасқыр», «Аң аулау», «Кім жылдам?».

г) Шығармашылық ойындар

Мақсаты – бала қиялын, бейнелеу қабілетін дамыту.
Мысалы: «Қиялдағы қала», «Ертегі құра», «Сиқырлы бояулар».

д) Драмалау ойындары

Балалар ертегі немесе әңгіме желісі бойынша кейіпкерлерді сомдайды.
Мысалы: «Мақта қыз бен мысық», «Бауырсақ», «Үш аю».

4. Ойын арқылы оқыту процесін ұйымдастыру қағидалары

• Жас ерекшелігіне сай болу: әр жас тобына арналған ойын түрлері өзгеше.

• Мақсаттылық: ойын оқу мақсатымен үйлесуі керек.

• Белсенділік пен дербестік: бала өзі қатысушы әрі шешім қабылдаушы болуы қажет.

• Ұжымдық және жеке жұмыс: топпен де, жеке де жұмыс істеуге мүмкіндік берілуі тиіс.

• Қайталану мен бекіту: белгілі бір білімді бекіту үшін ойын қайталанып отыруы қажет.

5. Тәрбиешінің рөлі

Ойын барысында тәрбиеші:

• ұйымдастырушы,

• бағыт беруші,

• қатысушы,

• бақылаушы рөлін атқарады.

Тәрбиеші ойынды жүргізуге қажетті жағдай жасайды:
✅ Құрал-жабдықтарды дайындайды
✅ Ойынның мақсатын түсіндіреді
✅ Баланың белсенділігі мен қызығушылығын бақылап, қолдайды
✅ Қажет жағдайда көмек көрсетіп, нәтижесін талдайды

6. Тәжірибеден мысалдар

Тақырып: «Жануарлар әлемі»

Ойын: «Үй жануары – жабайы жануар»
Мақсаты: жануарлар туралы білімді бекіту, салыстыру, топтастыру.
Ойын барысы: балалар суреттерді алып, сәйкес санатқа орналастырады.
Нәтиже: есте сақтау, логика, таным қабілеті дамиды.

Тақырып: «Көлік түрлері»

Ойын: «Қайда жүреді?»
Мақсаты: көлік түрлерін тану, ажырату.
Құралдар: көліктердің суреттері және жол, су, әуе белгілері.

Қорытынды

Ойын – бұл тек көңіл көтеру емес, ол – баланың жан-жақты дамуына әсер ететін қуатты педагогикалық құрал. Мектепке дейінгі кезеңде алған білімнің негізі көбіне ойын арқылы қаланады. Сондықтан баланың дамуына бағытталған, ойынмен ұштастырылған оқу процесі – заман талабына сай тиімді әдіс болып қала береді.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Л. С. Выготский. "Ойын және даму", Психология, М., 2002.

2. Д. Б. Эльконин. "Балалық шақ психологиясы", М., 1995.

3. ҚР Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту стандарты, 2022 ж.

4. «Мектепке дейінгі педагогика» – оқу құралы, Алматы, 2021.

5. Balapan.kz, bilimland.kz – цифрлық ресурстар.