ӨНДІРІСТЕГІ КҮЙЗЕЛІС: СЕБЕПТЕРІ, ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОНЫҢ АЛДЫН АЛУ

Криптологияға деген қызығушылығым екі негізгі фактордың қосындысынан туындады: интеллектуалдық шақыру және мемлекеттік маңыздылық. Ақпараттық қоғамда деректер жаңа мәндік валютаға айналды, ал оны қорғау – жаңа заманғы шеп. Математиканың сандар мен алгоритмдер әлеміндегі мәңгілік логикалық байланыстар мен шешімдер мені әрдайым таң қалдырды. Криптография – бұл таза математиканың қолданбалы өмірге тікелей әсер ететін саласы, онда әрбір теорема қорғаныс қабырғасының кірпішіне айнала алады. Сонымен қатар, Қазақстанның цифрлық егемендігін нығайту, өз ұлттық ақпараттық кеңістігін қорғау мәселесі менің үшін жеке маңызды болды. Киберқауіпсіздік саласындағы білікті мамандардың тапшылығы шынайы, ал осы салаға үлес қосу – отансүйгіштіктің заманауи көрінісі деп санаймын.

Жоғары білім ордасын таңдау – бұл тек диплом алу мекенін таңдау емес, болашақ кәсіби жол мен интеллектуалды ортаны таңдау. Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті – бұл елдің ең көне және беделді университеті, ғылыми дәстүрлер мен аса зияткерлік жоғарғы оқу орындарының бірі. Менің оқу орнымды дәл осы университетке байланыстыруым оның ұлттық және халықаралық беделімен, оқу бағдарламаларының заманауи деңгейімен, сондай-ақ тарихы мен дәстүрінің салмақтылығымен негізделген. Бұл университет тек жоғары сапалы білім беріп қана қоймай, сонымен бірге ғылыми ойлау мен зерттеу дағдыларын қалыптастыратын, кеңірек әлемдік контекстте ойлауға үйрететін орта болып табылады. Криптология сияқты заманауи және жауапты мамандықты дәл мұндай беделді оқу орнында үйрену – менің білімнің сапасына деген сенімділігімнің негізі.

Қазіргі уақытта криптология мамандығы тек классикалық шифрлау әдістерін ғана емес, сонымен қатар заманауи киберқауіпсіздіктің кешенді экожүйесін қамтиды. Мен кванттық криптографияның негіздерін, поскванттық алгоритмдерді, блокчейн технологияларындағы криптографиялық протоколдарды және криптоанализ әдістемелерін үйреніп жатырмын. Білімнің маңызды бөлігі криптожүйелерді әлсіз жерлерін талдау және оларды сынауға арналған практикалық дағдыларды дамыту болып табылады. Сонымен қатар, деректер құпиялылығы заңнамасы мен этикалық негіздерді меңгеру маңыздылығы артып келеді, өйткені біз тек техникалық құралдарды ғана емес, сонымен бірге адамдардың өмірі мен құпиясына әсер ететін күшті құралдарды да үйренеміз.

«Өндірістегі күйзеліс: себептері, түрлері және оның алдын алу» тақырыбын таңдауым кездейсоқ емес. Криптологтың жұмысы – бұл үнемі жоғары интеллектуалдық жүктеме, уақыт шектеулері, үлкен жауапкершілік және қателердің апатты салдары болуы мүмкін орта. Кибершабуылдарға қарсы қорғаныс қызметкерлері (SOC аналитиктері, аудит және қауіпсіздік инженерлері) үнемі стресстік жағдайда жұмыс істейді, бұл кәсіби жаншуға (burnout) әкелуі мүмкін. Күйзелістің себептерін – эмоционалды шығып қалу, мотивацияның төмендеуі, тиімсіздік сезімі – түсіну, тек жеке тұлға үшін ғана емес, сонымен бірге ұйымның ақпараттық қауіпсіздігі үшін де өте маңызды.

Шынында да, шаршаған, мотивациясы төмендеген және эмоционалды тұрғыдан тозған маман сындарлы ойлау қабілетін жоғалтады, қауіпсіздік протоколдарын бұзуы мүмкін немесе қателерге жол беруі ықтимал, бұл ақпараттық саудагерлікке немесе деректердің өтуіне әкелуі мүмкін. Осылайша, криптологиядағы адами фактор техникалық жүйелердің қауіпсіздігінің негізгі буыны болып табылады. Бұл тақырыпты зерттеу маған жеке даму үшін құнды: мен өзімнің стрессқе төзімділігімді басқаруды, тиімді жұмыс істеу әдістерін үйренуімге және болашақта команданы немесе жобаны басқару жағдайында қызметкерлердің психологиялық саулығын сақтауға мүмкіндік береді. Бұл маман ретіндегі және адам ретіндегі құндылығымды арттырады.

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетіндегі білім алу – бұл тек академиялық пәндерді меңгеру емес, тұлғаның кешенді дамуына қолайлы ортаны таңдау. Бұл университет ұлттық зияткерлік дәстүр мен заманауи технологияларды үйлестіретін бірегей мекен. Криптология мені ойлаудың қатаң логикасына үйрете отырып, интеллектуалдық қуатымды дамытса, психологиядағы күйзеліс туралы түсінік эмоционалды дағдыларымды қалыптастырып, жеке ресурстарымды тиімді басқаруға мүмкіндік берді. Бұл кешенді білім мені тек болашақ табысты маман ретінде ғана емес, сонымен қатар қазіргі заманның шапшаң өзгерістері мен қысымы жағдайында өз тепе-теңдігін сақтай алатын, саналы өмір салтын құруға ұмтылатын тұрақты тұлға ретінде дайындайды. Оқу – бұл тек білім алу үшін емес, күрделі әлемде өз орныңды табу үшін қажетті көпқырлы іскерліктер мен түсініктерді игеру процесі, ал дәл осы процестің сапасы оқу орнын дұрыс таңдауға тікелей тәуелді.

Серікбаев А. Қ.

1 курс магистранты,

Болтаева Алия Масакбаевна

психология ғылымдарының кандидаты

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті