Түсінік хат

«Оқу сауаттылығын арттыруда мәтінмен жұмыс» авторлық жұмысын жазудағы басты мақсатымыз, оқушылардың бойына тек кітап оқуға деген қызығушылықты ғана ояту емес, ең бастысы мәтінді сауатты оқуға үйрету. Қазақ тілі сабақтарында мәтін тілдік объект ретінде және сөйлеу әрекетінің нәтижесі бойынша зерттеледі. Бұған мәтіннің белгілері мен категориялары, оның құрылымы мен түрлері, мәтінді құру ережелері, нақты экстралингвистикалық факторларды ескере отырып, оны түсіну бағыты кіреді. Әдебиет сабағында мәтін көркем шындықтың, тіпті тарихи-мәдени шындықтың бір түрі ретінде қарастырылып, онда сөздік көркем образдар жүйесі арқылы бейнеленеді. Қазақ тілі немесе қазақ әдебиеті бағытындағы білім беру саласына кіретін оқу пәндерін меңгерудің интегративті мақсаты – мектеп оқушыларының филологиялық мәдениетін қалыптастыру, оқуды түсінуге бағыттау, «бөтен» мәтінді кең мәдени контекстте түсіндіру және өз мәтінін құруда, қолдануда тұтынудың барлық прагматикалық және әлеуметтік-мәдени факторларын есепке алу. Оқу сауаттылығын дамытуға ықпал ететін мәтінмен жұмыс істеудің көптеген әдіс-тәсілдері бар: «Тоқтап оқу», «Синквейн», «Сауалнамамен жұмыс», «Миға шабуыл», «Иллюстратор», «Шығармашылық жұмыстар жазу», «Сөзжұмбақ», «Жалғастыру» жұмысы, «Жіңішке және жуан сұрақтар», «Блум Түймедағы» және тағы басқалары. Авторлық жұмысымды «Оқу сауаттылығын арттыруда мәтінмен жұмыс» деп алғаным да осы себептен. Білімді белсендіру, танымдық қызығушылығын, шығармашылық белсенділігін дамыту мақсатында сабақтың басында жұмбақ, сөзжұмбақтарды қолдану тиімді. Оқытылатын материалды бекіту кезінде: «Драматизация», «Модельдеу» және «Даналық ағашы» және тағы басқалары да болса жақсы. Неліктен көптеген оқушылар құлықсыз және аз оқиды және неге оқу сабақтары олар үшін маңызсыз және қызықсыз болады? Бұл сұрақты әрбір ұстаз ерте ме, кеш пе өзіне қояды деп ойлаймын. Оның бірқатар себептері бар: оқуға деген қызығушылықтың жалпы төмендеуі, кітаптан басқа ақпарат көздерінің көптігі, қолында кітап бар ата-ананың үлгісін көрмеуі, т.б. Оқырманда саналы оқуды меңгерген және оқудың тәрбиелік және танымдық мотивтері дамыған кезде оқуға қызығушылық туындайды. Жалпы білім беретін мектеп, лицей, гиманзияларда оқу сапасын арттырудың бір нұсқасы мәтінмен жұмысты дұрыс ұйымдастыра білу болып табылады. Оқу тиімді болуы үшін балаңызға кітапты қалай пайдалану керектігін үйрету маңызды. Мұғалімнің міндеті – балалардың мәтіндегі барлық ақпаратты толық, терең қабылдауын ұйымдастыру, автор салған суреттерді елестетуге көмектесу, автор мен кейіпкерлердің сезімдеріне эмоционалды түрде жауап беру, автордың ойын түсіну. Оқу сауаттылығын мәтін бойынша арттыруда дұрыс ойланып, мүмкіндігінше мұның бәрін бізге, оқырмандарға, сөз өнерпаздарына қалай жеткізу қажеттігін талдап оқу. Басқаша айтқанда, оқу дағдыларын дамыту. Жұмыс тәжірибесі үшін ең алдымен белгілі бір сынып пен белгілі бір оқушыны арнайы қадағалауға алып, жағдайын дұрыс түсіну керек. Тәжірибе көрсеткендей, бұл әрекеттерді қалыптастыру бойынша мақсатты жұмыс оқушылардың нәтижелерін айтарлықтай жақсартады. Оқу сауаттылығын қалыптастыру бойынша ойластырылған және мақсатты жұмыс балаға үлкен көлемдегі ақпараттан қажетті және пайдалы ақпаратты алуға мүмкіндік береді, сонымен қатар әлеуметтік және моральдық тәжірибе жинақтайды және оны қоршаған әлемді танып-білу барысында ойландырады. Түрлі және қызықты тапсырмалар балаларға мәтінмен тиімді жұмысты меңгеруге, жылдам оқуды ғана емес, сонымен бірге оқығанын түсінуге, есте сақтауға және талдауға көмектеседі. Осылайша, мектеп оқушылары орта мектеп бағдарламасын меңгеруге дайындалады. Олар әрі қарай оқу үшін жоғары сапалы негіз алады және барлық қажетті сынақтарды сәтті тапсыра алады. Функционалдық сауаттылық қазіргі қоғамда тұлғаның толыққанды қызмет етуін қамтамасыз ететін білім мен дағдылардың жиынтығы ретінде түсінілетіндіктен, оны мектеп оқушыларында дамыту тек PISA мониторингінің нәтижелерін жақсарту үшін ғана емес, Үкіметтің осы стандартты іске асырудың дәлелі ретінде қажет. Ел үкіметінің алдына қойған міндеттері, сонымен қатар жалпы Қазақстан қоғамының дамуы. Жас ұрпақтың функционалдық сауаттылығының төмендігі олардың қоғамға бейімделуін және әлеуметтенуін қиындатады. Қазіргі Қазақстан қоғамына еңбекте және кәсіби қызметте өз әлеуетін барынша арттыра алатын, сол арқылы қоғамға пайда әкелетін және елдің дамуына үлес қоса алатын тиімді азаматтар қажет. Бұл қоғамдық деңгейде мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту мәселесінің өзектілігін түсіндіреді. Кез келген мектеп оқушысы әлеуметтік жағынан табысты болғысы келеді, сонымен қатар оның ата-анасы да өз баласының есейген кездегі әл-ауқатының жоғары болуына үміттенеді. Демек, функционалдық сауаттылықты дамытудың өзектілігі оқу іс-әрекетінің субъектілерінің оқушылардың жоғары оқу және әлеуметтік жетістіктеріне қызығушылық танытуымен де негізделеді, бұл олардың функционалдық сауаттылығымен қамтамасыз етіледі. Жалпы білім берудің негізгі білім беру бағдарламасын меңгеретін оқушылардың мазмұны мен жоспарлы нәтижелеріне қойылатын талаптарға сәйкес оқушыларда әмбебап тәрбиелік іс-әрекетті қалыптастыру нәтиже ретінде қарастырылады. Олардың арасында оқу және ақпаратпен жұмыс істеу ерекше орын алады. Мемлекеттік білім беру стандартында оқушының оқу құзыреттілігін қалыптастыру, өзін-өзі сауатты оқырман ретінде түсіну, оқу әрекетін өзін-өзі тәрбиелеу құралы ретінде пайдалану басты мақсат болып табылады. Адамзаттың даму тарихында кітап оқу әрқашан маңызды рөл атқарды.

«Оқу сауаттылығын арттыруда мәтінмен жұмыс» авторлық жұмысының мақсаты:

Оқушыларды тұлғалық деңгейде дамыту үшін оқу сауаттылығын дамытудың негізгі гуманитарлық пәндері әдебиет және қазақ тілі сабақтары болып табылады, себебі тілдік сабақтарда барлық пәндер бойынша жалпы оқушыны дамыту тапсырмаларын шешуге болады. Дегенмен, сауаттылыққа оқытудың әдістемелік техникасы мен стратегияларын талқылағанда біз жеткіншек дамуының нақты психикалық және психологиялық ерекшеліктерін де ұмытпауымыз керек. Оқыту процесінде жасөспірімнің ой-өрісі жетіліп, белсенді, өз бетінше ойлау, пайымдау, салыстыру, терең жалпылау, қорытынды жасау қабілеттері дамиды. Жасөспірімнің ақыл-ой әрекетінің басты ерекшелігі - абстрактілі ойлау қабілеті, нақты-бейнелі және абстрактілі ойлау арасындағы қатынастың соңғысының пайдасына өзгеруі. Теориялық ойлауды қалыптастыруда оқу сауаттылығы басты рөл атқарады. Оқушының жас ерекшеліктерін ескере отырып, оқу сауаттылығын дамыту әдістерін таңдау керек. Балалардың оқу әрекетін ынталандыратын педагогикалық жағдаяттарды ұйымдастырылады.

«Оқу сауаттылығын арттыруда мәтінмен жұмыс» авторлық жұмысының міндеті:

Оқушылар мектеп қабырғасында оқып жүрген кезде, теориялық ойлау дүниесін игере бастайды. Бұл кезеңде зерттелетін негізгі материал көркем шығарма болып қала береді, бірақ оны тереңірек талдау белгілі бір сыныптың, жастың, дамудың бағдарламасына байланысты әдебиеттану ғылымының элементтерін зерттеумен міндетті түрде байланысты. Және бұл кезеңде мектеп оқушыларының алғашқы эмоционалды қабылдауы тереңдей түседі және олардың интеллектуалдық күш-жігері ынталандырылады. Шығарманы меңгеру және оны талдау әдетте жазушы қойған көркемдік, адамгершілік, әлеуметтік немесе философиялық мәселелерді шешумен байланысты.

Білімділік: Авторлық жұмыстың бағыты көрсеткендей, мұғалімнің міндеті – оқушыларға мәтіндік мәселелерді ашуға көмектесу, оларды көркем мәтінде шешу жолдарын табу, шығарманы талдауға, оның құрамдас бөліктерінің алуан түрлілігінде оның бірлігін түсінуге үйрету, пайымдауға үйрету, өз ойларын дәйекті, дәйекті түрде тұжырымдау және демонстрациялық сөйлеу, ауызша немесе жазбаша түрде сауатты болуға талпындыру. Эвристикалық әдіс мектеп оқушыларына әдеби шығарманы талдау әдістерін (оларға қолжетімді шамада), әдебиет теориясындағы ұғымдарды, тарихи-әдеби процестің фактілері мен заңдылықтарын меңгеруге көмектеседі. Бұл әдіс мектеп оқушыларының сыни тұрғыдан ойлауын дамытып, білімді өз бетінше меңгеруге үйретеді.

Дамытушылық: Эвристикалық әдіс бойынша оқушылардың ой-пікірлерін құбылысты бақылаудан оны талдауға, одан арығарай жүйелі түрде жетелейтін логикалық айқын сұрақтар жүйесін құруға үйрету. Көркем шығарма мәтінін талдау, сыни мақала, теориялық немесе тарихи-әдеби мәселелер бойынша құру. Белгілі бір сипаттағы қорытындылар неғұрлым жалпылама сипаттағы қорытындыларға әкеелді. Эвристикалық әңгімені құрайтын сұрақтар жүйесі оқушыларды өз бетінше меңгеретін білімге жетелеп қана қоймай, осы білімді меңгерудің жолдары мен әдістерін ашып көрсетуі керек. Көркем шығарма немесе сын мақала мәтіні негізінде тапсырмалар жүйесін құрастыру. Тапсырмалар ауызша немесе жазбаша орындалады. Мұғалімнің немесе оның ұсынысы бойынша оқушылардың мәселе қоюы, дебат өткізу. Деңгейлік тапсырмаларды орындау кезінде қазақтілі сабағында мәтінмен түрлі деңгейдегі жұмыс үлгісі маңызы. Оқушылардан мәтіннің не туралы екенін тақырыпты болжауды сұраудан бастауға болады.

Тәрбиелік: Қазақ тілі сабақтарында оқу сауаттылығын ұйымдастырудың белсенді тәсілі тілдік мәтіндермен жұмыс жасау негізінде жүзеге асырылады. Басты тәрбиелік бағыт осы. Қазақ тілі оқулықтарында оқу сауаттылығы үздіксіз және үзіліссіз мәтіндермен (кестелер, диаграммалар, жарнамалар және т.б.) жұмыс істеу негізінде қалыптасады, бұл мәтіндер ақпараттық бірліктердің арасындағы ерекше байланыстарды қамтитындықтан, оқу дағдыларын аздап қажет етеді. Мәтіннің және осы қосылыстарға арналған арнайы формальды көрсеткіштердің, бағандардың аты, кестелер, түс, шрифтердің де маңызы зор. Сондықтан қазақ тілін оқыту әдістемесі дамуының қазіргі кезеңі үшін лингвистикалық ақпаратты беру формасы ретінде диаграммалар мен кестелер негізінде оқу дағдыларын дамыту өзекті болып табылады. Білім беру сабағын жүйелік-белсенді тәсіл аясында құрудың негізгі принциптерін сақтай отырып, оқушылардың кез келген пән бойынша мәтінмен жұмысы топтық және жеке формалар арқылы құрылады. Топтық жұмысты әртүрлі тәсілдермен модельдеуге болады.

Күтілетін нәтижелер:

• оқу сауаттылығын арттырады;

• оқушылар шығармашылық жұмыстар жасап үйренеді;

• шығарма, мазмұндама, эссе және презентация жазып үйренеді;

• мәтінді терең түсінуге, оны талдауға үйренеді;

• кітаптың құрылымына және тілдік ерекшеліктеріне назар аударады;

• оқулықтарды, әдебиеттерді, басқа да ақпарат түрлерін пайдаланады;

• жаңа білімді өз бетінше алу және қолдана білуді үйренеді;

• оқушылар ең маңызды оқу әрекетін - семантикалық оқуды меңгереді.

• мәтіннің құрылымына, тілдік ерекшеліктеріне назар аударады.

Қорытынды

Оқу сауаттылығын дамыту жұмысының аясында ақпараттық-коммуникациялық технология ерекше өзекті болып табылады. Бұл, ең алдымен, әртүрлі ақпарат көздерімен жұмыс істеу. Сөздік жұмысында түсіндірме және энциклопедиялық сөздіктер таныс емес сөздер мен ұғымдарды түсіндіру үшін өзекті болып табылады. Технологияның маңызды артықшылығы – көрнекілік, өйткені мектеп жасындағы балалар үшін ақпараттың үлкен бөлігі визуалды жадының көмегімен сіңеді және оған әсер ету оқуда өте маңызды. Мұнда ең танымалы - интернет ресурстарын пайдалану. Мен сабақтарымда топтық, жұптық жұмыстарды жиі қолданамын. Оқуды үйретуден оқу үшін оқу дағдыларын меңгеруге дейінгі қалыптасқан жұмыс жүйесі мектеп оқушыларныың үздіксіз білім алуға қажетті білім берудің екінші сатысында оқу сауаттылығы деңгейіне жетуге ықпал етеді. Сипатталған әдіс-тәсілдерді мектеп оқушыларына өз жұмыстарында қолдану нәтижесінде сауатты оқырман, кітап оқуға дағдыланған тұлға болып қалыптасуының негіздері қалыптасады. Оқушының дүниені тану және өзін-өзі білуі ретінде қалыптасуының маңызы зор.. Бұл оқу техникасын, оқығанын түсіну әдістерін меңгерген, кітаптарды білетін және оларды өз бетінше таңдауды білетін адам. Қазіргі мектеп оқушысының белсенді оқу позициясын қалыптастыруға шығармашылық көзқарас пен дәстүрлі емес жұмыс әдістері ғана ықпал етеді деп ойлаймын. Оқу сауаттылығын қалыптастыруға жобалық-зерттеу жұмыстары да кіреді, оның барысында тақырып бойынша қажетті ақпаратты тауып, оны өңдеп, жұмыс нәтижесін аудиторияға ұсыну қажет. Бұл жұмыстағы бірінші көмекшілеріміз ата-аналар. Әдебиеттік оқу сабақтарында мәтіндерді кешенді талдау жұмыстары оқушылардың үлкен қызығушылығын тудырады. Ол үшін шағын көлемді әдеби немесе ғылыми-танымдық мәтіндерді пайдаланамыз. Ұсынылған тапсырмалар (мәтінге тақырып таңдау, сөйлемді жалғастыру, оқиғалар тізбегін анықтау, т.б.) балаларға мәтіннің мазмұнын жақсы түсінуге көмектеседі және оқушыларға мәтіннен қажетті ақпаратты шығарып, оны өңдеуді үйренуге көмектеседі. Ал оқу мәтіндерінің өзі оқушылардың ой-өрісін кеңейтуге ықпал жасайды. Мәтін өзінің функционалдық мақсаты бойынша тілдің ең жоғарғы коммуникативті бірлігі болып табылады, ол арқылы сөздік қатынас жүзеге асады. Мәтін оқырманның/тыңдаушының жауап беру әрекетіне, мәтінді қабылдауға, түсінуге және түсіндіруге арналған сөйлеушінің/жазушының сөйлеу-ой әрекетін көрсетеді. Оқу сауаттылығын дамыту негізінен мета-пән болып табылатын оқушылардың коммуникативтік құзыреттілігін дамытумен байланысты. Сондықтан тек қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында ғана емес, мұндай жұмыстарды басқа да мәтінге лайықталған пәндік сабақтарда да ұйымдастыруға болады.

«Оқу сауаттылығын арттыруда мәтінмен жұмыс» авторлық курсының мазмұны.

Нормативті бөлім. Аптасына 1 сағат теориялық, 1 сағат сарамандық, жалпы барлығы 34 сабақ.

Тұрақтау (мазмұндық) бөлім:

Тақырып №1: Кіріспе. Оқу сауаттылығы жайлы түсінік.

Оқушыларға қазіргі уақытта әлемдегі дүниежүзілік қауымдастықтың қатарынан лайықты орын алып отырған Қазақстан мемлекеті үшін заман талабына сай өзіндік көзқарасы және саяси түсінігі бар, білімді де білікті жас ұрпақтың ел болашағына қажеттігін түсіндіру.

Сарамандық жұмыс: оқудағы құзіреттілік тәсілін жүзеге асыратын іс-әрекет әдістері туралы талдайды.

Тақырып №2: Оқу сауаттылығына қажетті ақпарат.

Оқушыларға оқу сауаттылығын арттыруда қажетті ақпаратты іздеу және таңдау, әдістерді қолдану, ақпаратты іздеу, оның ішінде компьютерлік құралдарды пайдалану, сөйлеуді саналы және ерікті түрде құрастыру сияқты бағыттарымен таныстыру.

Сарамандық жұмыс: мәтінді талдаудың ауызша және жазбаша түрлерін анықтайды.

Тақырып №3-4: Оқу сауаттылығы-маңызды бағыт.

Оқушыларға оқу сауаттылығы дегеніміз мемлекеттік білім стандартына сәйкес жоспарланған оқыту нәтижелерінің бірі болып табылатындығын түсіндіру.

Сарамандық жұмыс: қазақ жазушыларының шығармаларымен танысады.

Тақырып №5-6: Функционалды сауатты болудың маңыздылығы.

Оқушыларға функционалды сауатты болудың бір жолы-оқу сауаттылығы екенін түсіндіру. Бұл дегеніміз, ақпаратты табу, мәтінді интерпретациялау, рефлексия және бағалау екендігінен нақты ақпарат беру.

Сарамандық жұмыс: оқушылар өздері оқыған дүниесінен керектісін ала білудің маңыздылығын талдайды.

Тақырып №7-8: Оқу сауаттылығын қалыптастыру негіздері.

Оқушыларға оқу сауаттылығын қалыптастыру үшін қандай технологияларды пайдалануға болатындығын, мәселен оқу және жазу арқылы оқушылардың сыни ойлау технологиясын дамытуға болатындығын түсіндіру.

Сарамандық жұмыс: сыни ойлау технологиясының маңызын талдайды.

Тақырып №9-10: Оқу сауаттылығын арттыру.

Оқушыларға мәтіннен алған ақпаратты қорыту үшін «эссе» әдісі туралы түсіндіру, эссе жазу барысында оқушылар мәтіндегі негізгі ойды, идеяны анықтау қажеттігін ұғындыру.

Сарамандық жұмыс: эссені өңдеу және жүйелеу және оны әртүрлі тәсілдермен ұсыну мүмкіндігін үйренеді.

Тақырып №11-12: Зерттеу сабақтарының сапасы.

Оқушыларға зерттеу сабақтарына орай мәтiнмен жұмыс жасауды түсіндіру, оқу сауаттылығы үшін интербелсендi әдiс-тәсiлдердi айту. Мәтіндердің түрлерімен таныстыру.

Сарамандық жұмыс: мәтінмен жұмыс барысында белсенді оқуды талдайды.

Тақырып №13-14: Мәтін бойынша тұжырым жасау

Оқушыларға мәтін бойынша тұжырым жасаудың маңыздылығын түсіндіру. Оқылған тақырыпты ұжымдық талқылау, пікірталас өткізу. Мәтіннің негізгі идеясын, мазмұнын ұғу, жазушы өмірі, шығармасымен танысу.

Сарамандық жұмыс: оқулық материалдарымен, арнайы қосымша мәлімет көздермен жұмыс жасауды үйренеді.

Тақырып №15-16: Иллюстрациялық суретті мәтіндермен жұмыс.

Оқушыларға тақырып мағынасын талқылау және дайын иллюстрацияларға көзқарасын талдау, эмоциялар, қиял, мазмұнды ұғыну, көркем форма жайлы түсіндіру.

Сарамандық жұмыс: сурет арқылы көзқарасты кеңейту мүмкіндігін талдайды.

Тақырып №17-18: Ғылыми-танымдық, ресми мәтіндермен жұмыс.

Оқушыларға оқу сауаттылығы дегеніміз әртүрлі мәтіндерден, көркем-әдеби, ғылыми-танымал, ресми мәтіндермен жұмыс істей білу екендігін түсіндіру.

Сарамандық жұмыс: мұғалім көмегімен мәтінмен жұмыс жасауды саралайды.

Тақырып №19-20: PISA зерттеуіндегі мәтіндер ерекшелігі.

Оқушыларға PISA зерттеуінде оқушылардың жазбаша мәтіндерді түсінуді және оларға білімдері мен дағдыларын қоғам өмірінде қолдана білуді түсіндіру, оқу сауаттылығын тексеру оқу техникасына байланысты екенін ұғындыру.

Сарамандық жұмыс: оқу сауаттылығын тексеруді мұғалім көмегімен жалғайды.

Тақырып №21-22: Оқылым дағдысы-көз жүгіртіп оқу.

Оқушыларға оқылым дағдыларының ерекшеліктері бойыншы оқу сауаттылығын арттыруды түсіндіру. Мәтіннің мазмұнын түсіну үшін көз жүгіртіп оқу дегеніміз мәтіндегі жалпы идеяны түсінуге арналғанын талқылау.

Сарамандық жұмыс: көз жүгіртіп оқу-тездетіп шола оқу екенін талдайды.

Тақырып №23-24: Мәтіннен нақты ақпаратты табу.

Оқушыларға нақты ақпараттарды табу үшін тұтас мәтінді түсініп оқу, мазмұнын білу туралы түсіндіру. Мәтіннен қажет пайыздық көрсеткіштерді, жылдарды немесе қажетті сөздерді табуды түсіндіру.

Сарамандық жұмыс: мұғалімнің көмегімен оқыған мәтіндерді талдайды.

Тақырып №25-26: Мәтін құрылымы.

Оқушыларға мәтін құрылымын түсінудің маңыздылығын түсіндіру. Яғни, кіріспе бөлім, негізгі бөлім, қорытынды бөлім не себептен жазылатындығын түсіндіру.

Сарамандық жұмыс: мәтіннің әр бөлігін, түрлерін талдайды.

Тақырып №27-28: Болжай оқуға арналған кеңестер.

Оқушыларға болжай оқи білу дегеніміз оқылымнан бұрын жасалатын әдіс екенін түсіндіру. Балалар мәтінді оқымас бұрын оның мазмұнын және көтеретін мәселесі туралы топтарында талқылап айтады. Бұл үшін оқушылар мәтін тақырыбына, қосымша берілген суретке қарап болжап, мәтіннің не туралы екенін өз сөздерімен айтып жеткізуге тырысады.

Сарамандық жұмыс: мұғалім көмегімен болжай оқуды қосымша кітаптар арқылы үйренеді.

Тақырып №29-30: Автордың мәлімдемесі-мәтіннің мазмұны.

Оқушыларға автордың мәлімдемесін жеткізудің ең жақсы әдістерінің бірі - оқыған мәтінді өз сөздерімен жеткізу екенін түсіндіру. Оқушының мазмұндау сөздері түпнұсқаның көшірмесі емес, автордың басқа тұжырымдағы ойларының қайталануы. Яғни оқушы мәтінді құр жаттап алса, тек жаттаған тұжырымдар түрінде білсе, бұл оның мәтінді оқығаны емес, жаттап алғанының көрсеткіші.

Сарамандық жұмыс: мәтінді өз сөздерімен айтудың ерекше құпиялары әрбір бөлікті өз сөздерімен айтып, мазмұныны толық беруді талдайды.

Тақырып №31-32: Мәтіннің ішкі мағынасы.

Оқушыларға оқу сауаттылығын дамтыу үшін мәтін түсіндіріліп, оның ішкі мәнін ашық оқыту керек. Мұнда белсенді талдау, мәтін элементтерін бір-бірімен салыстыру, мәтінде жасырылған ішкі мағынаның қалай жасалғанын анықтауға көмек бере түсіндіру.

Сарамандық жұмыс: мәтін талдау туралы жарық көрген кітаптардың ерекше жанрлық бағыттарымен танысады.

Тақырып №33-34: Қорытынды. Оқу сауаттылығы-заман талабы.

Оқушыларға оқу сауаттылығын арттыру заман талабы екенін түсіндіру. Қазірде оқушылар нақты ақпаратты анықтаудың дағдысын дамытуы қажет. ыОсы мақсатпен оқыған кезде оқушыда мәтіннің мазмұндық, идеялық құрылымы жағынан жалпы түсінік қалыптасады.

Сарамандық жұмыс: Сабақ барысында әр оқушы міндетті түрде ынталандырылып, сарамандық жұмысқа белсене атсалысады.