«Оқу сауаттылығын дамытудың тиімді әдістері» арнайы курсы бағдарламасымен жұмыс жасау үшін ұсынылатын тапсырма үлгілері:

Тапсырма

Мұғалім оқушыларға мәтіндерге перифраз жасау үшін алдымен бірнеше ақпараттар және үлгісін ұсынады.

Жинақы мәтін – бастапқы мәтіндегі негізгі идеялар мен ақпараттарды сақтай отырып, мәтін көлемін ықшамдау және өңдеу.

• Мәтінді толықтай түсіне отырып, мәтіндегі негізгі ойды басқа формамен бекіту процесі.

• Түпнұсқа мәтін жинақы мәтінге айналады.

Түрлері: тезис, аннотация, презентация, конспект, кесте, схема, тезистік жоспар, ықшамдалған мәтін

Мазмұндық өңдеу:

Мәтінді мұқият оқу және негізгі, қосымша ақпараттарды анықтау; қосымша ақпараттарды сызып тастау.

Негізгі ойды білдіретін тірек сөздерді, сөйлемдерді белгілеу.

Автор ойын, баяндау желісін сақтай отырып, мәтіндегі негізгі ойды ықшамдау.

Мәтін түпнұсқасының сілтемесін көрсету. Мысалы: Абай айтқандай..., «Ұлан» газетінде ..., Мақалада «.....» берілген, т.б.

Үлгі- мысал

Түпнұсқа:

Ұлттық тағамдардың пайдасы

Қазақ халқы асты жоғары бағалап, қадірлей білген. Сондықтан қазақтар адам қажеттіліктерінің ішінде тағамды жоғары қойған. «Астан үлкен емессің», «Ерді қорласаң састырар, асты қорласаң құстырар» деген секілді ескертпе сөздер, мақал- мәтелдер осының дәлелі. Қай заманда, қалай айтылғанына қарамастан, халық асты құрметтеудің жолын, оны әзірлеудің көзін, ретін таба білген.

Жинақы мәтін

Қазақ халқы асты жоғары бағалап, адам қажеттіліктерінің ішінде жоғары қойған және оны дайындау жолдарын білген.

Тапсырма

Берілген ақпараттарды қолдана отырып, ұсынылған мәтіннен тезис жазыңыз.

Тапсырма

Алдымен оқушыларға екі мәтін таратылады. Топтық тапсырма ретінде мәтіндердің стиліне, тілдік құрылымына талдау жасайды.

1-топ:

2-топ:

3-топ:

4-топ:

Тапсырма

Мәтін мазмұны бойынша 5 сұрақ құрастырыңыз.

______________________________________________________________________________________

Тапсырма

Мұғалім оқушыға төмендегі сұрақтарды қояды:

- ғылыми стиль, стильдің тілдік ерекшеліктерін атаңыз.

- публицистикалық стильдің тілдік қолданыстарын айтыңыз

- шешендік сөздер мен публицистикалық стильдің ұқсастығы неде?

Тапсырма

Оқушыларға екі түрлі стильде жазылған мәтін ұсынылады.

Тапсырма

Мәтінді оқиды, не туралы айтып тұрғанын айтып, өз ойын жеткізуде қай стильді қолданғанын, оның тілдік ерекшелігіне мысалдар арқылы талдау жасайды.

- Босқындар мәселесінің шиеленісуі

- Урбанизация проблемасы деген терминдерге түсінік береді. Тілшінің сөзді шебер қолданғанын неден байқауға болады? Талқылайды.

Мұғалім стильге байланысты мәліметтерді оқушылардың естеріне салады. Публицистикалық стильде қоғамдық саяси мәселе қарастырылады. Қоғамдағы әлеуметтік мәні бар өзекті мәселелерді шешуге көмектесетін, сол мәселелерді халыққа жеткізетін, үгіт-насихаттық қызмет атқаратын бұл стильдің де өзіндік белгілері бар екенін айту керек.

Публицистикалық стильге радио-телехабарлар тілі, газет-журналдар тілі жатады.

- тілдің эмоциональдық элементтері мен сөзді образды қолдану жағынан әдеби стильге жақын;

- фактіні толық және логикалық жүйелі баяндау тәсілі жағынан ғылыми стильге жақын екенін ескертеді.

Әдеби жанрдың түрлеріне тоқталып, түсінік береді.

Әңгіме – әдебиетте оқиғаны қарасөзбен баяндайтын шағын көркем шығарма жанры.

Очерк – публицистикалық стильдің ішіндегі ең күрделісі. Очерк публицистикалық жанр ретінде үлгілі оқиғаны, құбылысты, оның кейіпкерлерін насихаттайды.