Оқушылардың ағылшын тіліндегі оқу дағдыларын жақсарту үшін қолданылатын әдістер

ОҚУШЫЛАРДЫҢ АҒЫЛШЫН ТІЛІНДЕГІ ОҚУ ДАҒДЫРЛАРЫН ЖАҚСАРТУ ҮШІН ҚОЛДАНЫЛАТЫН ӘДІСТЕР

Лепесова Гүлжан Сәрсенғалиқызы

Ағылшын тілі пәні мұғалімі, педагог – сарапшы

Қызылорда облысы, Жалағаш ауданы

Әл-Фараби атындағы №201 мектеп – лицейі

Аңдатпа

Бұл мақалада оқушылардың ағылшын тіліндегі оқу дағдыларын жақсартуға арналған тиімді әдістер қарастырылады. Атап айтқанда, сөздік қорды кеңейту, мәтінді түсіну стратегиялары, интерактивті оқыту тәсілдері және оқылым тапсырмаларын тиімді пайдалану мәселелері талқыланады. Сонымен қатар, заманауи технологияларды қолданудың маңыздылығы және оқушылардың мотивациясын арттыру жолдары қарастырылады.

Кілт сөздер: ағылшын тілі, оқу дағдылары, интерактивті әдістер, сөздік қор, мотивация, заманауи технологиялар.

Abstract

This article discusses effective methods for improving students' reading skills in English. In particular, it examines vocabulary expansion, text comprehension strategies, interactive teaching techniques, and the effective use of reading tasks. Additionally, the importance of modern technology and ways to enhance students' motivation are highlighted.

Keywords: English language, reading skills, interactive methods, vocabulary, motivation, modern technology.

Аннотация

В данной статье рассматриваются эффективные методы улучшения навыков чтения учащихся на английском языке. В частности, обсуждаются расширение словарного запаса, стратегии понимания текста, интерактивные методы обучения и эффективное использование заданий по чтению. Кроме того, рассматривается важность применения современных технологий и способы повышения мотивации учащихся.

Ключевые слова: английский язык, навыки чтения, интерактивные методы, словарный запас, мотивация, современные технологии.

Мен ағылшын тілін оқытуда кездесетін негізгі қиындықтарды өз тәжірибемнен жақсы білемін. Оқушылардың оқу дағдыларын дамыту – тек тіл үйренудің емес, олардың жалпы оқу дағдыларын жетілдірудің маңызды бөлігі. Көптеген оқушылар ағылшын тіліндегі мәтіндерді түсінуге қиналады, себебі сөздік қоры жеткіліксіз, сөйлем құрылымы күрделі немесе мәтіннің мағынасы оларға таныс емес. Осы себепті оқу дағдыларын жақсарту тек грамматиканы меңгеру ғана емес, сонымен қатар оқуға деген қызығушылықты ояту мен тиімді әдістерді қолдану екенін түсіндім.

1. Ағылшын Тілінде Оқу Дағдыларының Маңызы

Оқудың Тіл Үйренудегі Рөлі

Мен үшін ағылшын тілін үйрену барысында оқудың рөлі ерекше. Тіл – тек грамматика мен сөздік қордан ғана тұрмайды, ол – ойлау, түсіну және қарым-қатынас жасау құралы. Ал бұл қабілеттерді дамытуда оқудың маңызы зор.

Алғашында мен ағылшын тіліндегі мәтіндерді оқығанда көптеген қиындықтарға тап болдым. Белгісіз сөздер тым көп көрінді, сөйлем құрылымдары түсініксіз болып көрінді. Бірақ мен оқуды жалғастыра бердім. Мен үшін ең бастысы – қиындықтарға қарамастан, оқуды әдетке айналдыру болды. Мен кітаптардан бастап, мақалалар, блогтар, тіпті әлеуметтік желідегі посттарға дейін оқыдым. Бірте-бірте мен сөздерді контекст бойынша түсіне бастадым, ал грамматикалық құрылымдар өздігінен есімде сақталатын болды[1].

Мен оқудың маған жаңа сөздерді үйренуге ғана емес, ойлау қабілетімді дамытуға да көмектескенін байқадым. Мысалы, мен ғылыми мақалалар оқығанда жаңа терминдермен танысып, күрделі ақпаратты түсінуді үйрендім. Ал көркем әдебиетті оқығанда ағылшын тілінің байлығын, әртүрлі стильдер мен сөйлем құрылымдарын меңгердім. Сонымен қатар, ағылшын тілінде оқудың арқасында мен тілдік интуициямды дамыттым. Қазір мен жаңа сөздерді жаттап қана қоймай, олардың қай контексте қолданылатынын да тез ұғынамын.

Оқу тек сөздерді тану немесе мәтінді түсіну ғана емес, ол – жаңа мәдениетпен танысу, ой-өрісті кеңейту, тілді шынайы өмірде қалай қолдануға болатынын көру. Ағылшын тіліндегі мәтіндер маған тек тілдік білім беріп қана қоймай, дүниетанымымды кеңейтті.

Оқу Дағдыларының Негізгі Компоненттері

Оқу барысында мен бірнеше маңызды дағдыларға назар аудардым.

Біріншіден, сөздік қордың бай болуы – оқудың негізгі шарты. Егер мәтіндегі негізгі сөздерді білмесем, оның мағынасын толық түсіне алмаймын. Осы себепті мен әрдайым жаңа сөздерді түртіп алып, оларды күнделікті өмірде қолдануға тырыстым. Әрбір жаңа сөз – мен үшін кілт сияқты болды. Ол кілт арқылы мен жаңа ойларды, жаңа ақпараттарды аша алдым[2].

Екіншіден, оқудың жылдамдығы мен дәлдігі өте маңызды. Кейбір мәтіндерді тез оқып шығу қажет болса, кейбірін мұқият талдау керек. Мысалы, жаңалықтарды оқығанда басты ақпаратты тез алу маңызды болса, ғылыми мақалаларды оқығанда әрбір сөйлемге терең үңілу керек.

Тағы бір маңызды дағды – контекст арқылы сөздің мағынасын анықтау. Бастапқыда мен әрбір белгісіз сөзді сөздіктен іздеуге тырысатынмын, бірақ уақыт өте келе, мен сөздерді контекстке сүйене отырып түсіне бастадым. Бұл маған оқылым жылдамдығын арттыруға көмектесті.

Сонымен қатар, оқудың тағы бір маңызды аспектісі – оны үздіксіз жалғастыру. Мен үнемі жаңа материалдар іздеп, әртүрлі тақырыптағы мәтіндерді оқып отырамын. Өйткені, тілдік дағдыларды дамыту үшін үнемі тәжірибе қажет.

Мен үшін ағылшын тілінде оқу – тек ақпарат алу емес, жаңа мүмкіндіктердің есігін ашу. Бұл менің білімімді жетілдіруіме, сөздік қорымды кеңейтуіме және тілді еркін меңгеруіме көмектесетін ең маңызды құрал. Егер мен бұл дағдыларды дамытпасам, менің ағылшын тіліндегі өзімді еркін сезінуім мүмкін болмас еді. Сондықтан мен оқуды ешқашан тоқтатпаймын[3].

2. Оқу дағдыларын қалыптастыру әдістері

Фонетикалық және лексикалық дағдыларды дамыту

Мен ағылшын тілінде оқуды бастаған кезде, ең алдымен сөздердің дұрыс дыбысталуын меңгеру керек екенін түсіндім. Дұрыс оқылмаған сөздерді есту қиынға соғады, сондықтан аудио материалдармен жұмыс жасау мен үшін өте пайдалы болды. Сонымен қатар, жаңа сөздерді есте сақтаудың ең жақсы тәсілі – оларды контексте қолдану. Осы мақсатта мен ағылшын тіліндегі қызықты мәтіндерді жиі оқып, жаңа сөздерді дәптеріме жазып отырдым[4].

Түсіну және мәнерлеп оқу тәсілдері

Оқылымды жақсарту үшін мен мәнерлеп оқу әдісін қолдандым. Бұл әдіс менің айтылымымды жақсартуға, сөйлем құрылымын түсінуге және мәтіннің мағынасын тереңірек сезінуге көмектесті. Сондай-ақ, кейбір мәтіндерді бірнеше рет қайталап оқу арқылы мен олардың мағынасын жақсы түсіне бастадым[5].

Когнитивті оқу стратегиялары

Кейбір мәтіндерді оқу барысында мен әртүрлі стратегияларды қолдандым:

• Сканерлеу – қажетті ақпаратты жылдам табу үшін.

• Шолу оқу – негізгі ойды түсіну үшін.

• Егжей-тегжейлі оқу – толық мазмұнды ұғыну үшін.

Осы әдістерді қолдану арқылы мен мәтіндерді жақсы түсіне бастадым.

3. Интерактивті оқыту әдістерін қолдану

Диалогтік оқыту әдістері

Мен ағылшын тілін оқуда өзара диалог жүргізудің маңыздылығын түсіндім. Оқушыларға мәтінді талқылауға, сұрақтар қоюға және өз ойларын еркін жеткізуге мүмкіндік беру – олардың оқу дағдыларын жақсартудың тиімді жолы. Диалогтік әдістер мәтін мазмұнын түсінуге көмектесіп, сыни ойлауды дамытады[6].

Сөздік қорды кеңейтудегі ойын технологиялары

Тілді меңгеру процесінде ойын әдістерінің қаншалықты тиімді екенін өз тәжірибемнен көрдім. Ойын арқылы жаңа сөздерді есте сақтау жеңілдейді, оқуға деген ынта артады. Мысалы, кроссвордтар, сөздік ойындар, ассоциация әдістері оқуға деген қызығушылығымды арттырды.

Мультимедиялық құралдарды пайдалану

Бейнематериалдар мен аудио жазбалар арқылы менің оқу дағдыларым айтарлықтай жақсарды. Әртүрлі форматтағы материалдарды пайдалану мәтінді түсіну қабілетімді арттырып, оқылымды жақсартуға көмектесті[7].

3.Оқу мотивациясын арттыру жолдары

Қызықты мәтіндер мен шынайы өмірге жақын материалдарды қолдану

Мен үшін ағылшын тілінде оқу қызықты әрі тиімді болуы үшін мен өзіме жақын, мағыналы мәтіндерді таңдадым. Бұл менің оқуға деген ынтамды арттырып қана қоймай, ағылшын тіліндегі ақпаратты түсінуімді жақсартты.

Алғашында мен оқулықтағы стандартты мәтіндерді ғана оқысам, уақыт өте келе өзіме қызықты тақырыптарды іздей бастадым. Мен саяхат туралы мақалаларды, күнделікті өмірге байланысты диалогтарды, блогтарды, жаңалықтарды және ғылыми жаңалықтарды қамтитын мәтіндерді оқуға тырыстым. Осылайша, оқу тек тіл үйренудің құралы ғана емес, мен үшін пайдалы және қызықты ақпарат көзіне айналды[8].

Мен нақты өмірден алынған материалдарды оқу арқылы ағылшын тілінің шынайы қолданысын көрдім. Мысалы, газеттерден немесе жаңалық порталдарынан мақалалар оқығанда, мен қазіргі заманғы ағылшын тіліндегі өзекті сөздер мен тіркестерді үйрендім. Бұл менің сөйлеу және жазу дағдыларыма да оң әсерін тигізді.

Сонымен қатар, мен көркем әдебиетті оқуға да көп көңіл бөлдім. Көркем шығармалар менің тілдік қорымды кеңейтіп, сөйлем құрылымдарын жақсы түсінуге көмектесті. Кейде мен сүйікті кітаптарымды ағылшын тілінде қайта оқитынмын, бұл маған жаңа сөздерді жылдам меңгеруге мүмкіндік берді.

Жалпы, оқу материалының қызықты болуы – оқуға деген мотивацияны арттырудың негізгі жолдарының бірі. Егер мәтіндер адамды қызықтырмаса, оларды оқуға деген құлшыныс та төмендейді. Сондықтан, мен өзіме ұнайтын тақырыптарды таңдап, оларды жүйелі түрде оқуды әдетке айналдырдым.

Жеке және топтық жұмыс түрлері

Мен ағылшын тілін үйрену барысында жеке жұмыс жасаумен қатар, топтық жұмыс әдістерін де тиімді қолдандым. Жеке оқудың артықшылығы – өз қарқыныңмен жұмыс істеуге мүмкіндік береді, бірақ кейде топтық жұмыс арқылы оқуды әлдеқайда тиімді етуге болатынын түсіндім.

Топта жұмыс жасау кезінде мен ағылшын тілінде еркін сөйлесуге, пікір алмасуға және жаңа ақпаратты тез меңгеруге мүмкіндік алдым. Басқа оқушылармен бірге оқу барысында мен олардың тәжірибелерінен үйрендім, ал өзім түсінген нәрсені басқаларға түсіндіру арқылы білімімді бекіте түстім.

Біз бір-бірімізге мәтіндерді оқып беріп, сұрақтарға жауап бердік, түрлі рөлдік ойындар ойнадық, пікірталастар өткіздік. Осылайша, ағылшын тіліндегі мәтіндерді оқу мен талқылау қызықты әрі пайдалы болды.

Мен топтық жұмыс арқылы жаңа тәсілдерді үйреніп, өзімді еркін сезіне бастадым. Кейде топ мүшелері маған қиын сөздер мен сөйлемдерді түсіндіруге көмектесті, ал кейде мен өзім басқаларға көмектесіп, оқыған материалды жақсы меңгердім[9].

Топтық жұмыс менің оқу мотивациямды арттырды, өйткені мен жалғыз емес екенімді, басқалар да менімен бірге бір мақсатқа ұмтылатынын сезіндім. Бұл өзара қолдау мен ынталандыруды күшейтіп, оқу процесін жеңілдетті.

Қалыптастырушы бағалау және кері байланыс

Мен оқыған материалдарды жақсы меңгеру үшін мұғалімнің кері байланысын жиі пайдаландым. Бұл менің қателерімді түзетуге, өз оқу деңгейімді жақсартуға және жаңа әдістерді үйренуге мүмкіндік берді.

Кері байланыс алу мен үшін өте маңызды болды, өйткені ол менің дұрыс және қате жерлерімді анықтауға көмектесті. Мұғалімнің кеңестері арқылы мен қандай бағытта жұмыс істеу керектігін түсіндім. Кейде мен қателерімді байқамайтынмын, ал мұғалім немесе топтағы басқа оқушылар оны түзетіп, маған көмектесетін.

Сонымен қатар, мен өзімді бағалауды да үйрендім. Кейде оқыған мәтіндерімнің мазмұнын өзіме қайта баяндап беретінмін, негізгі ойларды жазып шығатынмын немесе қысқаша реферат жазатынмын. Осылайша, мен өзімнің түсінігімді тексеріп, қай бағытта жұмыс істеу керектігін анықтай алдым[10].

Қорытынды

Ағылшын тілінде оқуды меңгеру – күрделі, бірақ қызықты процесс. Бұл процесте мен өз дағдыларымды дамытудың бірнеше тиімді жолдарын таптым: жаңа сөздерді контексте меңгеру, интерактивті әдістерді қолдану, қызықты мәтіндермен жұмыс жасау және түрлі оқу стратегияларын пайдалану. Осы әдістерді жүйелі түрде қолдану арқылы мен ағылшын тіліндегі мәтіндерді еркін оқып, түсіне бастадым.

Мен үшін оқу тек ақпарат алудың құралы ғана емес, сонымен қатар жаңа мүмкіндіктерге жол ашатын дағды болып табылады. Егер әрбір оқушы өз оқу стратегиясын дұрыс анықтап, тиімді әдістерді қолданса, олар ағылшын тілінде оқу дағдыларын жақсарта алады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Brown, H. D. (2007). Principles of Language Learning and Teaching (5th ed.). Pearson Education.

2. Harmer, J. (2007). The Practice of English Language Teaching (4th ed.). Pearson Longman.

3. Nation, P. (2009). Teaching ESL/EFL Reading and Writing. Routledge.

4. Ur, P. (2012). A Course in English Language Teaching. Cambridge University Press.

5. Richards, J. C., & Rodgers, T. S. (2014). Approaches and Methods in Language Teaching (3rd ed.). Cambridge University Press.

6. Krashen, S. D. (1982). Principles and Practice in Second Language Acquisition. Pergamon Press.

7. Nunan, D. (1999). Second Language Teaching & Learning. Heinle & Heinle.

8. Hedge, T. (2000). Teaching and Learning in the Language Classroom. Oxford University Press.

9. Чумак, А. В. (2016). Методы и приемы формирования читательских навыков на уроках английского языка. Москва: Издательство МГПУ.

10. ҚР Білім және ғылым министрлігі. (2020). Ағылшын тілін оқыту әдістемесі: инновациялық тәсілдер мен стратегиялар. Астана: ҚР БҒМ баспасы.