Тарихи процестерге өркениетті қадам жасау арқылы әлемдік тарихи сана аса зор мүмкіндікке ие болды. Бұл әсіресе ХХ ғасырдағы ойшылдардың теориялары мен тарихты осы позиция тұрғысынан зерттеп, өздерінің маңызды еңбектерін қалдырған ғалымдарға қатысты.

Еңбектері баяғыдан-ақ әлемдік деңгейде мойындалып, өркениеттің классикалық теориясы саналды.

«Өркениет» сөзін ең алғаш рет 1756 жылы француз тарихшысы қолданды. Кейін бұл ұғымды 1767 жылы XVIIIғ соңы мен ХІХғ. Басында өмір сүрген шотланд ағартушысы өзінің «Азаматтық қоғам тарихының очерктері» атты трактатында қолданды.

Қоғамдық тәртіптің сақталуын, мәдениеттің жоғары деңгейін, жеке тұлғаның жағдайының жақсы болуын және құқығының қорғалуын өркениетті мемлекеттің белгілері деп санады. Кезінде өркениет туралы ешқандай теория болмаса да, ұлы грек тарихшысы өз заманынан алдыңғыны болжап, өркениеттің негізгі белгілерін сипаттап кетті.

Бостандық, әділдік және құқық салтанат құрған азаматтық қоғамның келбеті.

Жабайылық пен тағылық үстем болған, адамзаттың тарихи даму кезеңі.

Дамуыдың белгілі кезеңінде тұрған қоғам.

Адамдардың тарихи қауымын өзге құрылымдардан ерекшелейтін, өзіндік экономикалық, әлеуметтік, саяси, рухани, құндылықтар тұтастығы.

Мәдениеттегі тұтастылықтың пайда болуы.

Қандай да болмасын мәдениеттің соңғы эволюциялық сатысы, индустрия мен техниканың дамуын бейнелеп, әдебиет пен өнердің тоқырауын, адамдардың үлкен қалаларға шоғырлануын, халықтың өзіндік болмысынан айырылып, қалың тобырға айналуын сипаттайды.

1

О.Шпенглер

2

С.Хантингтон, К.Ясперс

3

А.Тойнби

4

О.Тоффлер, У.Ростоу

5

Л.Морган, К.Маркс, Ф.Энгельс

6

Вольтер, Ш.Монтескье, Д.Дидро

7

Грек тарихшысы Фукидид

8

Үлкен Мирабо А.Фергюсон

9

Н.Я.Данилевский, К.Н.Леонтьев, П.А.Сорокин

10

ХХ ғасырдағыМ.Вебер, О.Шпенглер, А.Тойнби, Ф.Бродель, К.Ясперс

Вольтер

Арнольд Джозеф Тойнби

Фридрих Энгельс

Дени Дидро

Шарль Луи де Монтескьё

Карл Маркс

Освальд Шпенглер

Льюис Генри Морган

1818-1883

1713-1784

1820-1895

1880-1936

1818-1881

1689-1755

1889-1975

1694-1778