Мектеп:

ҚЗМ «Бәйтерек»

Пәні:

химия

Бөлім:

9.1С Химиялық реакция жылдамдығы

Педагогтің аты-жөні:

Г.Х. Ширинбекова

Күні:

09.10.2025 ж.

Сыныбы: 9«А»,9«Б»

Қатысушылар саны: Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы:

Өршіткілер. Тежегіштер.

№ 3 зертханалық жұмыс «Реакция жылдамдығына өршіткінің әсері»

Оқу мақсаты

9.3.2.3 -катализатордың реагенттен айырмашылығын және реакция жылдамдығына әсерін түсіндіру

9.3.2.4 -реакция жылдамдығына ингибитордың әсерін түсіндіру

Сабақтың мақсаты (SMART):

Барлық оқушылар:

- Өршіткілер мен тежегіштің анықтамасын береді

- Өршіткінің реакция жылдамдығына әсерін сипаттайды

- Өмірден нақты мысалдар келтіреді

Жасампаздық және жаңашылдық

- Түрлі объектілердің жеке белгілерін салыстыра білу, заттарды жалпы белгілер бойынша талдау, біріктіру.

- Қарапайым өлшеулер жүргізу, практикалық есептерді шешуге арналған құралдармен жұмыс жасай алу.

- Зерттеуге, экспериментке бағытталған жобалық тапсырмаларды орындау

Сабақтың түрі:

Жаңа білімді меңгеру

Әдіс-тәсілдер:

Топтық жұмыс, сұрақ-жауап, зертханалық тәжірибе

Сабақ кезеңі/уақыты

Педагогтің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Қызығушылықты ояту

3 мин.

Топқа бөлу

І.Ұйымдастыру кезеңі:

Сәлемдесу. Түгелдеу.

Проблемалық жағдай туғызу. Білімалушылардың мотивациясын ояту.

2. «Көшбасшы» тәсілімен топқа бөлу.

ә). Топ ережесін еске түсіру.

б). Топтастыру.

Топқа бөлу.

«Көшбасшы» әдісі.

Оқушылардың арасынан көшбасшы 3 оқушы шығып, өзінің тобына мүшелерін таңдайды.

1-топ: «Өршіткі» тобы

2-топ: «Тежегіш» тобы

3-топ: «Катализ» тобы

Топтың ережесі:

1. ТҚЕ сақтау.

2. Топ басшысына бағыну.

3. Белсенді болу.

4. Бір-бірін тыңдау, өз пікірімен ашық бөлісу, басқалардың пікіріне құрметпен қарау.

5. Уақыт шегінде жұмыс жасау.

Мақсаты: Оқушылар бір-біріне тілек білдіреді, тыңдау дағдыларын дамытуға бағытталады, сондай-ақ барлық оқушылардың қатыстыры-луы арқылы сабаққа белсенділігі артады.

Тиімділігі: Оқушылар бір-біріне тілек айту арқылы жақындасады, көңіл күйін көтереді және бауырмалдығын оятады.

Саралау: Бұл жерде саралаудың «Жіктеу» тәсілі қолданылады. Оқушылар-дың оқуға деген қызығушы-лығын арттыру мақсатында мүмкіндігінше оларға таңдау еркіндігі беріледі.

Интерак-тивті тақта

Слайд-1,2

Дидакти-калық материал-дар, химиялық құралдар мен заттар.

Жаңа сабаққа кіріспе

5 мин

3. (Ж.Ж.) «Миға шабуыл» әдісі арқылы өткен тақырыппен жаңа сабақты байланыс-тыру мақсатында ой қозғау сұрақта-рын ұжымдық талқылау. Оқушыларға жалпылама төмендегі сұрақтар және жаттығу түрлері беріледі. Әр оқушы өз оймен бөліседі. Өзгенің пікірін толықтырады.

Оқушылар сұрақтарға жауап беріп, өзара ұжымдық талқы-лау жасағаннан кейін мұғалім оқушыларға сабақтың тақырыбы, мақсатымен таныстырады.

Интерактивті тақтадағы сұрақтарға жауап береді.

Сұрақтар:

1. Химиялық реакцияның жылдамдығы неге байланысты?

2. Біртекті ортада жүретін реакциялар қалай аталады?

3. Концентрацияның артуы реакция жылдамдығына қалай әсер етеді?

4. Беттік ауданның артуы реакция жылдамдығына қалай әсер етеді??

5. Қысымның артуы газды реакцияларға қалай әсер етеді?

6. Газды фазада жүретін реакциялар ерітіндідегі реакцияларға қарағанда қалай жүреді?

7. Реакция жылдамдығының өлшем бірлігі қандай?

8. Температураның артуы реакция жылдамдығына қалай әсер етеді?

9. Химиялық реакция жылдамдығына әсер ететін факторлар?

10. Реакция жылдамдығының теңдеуі қалай аталады?

Мақсаты: Жылдам әрі функционалды түрде сыни ойлануды дамыту.

Тиімділігі: оқушының танымдық дағдысы артады. Сонымен қатар оқушыға сабақтың өмірмен байланысын көрсетеді және сабақтың тақырыбы мен мақсатын анықтауға мүмкіндік береді.

Саралау: Бұл жерде саралаудың «Диалог және қолдау көрсету» тәсілі көрінеді. Дұрыс жауап беруге бағыттау мақсатында кейбір оқушыларға ашық сұрақтар, ал кейбір көмек қажет ететін оқушыларға жетелеуші сұрақтар қойылады.

Жалпы - 1 балл

(әр жауапқа)

Слайд-3

https://wordwall.net/ru/create/editcontent?guid=c5d55cfba8a545a292ef8f64677efbba

wordwall платформа-сында білімін тексеру

Сабақтың ортасы (негізгі бөлім)

Мағынаны ашу.

20 мин

4.Ұ.Ж. «Адасқан әріптер» әдісі арқылы жаңа сабақтың тақырыбың ашу.

Дескриптор:

Оқушылар тапсырмадағы әріптерді дұрыс ретімен қою арқылы жаңа сабақтың тақырыбын табады.

Слайд-4,5

https://wordwall.net/ru/resource/

5. Бейнежазба «Өршіткі мен тежегіштер»

Дескриптор:

Оқушылар бейнежазбаны көріп, тұрмыста өршіткілер мен тежегіштердің пайдалану жолдарымен танысады. Олардың химиялық қасиеттерін түсінеді.

Слайд-6

https://www.youtube.com/watch?v=SpY64k7z-EM

6. Т.Ж.

Зертханалық жұмыс №3.

Мұғалім зертханалық жұмысты жасап көрсетеді.

№3 зертханалық жұмыс «Реакция жылдамдығына өршіткінің әсері»

Дескриптор:

Өршіткіні анықтайды. Реакция жылдамдығына өршіткінің әсерін түсінеді. Реакция барысының теңдеуін жазады, теңестіреді.

Жалпы - 4 балл

1. Өршіткіні анықтайды. 1

2. Реакция теңдеуін жазады.2

3. Реакцияны теңестіреді.1

Слайд-7

Сабақтың соңы.

Қорытынды.

5 мин

7. Ж.Ж. «PISA және TIMSS тапсырмалары» арқылы мұғалім өршіткі мен тежегіш жайындағы түсініктің деңгейін анықтайды. Жалпы тапсырма саны 10.

І. PISA тапсырмалары.

1.Күміс қасықтың түсін өзгертуі.

Жағдай :

Әлия күміс қасықты жұмыртқа пісіп жатқан суға түсіріп алып еді, қасық-тың түсі қарайып кетті. Химия сабағында ол жұмыртқа құрамында күкірт бар екенін және күміспен әрекеттесіп, қара түсті күміс сульфиді түзетінін білді. Мұғалім бұл реакция баяу жүретінін, бірақ қыздыру кезінде тез жүретінін айтты.

Сұрақ: Бұл реакцияның тез жүруіне не әсер етті?

А) Қысым

В) Катализатор

С) Температураның жоғарылауы

D) Ингибитордың әсері

Дұрыс жауап: С) Температураның жоғарылауы.

2. Азық-түлік консерванттары.

Жағдай :

Айдар консервіленген қияр сатып алды. Қаптамада «Бензой қышқылы – микробиологиялық тұрақтылықты арттырады» деп жазылған. Ол бұл заттың тағамның бұзылуын тежейтінін байқады.

Сұрақ:

Бензой қышқылы қандай заттың рөлін атқарады?

А) Катализатор

В) Ингибитор

С) Тотықтырғыш

D) Қалпына келтіргіш

Дұрыс жауап: В) Ингибитор

3. Биокатализатор

Жағдай :

Асқорыту жүйесінде астың ыдырауы ферменттердің әсерімен жүреді. Мысалы, амилаза крахмалды глюкозаға айналдырады. Бұл үдеріс дене температурасына жақын ортада жүреді.

Сұрақ:

Амилаза қандай заттың қызметін атқарады?

А) Ингибитор

В) Қышқыл

С) Катализатор

D) Тұз

Дұрыс жауап: С) Катализатор

ІІ TIMSS тапсырмалары.

1-Сұрақ: Төмендегі мәліметтерге сүйене отырып, қай зат өршіткі болып табылады?

Зерттеу нәтижесі:

Оқушылар мынадай тәжірибе жасады: сутек пероксидінің (H₂O₂) ыдырау реакциясына әртүрлі заттар қосып, көпіршік түзілу жылдамдығы өлшеді.

Сұрақ:

1. Қай зат катализатор ретінде әсер етті?

2. Бұл зат қандай қасиетке ие?

Жауап нұсқалары:

А) Су – реакцияны тоқтатты

В) Құм – реакцияны тездетті

С) MnO₂ – реакцияны тездетті, өзі өзгермейді

D) FeSO₄ – реакция жылдамдығын төмендетті

✅ Дұрыс жауап: С) Марганец оксиді – реакцияны тездетті, өзі өзгермейді

2-Сұрақ:

Төмендегі графикте екі түрлі заттың реакцияға тигізген әсері көрсетілген.

(Сипаттама):

- 1-график – бастапқы реакция

- 2-график – зат А қосылған

- 3-график – зат В қосылған

- Y осі – өнім мөлшері

- X осі – уақыт

Зат А реакцияны тездетті, ал зат В өнімнің түзілуін баяулатты.

Сұрақ:

1. Зат А мен В-ның атауын көрсетіңіз.

2. Түсіндіріңіз.

Жауап:

- Зат А – Катализатор, себебі реакцияны жылдамдатады.

- Зат В – Ингибитор, себебі реакцияны баяулатады.

Жалпы - 5 балл

1.Тапсырмаларға жауап береді.

Жалпы тапсырма саны 10.

Әр дұрыс жауапқа 0,5 балл

Слайд-8,9

https://wordwall.net/ru/create/editcontent?guid=5d947b9579db4f4b83df2827bb28a251

wordwall платформа-сында білімін тексеру

Ой толғаныс.

Рефлексия.

2 мин.

Кері байланыс.

Мұғалім сабақты қорытындылау мақсатында оқушылардың сабаққа деген көзқарасын, рефлексиясын тыңдайды.

Мақсаты:Оқушы алған білімін саралай білуге дағдыланады.

Тиімділігі:Тақырып бойынша оқушылардың пікірін анықтайды. Жинақталған деректердің құнды болуын қадағалайды.

Саралау: Бұл кезеңде саралаудың «Қорытынды» тәсілі көрінеді.

Жеке жұмыс:

Оқушылар қажетсіз сөздерді сызып тастау арқылы сауалнаманы толтырып шығады.

Мұғалім оқушылардың сабаққа қатысқан белсенілігіне қарай 1-10 баллдық жүйе бойынша әр оқушының өзіне тиісті баллын қойып бағалайды. Сонымен қатар, оқушыларды ынталандыру үшін

«Қошеметтеу» әдісі арқылы бағалайды.

Слайд-10