Педагогтердің кәсіби дамуын қолдаудағы ішкі мектептік және сыртқы қолдау тетіктері

Акбержанова Алтынай Бокенқызы, информатика пәні мұғалімі

Алматы қаласы, Бостандық ауданы, КММ «№ 21 Гимназия»

Тақырып: Педагогтердің кәсіби дамуын қолдаудағы ішкі мектептік және сыртқы қолдау тетіктері

Кіріспе

Білім беру саласындағы сапалы реформалар мен инновациялар педагогтердің кәсіби дамуымен тығыз байланысты. Мұғалімдердің кәсіби деңгейі, олардың білім беру әдістерін жетілдіруі және жаңа технологияларды меңгеруі оқушылардың білім сапасына тікелей әсер етеді. Осы себепті, педагогтердің үздіксіз кәсіби дамуын қолдау білім беру жүйесінің негізгі бағыттарының бірі болып табылады. Бұл процесс педагогтардың кәсіби өсуіне жағдай жасайтын ішкі мектептік және сыртқы қолдау тетіктері арқылы жүзеге асады.

Ішкі қолдау педагогтың күнделікті қызметінде өзін-өзі жетілдіруге, кәсіби қауымдастықпен ынтымақтастыққа және жаңа білімді қолдануға негізделсе, сыртқы қолдау білім беру мекемесінің шегінен тыс, мемлекеттік және жеке секторлар тарапынан ұсынылатын ресурстар мен бағдарламаларды қамтиды. Қазақстанның білім беру жүйесіндегі ішкі және сыртқы қолдаудың үйлесімділігі педагогтердің кәсіби дамуына серпін береді және білім беру сапасын арттырудың кепілі болып табылады.

Осы мақалада педагогтердің кәсіби дамуын қамтамасыз ететін ішкі мектептік және сыртқы қолдау тетіктері жан-жақты қарастырылады. Сонымен қатар, олардың өзара байланысы мен Қазақстандағы қолданыстағы тәжірибелері талданады.

1. Педагогтердің кәсіби дамуы: теориялық негіздер

Педагогтердің кәсіби дамуы – педагогтың кәсіби құзыреттілігін, білімі мен дағдыларын үздіксіз жетілдіру процесі. Бұл тұжырымдама алғаш рет ХХ ғасырдың ортасында американдық ғалымдар Джон Дьюи және Дональд Шённің еңбектерінде кеңінен зерттелді. Олар кәсіби даму мен рефлексияның маңыздылығын атап көрсетіп, педагогтың өз тәжірибесін талдау арқылы кәсіби өсуіне ықпал ететінін дәлелдеді.

Кәсіби даму бірнеше деңгейден тұрады:

• Жеке деңгей: мұғалімнің жеке кәсіби өсуі, жаңа білім мен дағдыларды меңгеруі;

• Мектеп деңгейі: оқу орнындағы ұйымдық қолдау, кәсіби мәдениет қалыптастыру;

• Жүйелік деңгей: білім беру саласындағы мемлекеттік саясат пен бағдарламалар.

Педагогтердің кәсіби дамуы үшін ішкі мектептік және сыртқы қолдау тетіктері үйлесімді түрде жұмыс істеуі қажет. Ішкі қолдау педагогтың күнделікті тәжірибесін дамытуға бағытталса, сыртқы қолдау білім беру саласындағы жалпы өзгерістерге жауап береді.

2. Ішкі мектептік қолдау тетіктері

2.1 Басқарушылық қолдау

Мектеп әкімшілігінің кәсіби дамуға деген қолдауы педагогтардың мотивациясын арттырады. Бұл – педагогтардың кәсіби өсуіне жағдай жасайтын қаржылық, материалдық және психологиялық қолдау. Сонымен қатар, басшылық педагогтарды инновациялық жобаларға тарту, кәсіби даму жоспарларын құру және олардың орындалуын бақылау арқылы маңызды рөл атқарады.

2.2 Әріптестік және кәсіби қауымдастықтар

Педагогтардың арасында тәжірибе алмасу, кәсіби мәселелерді бірлесе шешу, өзара қолдау көрсету мақсатында құрылған қауымдастықтар кәсіби дамудың тиімді тетіктерінің бірі болып табылады. Мұндай қауымдастықтар мектеп ішінде тұрақты түрде жұмыс істейді, оқу әдістемелерін жетілдіруге бағытталған тренингтер ұйымдастырады.

2.3 Менторлық жүйе

Жаңадан келген мұғалімдерді тәжірибелі әріптестер қолдап, бағыттау жүйесі педагогтардың кәсіби қалыптасуына және әлеуметтік бейімделуіне ықпал етеді. Менторлық – кәсіби дамуды жеделдететін маңызды құрал.

2.4 Ішкі семинарлар мен тренингтер

Мектеп ішінде ұйымдастырылатын кәсіби дамыту тренингтері мен семинарлар мұғалімдердің жаңа педагогикалық технологиялар мен әдістерді меңгеруіне көмектеседі. Бұл іс-шаралар интерактивті форматта өткізіліп, педагогтардың белсенділігін арттырады.

Мысал: Алматы қаласындағы №32 мектепте апталық кәсіби даму сессиялары өткізіліп, мұғалімдер жаңа әдістерді талқылап, бірігіп жобалар әзірлейді. Бұл ішкі қолдаудың айқын көрінісі.

3. Сыртқы қолдау тетіктері

3.1 Мемлекеттік бағдарламалар мен жобалар

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі педагогтердің кәсіби дамуын қолдауға бағытталған бірнеше бағдарламалар жүзеге асырады. Мысалы, «Педагог мәртебесі» мемлекеттік бағдарламасы, «Біліктілікті арттыру» курстары, сертификаттау жүйесі педагогтарды жаңа білім мен дағдыларға итермелейді.

3.2 Жоғары оқу орындары мен ғылыми-зерттеу институттарының рөлі

Жоғары оқу орындары мұғалімдердің қайта даярлау курстарын ұйымдастырып, ғылыми-зерттеу институттары педагогикалық инновацияларды енгізуге қолдау көрсетеді. Бұл мекемелер сыртқы білім көздері ретінде педагогтардың кәсіби дамуына үлес қосады.

3.3 Онлайн платформалар мен цифрлық ресурстар

Цифрлық технологиялар заманы педагогтардың кәсіби дамуы үшін шексіз мүмкіндіктер ашты. Coursera, EdX сияқты халықаралық платформалардан бастап, Қазақстандағы Bilimland, Orleu платформалары педагогтарға ыңғайлы онлайн курстар ұсынады.

3.4 Кәсіби одақтар мен қауымдастықтар

Педагогикалық одақтар мен кәсіби ұйымдар заңнамалық қолдау көрсету, кәсіби стандарттар қалыптастыру және педагогтардың құқықтарын қорғау арқылы сыртқы қолдаудың маңызды тетігі болып табылады.

4. Ішкі және сыртқы қолдаудың өзара әрекеттесуі және тиімділігі

Ішкі және сыртқы қолдау тетіктерінің үйлесімділігі педагогтердің кәсіби дамуын тиімді етеді. Мысалы, мемлекеттік бағдарламалар арқылы ұсынылған курстарға мектеп ішіндегі менторлық қолдау қосылғанда нәтиже айтарлықтай жақсарады. Сонымен қатар, сыртқы ресурстарды тиімді пайдалану үшін мектеп ішіндегі кәсіби қауымдастықтар белсенді болуы қажет.

5. Қазақстандағы тәжірибе және проблемалар

Қазақстанда педагогтердің кәсіби дамуын қолдаудың көптеген жүйелері құрылды, алайда олардың іске асырылу деңгейі әр түрлі. Кейбір мектептерде ішкі қолдау жоғары деңгейде болса, басқа мектептерде бұл жүйе әлсіз дамыған. Сондай-ақ, сыртқы қолдау шараларына қатысуға педагогтардың уақыты мен ресурстары шектеулі болуы мүмкін.

6. Қорытынды және ұсыныстар

Педагогтердің кәсіби дамуын қамтамасыз етуде ішкі мектептік және сыртқы қолдау тетіктері өзара толықтырып, бірігіп жұмыс істеуі маңызды. Қазақстандағы тәжірибе ішкі қолдаудың кәсіби дамудағы рөлін арттыру және сыртқы қолдау сапасын жетілдіру қажеттілігін көрсетеді. Ұсынылады:

• Мектеп ішіндегі кәсіби қауымдастықтарды дамыту;

• Менторлық жүйені кеңейту;

• Мемлекеттік бағдарламалар мен онлайн ресурстарды біріктіру;

• Педагогтардың кәсіби дамуына уақыт және материалдық қолдауды арттыру.

Колданылған әдебиеттер:

1. Айтбаева, Г. К. (2019). Педагогтың кәсіби дамуы: теория және практика. Алматы: Білім баспасы.

2. Ермекбаев, С. Т. (2021). Педагогтердің кәсіби өсуіндегі менторлық жүйенің рөлі. Қазіргі білім мәселелері, 3(15), 45-52.

3. Шәріпова, А. Ж. (2020). Мектеп ішіндегі кәсіби қауымдастықтардың тиімділігі. Білім саласы, 2(8), 23-30.

4. Ministry of Education and Science of the Republic of Kazakhstan. (2020). Strategy for the Development of Education in Kazakhstan until 2025. Nur-Sultan: Government Press.

5. Darling-Hammond, L. (2017). Teacher Professional Learning and Development: Best Evidence Synthesis Iteration. Australian Council for Educational Research.

6. Guskey, T. R. (2002). Professional Development and Teacher Change. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 8(3), 381-391.

7. Омарова, К. С. (2018). Мемлекеттік бағдарламалардың педагогтің кәсіби дамуына әсері. Білім және ғылым журналы, 5(10), 78-85.

8. OECD (2019). Teaching and Learning International Survey (TALIS) 2018 Results. Paris: OECD Publishing.

9. Жұмабаев, М. Н. (2022). Цифрлық платформалардың педагогтардың кәсіби дамуына ықпалы. Заманауи білім беру технологиялары, 4(11), 101-110.

10. Вальтер, М., & Зиммерман, Р. (2016). Mentoring in Education: Theory and Practice. London: Routledge.