|
Қызығушылықты
ояту
|
Жаңа тақырыпқа арналған таныстырылым
тамашалау
Әр түстің психологиялық, көркемдік
ерекшеліктері әртүрлі. Сол себепті де, әр түске байланысты әр ел
халықтарында тұрақты сөз тіркесіне айналған сөздер бар. Жалпы алуан
түрлі түстердің ерекшеліктері жайлы білгіңіз келе
ме?
Ақ
түс – таза парақ, онда әлі де талай тарих жазылады. Бұл түс адам
энергиясының тазалануына өз әсерін тигізеді. Ақ түс таңдайтындар,
әдетте, жинақы, адал ниетті адамдар болып табылады. Көп жағдайда
олар талап қоя біледі. Ақ түс қараңғы жерлерге жарық беріп тұрады,
жандандыра түседі. Ақ түсінің ассоциациялануына байланысты психолог
мамандар көпшілікке былай деп кеңес береді:
«Егер өзіңізді мейірімді, ретті, таза
адам етіп көрсеткіңіз келсе, әрдайым ақ түсті киім сатып
алуға тырысыңыз».
Қара – ең сиқырлы түс. Батыс елдерінің
дәстүрлеріне сай қара өлім символы болып есептелінеді. Алайда,
көптеген халықтарда (мысалы, Солтүстік Америка үндістерінде) қара —
бұл жақсы түс, себебі ол құнарлы топырақты және жерді еске
түсіреді. Қара – сенбі түсі. Қара – бұл түс емес, қара – бұл түстің
жоқтығы. Әдетте, адамдар қарама-қарсылықты айтқанда олар ақ пен
қара туралы айтады. Егер ақ түс бәрін анық қылса, қара түс
керісінше жасырады деп ұғынылады. Қара — мағына беруші түс.
Көпшілік санасында, қара адамдардың мүмкіншілігі мен деңгейі жайлы
сыр беретіндігі анықталған. Қара даулы рең. Бір жағынан қараңғылық,
қара күш, кінә, қарама-қайшылықпен байланыстырылса, бір жағынан
берілгендік, табандылық, қажырлық, қайсарлық, өжеттік, тұрақтылық,
шыдамдылықпен, қырағылықпен, білгірлікпен, сенімділікпен
ассоциацияланады.
Көк
түс – жан тыныштығын, молшылықты, татулықты білдіреді. Ол адамдар
мен қоғамды байланыстыратын негізгі дәнекер іспетті, бірлік,
көпшілдік сезімнің, сенімнің түсі. Адам болмысы жаратушы күшімен
тығыз байланыста болғандықтан көк түсі алғашқы болмыс ретінде көп
тілде көрініс тапқан. Мәселен, латынша: materia – болмыс, алғашқы
зат, үнді еуропаша madher – көк (синий), ежелгі үнді тілінде mati –
сана, ақыл (разум); славян тілінде мать – ана; неміс тілінде mutter
– мать; түрікше mabi – көк. Осыған байланысты көк түсінің
ассоциациялануы барлық елде көбіне-көп, аспан, жаратушы (тәңірі),
ана бейнесінде болып келеді. Соған сай туған тіркестер де көк
аспан, көк заңғар, көк бөрі ежелгі таным бойынша түркілердің анасы.
Көк күмбез, көк әлем т.б. Дегенмен, көк түсі кейбір этностар
танымында жастық пен албырттықты ассоциациялайды.
Сары түс – жеңілдік пен қуанышты, сабырсыздықты,
нұр сәулені білдіреді. Қуаныштың, күн шапағатының нышаны. Сары түс
адамды болашаққа бағыттайды, жаңалыққа талпындырады, заманауилыққа,
дамушылыққа құштар етеді. Сары түсті Гете «ашық түстердің ішіндегі
ең мықтысы» деген екен. Сары түс адам бойын сергітеді,
көңілдендіреді деп көрсетеді. Әрине бұл, қазақы таным-түсінікке жат
нәрсе. Ғаламның тілдік бейнесіне байланысты орыс халқында сары түсі
«ашықтық пен жақсы көңіл-күйді» ассоциацияласа, қазақы ұғымда сары
түс жағымды мағынада да, жағымсыз мағынада да қолданылады. Көбіне
қазақы ұғымда сары түсі «уайым мен қайғыны», «мұң-шер мен ауруды»
ассоциациялаған.
Қызыл – түстердің ішіндегі ең жылы түс. Бұл түсті
сөзшең адамдар таңдайды, және еркектердің көпшілігіне ұнайды.
Екінші жағынан қызыл түс күш пен қызбалықтың белгісі. Қытайда қызыл
түс байлық пен дамудың белгісі ретінде ассоциацияланады. Бұдан
бөлек қызыл түс азия елдерінде қызбен байланыстырылады. Бұған
дәлел, қазақы танымда: «қыздың көзі – қызылда» десе, қытайда: hong
yan bo ming, hong yan (сөзбе-сөз: қызыл реңк, ‘әйелдің нұрлы жүзі’
bo ming: соры ашылмаған) «арудың маңдайы тайқы» т.б. Күн шығыс
елінің дәстүрлі үйлену салтында жас келін қызылдан желек жамылып,
қызыл көйлек киіп, қызыл күймеге отырған. Олар тіпті
той-думандарында да қызыл шырақ жағып, қызыл түсті қима қағаз
суреттер ілуді қуаныштың символына балағандықтан,
таным-түсініктеріне сәйкес қызыл түсін «бақыт пен жеңіске»,
«адалдық пен мейірімділік» секілді ұғымдармен
ассоциациялайды.
|
12 Қараша 2018
579
0 рет жүктелген
