Қашықтықтан оқыту жағдайында білім сапасын басқару

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ

КУРС ЕСЕБІНЕ АРНАЛҒАН ТОПТЫҚ ЖОБА ҚОРЫТЫНДЫСЫ

ҚАШЫҚТЫҚТАН ОҚЫТУ ЖАҒДАЙЫНДА БІЛІМ БЕРУ САПАСЫН БАСҚАРУ

2021-2022 ОҚУ ЖЫЛЫ

ҚАШЫҚТЫҚТАН ОҚЫТУ ЖАҒДАЙЫНДА БІЛІМ БЕРУ САПАСЫН БАСҚАРУ

Қашықтықтан білім беруді тарату осы салада сапаны басқару жүйелерінің элементтерін енгізуді ғылыми-әдістемелік негіздеудің қажеттілігін айқындайды. Қашықтан және дәстүрлі білім беру сапасын басқару жүйелерінде инвариантты ішкі жүйелер бар екені анық, бірақ қашықтықтан оқыту технологиялары бірқатар талаптарды қояды және білім берудің осы екі формасындағы айырмашылықтарға байланысты ерекше мүмкіндіктер береді.

Сапа көрсеткіштерін арттыру мақсатында білім беру сапасын басқару деп мектептің тиімді жұмыс істеуі үшін жағдайлар жасау, процестерді ұйымдастыру (білім беру, ғылыми, әкімшілік және т. б.), мониторинг, сапаның ішкі және сыртқы сараптамасы және т. б. түсініледі.

Білім беру сапасын сипаттау үшін көрсеткіштер енгізіледі, оларды мынадай ірілендірілген топтарға бөлуге болады:

білім беруге салымдар (шарттар) көрсеткіштері, процестер сапасының көрсеткіштері және нәтижелер сапасының көрсеткіштері. Білім беру объектіні басқару қиын болғандықтан, "білім сапасы" ұғымы көп өлшемді. Қазіргі уақытта білім беру сапасының бірнеше анықтамалары бар. [1] сәйкес білім беру сапасы дегеніміз-мектептің білімнің әр түрлі мақсаттарға, қажеттіліктерге, талаптар мен нормаларға (стандарттарға) теңдестірілген сәйкестігі (жағдай, процесс, нәтиже және білім беру жүйесі ретінде). Білім беру сапасын бағалау үшін нормативтік мәнмен салыстыру арқылы объектінің сапасын бағалауға мүмкіндік беретін өлшемдер — көрсеткіштер немесе функциялар пайдаланылуы тиіс. Жалпы жағдайда білім сапасы стандартқа, нормаға сәйкестік ретінде түсініледі [2].

Сонымен, қашықтықтан оқыту барысындағы білім сапасы - бұл жағдайлардың (ресурстардың), процестер мен нәтижелердің сапасы.

Шарттардың сапасы-бұл білім беру бағдарламасының, ғылыми-педагогикалық кадрлардың, материалдық-техникалық базаның, оқу-әдістемелік материалдардың, технологиялық қолдаудың және т.б. сапасы. Нәтиженің сапасы тек білім деңгейінің жоғарылауын ғана емес, сонымен бірге ақыл-ойды, жалпы мәдениетті, құндылық бағдарларын, өзін-өзі тануды, қадір-қасиетті, білім беру процесіне қатысушылардың қанағаттанушылығын және т. б.

Біз сапалы білім берудің негізгі шарттарының бірі ретінде білім беру бағдарламасының сапасын қарастырамыз.

Қашықтықтан білім беруде іске асырылатын білім беру бағдарламалары талаптар деңгейі бойынша дәстүрлі оқу нысанының білім беру бағдарламаларына толық сәйкес келуі тиіс.

Ерекшеліктер білім беру технологиясымен анықталады. Атап айтқанда, қашықтықтан оқыту технологиясымен білім беру қызметтерін ұсынудың ерекшелігі бақылау материалдарын ұсыну тәсілін талап етеді.

Кез келген әлеуметтік-экономикалық қызмет сияқты білім беру сапасын талдау процесі оның мониторингі мен бағалауын жүргізуді көздейді. Білім беру сапасын басқару контексіндегі "мониторинг" және "бағалау"

ұғымдары әртүрлі мақсаттар мен құралдармен әртүрлі іс-әрекеттерді білдіреді.

Білім беру бағдарламасын бағалау деп бағдарламаны жобалау сапасын, сондай-ақ осы бағдарлама шеңберіндегі оқу процесі мен нәтижелерін жүйелі және объективті зерттеу түсініледі. Бағалаудың екі негізгі мақсатын атауға болады. Біріншіден, Бұл бағдарлама сапасының деңгейін оның білім беру стандарттарына сәйкестігі тұрғысынан анықтау. Егер осы бағдарламаға стандарттар енгізілмесе, сыртқы сарапшыларды міндетті түрде тарта отырып, осы саладағы мамандардың көмегімен сараптамалық талдау мүмкін болады. Екінші мақсат-салыстырмалы түрде ұзақ мерзімді кезеңде қарастырылатын еңбек нарығындағы жағдай мен білім беру қызметтеріне сәйкестігі тұрғысынан бағаланатын білім беру бағдарламасының өзектілігі мен болашағын анықтау.

Қашықтықтан білім беру бағдарламасының мониторингі деп бағдарламаны іске асыру процесін тұрақты бақылау түсініледі. Мониторингтің мақсаты бағдарламаны орындаудың технологиялық процесін оның жоспарлы құжаттарын (оқу жоспарын, оқу процесінің кестесін, пәндердің жұмыс бағдарламаларын және т.б.), бақылау және аттестаттау материалдарын ескере отырып қадағалау, сондай-ақ олардың теріс салдарларының алдын алу үшін ықтимал ауытқулардың себептерін анықтау немесе оларды ең аз шығындарға жеткізу болып табылады.

Ашық және қашықтықтан білім беру жүйесіндегі (ҚБҰ) білім беру бағдарламаларын мониторингтеудің бірқатар ерекшеліктері бар. Мұндағы ең бастысы, бұл жағдайда мониторинг білім беру сапасын басқару шеңберіндегі қажетті қызмет ретінде ғана емес, сонымен қатар оқу процесінің міндетті элементі ретінде де әрекет етеді. Дәстүрлі оқыту кезінде бағалау мен сабақтардың өткізілуі оқу процесінің белгілі бір дәрежеде сәтті болатындығын көрсетеді. Қашықтықтан оқыту кезінде оқу процесінің табыстылығын растау үшін басқа индикаторлар қажет. Қашықтықтан оқытудың бұл ерекшелігі білім беру бағдарламасын әртүрлі траекторияларда жүзеге асырудың айқын мүмкіндігі ретінде күрделі бақылау схемаларын қажет етеді. Білім беру бағдарламасы шеңберінде оқыту сапасын мониторингтеудің мынадай негізгі қағидаттарын тұжырымдауға болады:

Қол жеткізілген нәтижелерді білім беру бағдарламасының тұжырымдамалық жазбасында көрсетілген мақсаттарға, оның ішінде оқу жоспарына, оқу процесінің кестесіне сәйкес салыстыру.

Зерттелетін бақылау объектілеріне сәйкес әртүрлі технологияларды біріктіру мағынасында мониторинг процедурасының күрделілігі.

Білім алушылардың қызығушылығын қамтамасыз ету. Егер мониторинг рәсімі білім алушылар үшін оны орындауға мүдделі емес қосымша жүктемеге айналса, объективті нәтижелер алуды күту қиын болады.

Кемшіліктерді де, жетістіктерді де анықтау, бұл басқа білім беру бағдарламаларында сәтті нәтижелерді көбейтуге мүмкіндік береді.

Мониторинг объектілеріне мыналарды жатқызуға болады:

• оқытуды технологиялық қолдау:

анықтамалық, оқыту және бақылау материалдарына қол жеткізу; мұғаліммен және топпен байланыс және т. б.;

• оқытудың технологиялық процесі: оқу процесінің кестесіне сәйкес жұмыстарды орындау;

оқытудағы белсенділікті бақылау (топ жұмысына қатысу, топ мүшелерімен ынтымақтастық, пікірталас форумдарына қатысу және т. б.);

• мұғалімдердің жұмысы: әдістемелік нұсқаулықтар мен тапсырмалар беруді қамтамасыз ету, консультациялар мен тапсырмаларды тексеру кестесін орындау, Қажетті және уақтылы хат алмасуды қамтамасыз ету; "арандатушылық" сұрақтармен пікірталас форумдарына қатысу, оқыту траекторияларын түзету;

• білім беру бағдарламасы шеңберінде оқытудың әртүрлі кезеңдеріндегі білім алушының мақсаттары;

• білім алушылардың оқу процесінің барысы туралы пікірі;

• білім беру бағдарламасын жүзеге асырудың әртүрлі кезеңдеріндегі мұғалім мен оқушылардың пікірлері.

Білім беру бағдарламасын қашықтықтан іске асыру мониторингі мынадай қызмет түрлерінен тұрады:

• оқу процесінің ағымдағы қамтамасыз етілуін әкімшілік бақылау;

• оқу нәтижелілігін әкімшілік бақылау (ағымдағы, аралық және қорытынды бақылау нәтижелері, білім алушыларға "бару" статистикасы және т. б.);

• оқу кестесінің орындалуын қадағалауды (қабылданған кезеңділікпен), пікірсайыс форумына, оның ішінде шығудың бақылау нүктелеріне шығуды есепке алуды қоса алғанда, білім алушылармен тұрақты кері байланысты қамтамасыз ету;

• оқудың басында, процесінде және соңында білім алушылармен, оқытушылармен және тьюторлармен сауалнама жүргізу (сауалнама жүргізу, SWOT-талдау және т.б.).

Қашықтықтан білім беру жаңа міндеттер қойып қана қоймай, ескілерін қиындатады, сонымен қатар жаңа мүмкіндіктер береді. Біріншіден, бұл мониторинг құралдарына қатысты. Желілік технологиялар (e-learning немесе web-based learning) негізінде электрондық оқыту деп аталатын Қашықтықтан оқытудың заманауи нұсқасы білім беру порталы базасында жүзеге асырылуы мүмкін. Қашықтықтан оқыту жағдайында ұстаздар өте белсенді болуы тиіс. Бұл жағдайда электрондық тақталардан, пікірталас форумдарынан, консультациялар журналынан (жиі қойылатын сұрақтар мұрағаты, консультацияға жүгіну статистикасы), білім алушының жеке жұмыс орны (жеке ортасы), оқытушының оқыту процесі туралы Жеке және жалпы топтық бағалары мен тұжырымдарын көрсететін портал тек оқыту құралы ғана емес, сонымен қатар мониторинг құралы болып табылады.

Жобамызды қорытындылай келе: білім беру бұл дәстүрлі немесе қашықтық деп бөлінбейді. Алдымыздағы үлкен міндет сапалы білім беру. Ал сапа мен уақыт байланысқан жерде нәтижелі білім болары сөзсіз.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

1. Богуславский М. В., Pазвитие общего сpеднего обpазования: пpоблемы и пеpспективы. – Москва. – 1994г.

2. Г.М.Құбашева, Білім беру мекемесіндегі бақылау мен басшылық, – Атырау, – 2010

3. Елеунурова Б.А., №26ЖББ, Инфоурок, Қазіргі мектепте мектепішілік бақылауды ұйымдастыруға арналған әдістемелік ұсыныстар, – Алматы, 2018 4. Побирская О.В., Білім беру мазмұнын жаңарту жағдайындағы мектепішілік бақылау, Бiлiм беpу мекемесi басшылаpының анықтамалығы, №1,2019 Ақтөбе қ.

5. Жақсылықова Ш.Ж., Мектепішілік бақылауды ұйымдастыру әдістемесі, – Хромтау – 2012

6. Конаржевский Ю.А., Татьянченко В.С. Методические рекомендации по инспектированию внутришкольного управления. – Челябинск. – 1982 г.

7. Искакова Л.Т., Мектепішілік бақылау: түрлері, формалары, жоспарлары, – Шымкент – 56 б.

8. Куpманова Г. К., «Бiлiм беpу мекемесi басшылаpының анықтамалығы №2 (122) 2017 жыл. Мектепiшiлiк аудит фоpматында бiлiм сапасын бағалау. – Алматы, 2017.