Сабақтың басы
5 мин
Сабақтың ортасы
25 мин
|
Сандар
сөйлейді әдісі арқылы топтастыру
Үй
тапсырмасын сұрау.
БЫМ. Тарихи тұлғалардың портреттері ұсынылып, Бұл
портреттер негізінде, қандай ой туындайды? Бұл адамдардың ортақ
байланысы неде? Сізде қандай сұрақтар туындады? -деген сұрақ
төңірегінде оқушылардың ой-пікірлері сұралып, сабақ тақырыбына
болжам жасалады.
Бұхар жырау Төле би Қазыбек би Әйтеке
би
Ж.
№1 тапсырма: Оқушылар Қазақ хандығы дәуіріндегі тарихи тұлғалар
туралы мәтінді жеке оқып, жұпта сұрақтар төңірегінде талдау
жасайды. 1-жұп Бұхар Жыраудың қоғамдық-саяси идеяларына төменде
берілген сұрақтар бойынша талдау жасайды. • Неліктен Бұхар Жырау
Абылай ханның Ресей мемлекетін қолдау саясатын мақұлдады? Неліктен
Бұхар жыраудың шығармалары XVIII ғасырдағы қазақтардың қоғамдық
сана-сезіміне оң әсерін тигізген қуатты идеологиялық күш болып
саналды? Бұқар жырау өз заманының тұрақсыз және құбылмалы сипатын
толық заңды құбылыс ретінде қабылдайды. Ол әлемде мәңгі ештеңе жоқ,
адамзат өмірі ғана емес, сонымен бірге табиғаттың өзі де
өзгерістерге ұшырайды дейді.Өзінің толғауларында ол өз заманының
барлық маңызды мәселелерін қозғады және оларға жауап беруге
тырысты. Бұқар жырау бір орталығы бар бірыңғай мықты мемлекеттің
бастауымен қазақ халқының үш жүзін біріктіру туралы армандады.
Сондықтан, Абылай ханды осы арманды іске асыруға қабілетті деп
санап, Бұқар жырау оны өзінің әрекеттері мен өлеңдерінде барлық
жағынан қолдайды, хандық биліктің дамуы және нығаюы үшін аянбай
күреседі. Бұқар жырау орыс халқымен достық қатынастарды орнатудың
қазақ халқының өмірлік мүдделеріне жауап беретінін түсінеді. Бұқар
жырау қазақтардың Ресеймен бейбітшілікте өмір сүруге тырысуын
жақтайды және ханды өз халқының еркіне қарсы шықпауға шақырады. Өз
заманының аса маңызды проблемаларын қозғап, Бұқар жырау адамдарды
бірлікке, достыққа және батырлыққа шақырған. Түсіпбеков Ж.А.
Қарағанды мемлекеттік техникалық университетінің
«Әлеуметтік-гуманитарлық пәндер» кафедрасының аға оқытушысы, Бұқар
жырау – философ, кеңесші, ақын. 2,3,4-жұп Төле, Қазыбек,Әйтеке,
билердің қоғамдық-саяси идеяларына төменде берілген сұрақ бойынша
талдау жасайды. • Қазақтың танымал билері шешендік сөздері арқылы
халыққа қандай идеяларды жеткізгісі келді? • Өзінен гөрі елдің
мүддесін жоғары қойған төбе билердің төте шешімінің маңыздылығы
неде? Төле би: Төле бидің халықты егіншілікпен айналысуға, мал
өсіруді қала өмірінің тәртібімен үйлестіріп, көшпенділіктен
отырықшылыққа өтуге, болашақ ұрпақ жайындағы қамқорлық мақсатында
көрші халықтардан жақсы өнеге алуға шақыруына байланысты оның
беделі жоғарылады. «Әке көрген оқ жонар, шеше көрген тон пішер», -
деген Төле. Төлехалықты шыдамдылық пен табандылыққа шақырған.
«Шешендер және өздерін көсем санағандар көп болды, - деген Төле би,
бірақ олар қазақтарды бір жерге жинай алмады, міне осыдан олар
сыртқы зорлықзомбылықтан зардап шегеді, бір-бірінен шеттейді, тіпті
саны аз жаулардан да жеңіліске ұшырайды. Егер халық бірлігімен,
бауырлық ынтымақтастығымен күшті болса, онда ол кейінгі ұрпақтар
үшін үлгі болады.» Әйтеке би жылдар арқылы Тәуке ханнан Абылайға
дейін қазақ мемлекеттілігінің эстафетасын алып өткендей болды. Ол
қазақ мемлекетінің барлық үш жүзінің бірлікте, татулықта және
келісімде болуы туралы ойлады және қам жеді. Әйтеке би ішкі және
халықаралық проблемаларды шешу кезінде дана, әділ би, мықты ой
адамы, жоңғар басқыншыларына тойтарысты ұйымдастыруға үлкен үлес
қосқан, дарынды әскери қайраткер ретінде көрсетті. Сондай-ақ ол
шешендік өнердің үлкен талантын иеленді, адамдарды сендіре білетін
адам болды. Қазыбек би:Үш жүз бірлестігінің бастамашысы, Тәуке хан
қабылдаған «Жетi жарғы» заңдар жинағы авторларының бірі ретінде
Қазыбек би Төле бимен және Әйтеке бимен бірге тарихта қалды. Онда
жерге, мүліктік қатынастарға, отбасына, қылмыстар үшін жаза
тағайындауға, халықаралық қатынастарға, құда түсуге, ажырасуға,
жесірлер жағдайына байланысты проблемаларға конституциялық пысықтау
тапты. Қазыбек би өмір бойы қажымай-талмай рулар мен хандар
арасындағы билік үшін күресте туған жанжалдарды тоқтатуға,
сондай-ақ көршілес елдермен өркениетті қатынастарды сақтаудың
лайықты жолын табуға ұмтылып, халықты бірлікке, пікірлестікке
шақырды. Сүлейменова М.Ж Қарағанды мемлекеттік техникалық
университетінің «Қазақстан тарихы» кафедрасының доценті, тарих
ғ.к., Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би – қазақ даласының ұлы билері
Т. Жұптардың жариялаған ақпараттарын топтастыру үшін оқушылар топта
«Үш жақты күнделік» толтырады.
Тарихи тұлғалар
Қоғам туралы көзқарасы Топтың қорытынды ойы
Б: /(Қалыптастырушы бағалау) стикер арқылы
бағалау
|
Ғ.
Есім «Қазақ философиясы «Сарыарқадағы пирамида, немесе махаббат
философиясы» кітабында: «Бұқардан кейін де ұлы жыршылар, жыраулар
болған, Абылай ханның артынан да қазақ хандары пайда болған, бірақ
бүкіл қазақтың мүддесін білдірген, Абылай хан сияқты хан және Бұқар
жырау сияқты жырау болмаған. Егер Қазақ хандығының соңғы ханы
Абылай болса,
онда соңғы жырауы Бұқар жырау болған». Түсіпбеков
Ж.А. Қарағанды мемлекеттік техникалық университетінің
«Әлеуметтікгуманитарлық пәндер» кафедрасының аға оқытушысы, Бұқар
жырау – философ, кеңесші, ақын.
Академик С. Зиманов: «Төле би өзі және балалары
туралы: «Мен болсам халық үшін жүрген адаммын»,-деп ой түйеді.
Әкесінің еркі бойынша бала Төле бес жасынан бастап оқуын бастады, 9
жасынан бастап әкесінің басшылығымен сот талқылауларына және сот
шешімдерін шығаруға қатысқан, ал 15 жасында Төле дана
ақсақалдардан, атап айтқанда, 100-ге келген Сарыарқадағы атақты
Әнет бабаданбата алып, сынақтар мен өзіндік аккредиттеуден сәтті
өтіп, дербес қазы жолына түседі». Академик С. Зиманов: «Орта Жүзде
Қазыбек биді үнемі және күнде дерлік Әбілмәмбет ханның өзі де,
Абылай хан да, және басқа ұлыстардың сұлтандары, ақсүйек
старшиналар да әр түрлі кеңес сұрап келетін, және оның келісімінсіз
ешқандай ақсүйекті қабылдамайтын, басты қазы ретінде
құрметтейді».
Академик С. Зиманов: « Әйтеке би өзі жөнінде:
«Өмірім өзгенікі, өлім ғана өзімдікі»,- деп тұжырымдайды. Әйтеке
бидің идеялық мақсаттары бастапқыда Төле би мен Қазыбек
би
|
Саралау тапсырмаларды іріктеуді, белгілі бір
оқушыдан күтілетін нәтижені, оқушыға жеке қолдау көрсетуде, оқу
материалы мен ресурстарды оқушылардың жеке қабілеттерін ескере
отырып әзірлеуді қамтуы мүмкін (Гарднер бойынша көптік зият
теориясы).
Уақытты тиімді пайдалана отырып, саралауды
сабақтың кез келген кезеңінде қолдануға
болады.
|
Бұл бөлімде оқушылардың сабақ кезінде нені
үйренгендерін бағалау үшін қолданатын әдіс-тәсілдерді
жазыңыз.
Смайлик, стикер, бағдаршам
әдістері
|
Денсаулық сақтау
технологиялары.
Сабақта сергіту жаттығулары мен белсенді жұмыс
түрлерін қолдану.
Осы сабақта қолданылатын
Қауіпсіздік техникасы
ережелерінің тармақтарын сақттау
|