Қазақ тілі. Емтихан тапсырмалары. Емтихан материалы. 8-сынып Т1

8-сынып.

1. Оқылым. (1 балл).

Мәтінді оқыңыз.

Ар-намыс, қадір-қасиет, абырой және адамның беделі – адамзаттың өмірінде, қоғамында, салт-дәстүр ғұрпында, ой санасында арнайы басты адами қасиетті құндылықтары. Көне заманнан адамның бойындағы адалдық, әділдік, азаматтық, ауызбіршілік, адамгершілік сияқты құнды қасиеттердің бағасы жоғары болған.

«Біреудің ала жібін аттама», «Қызды қырық үйден тыю», «Малым – жанымның садақасы, жаным - арымның садақасы», «Өлімнен ұят күшті», «Қолыңмен істегенді мойныңмен көтер»; т.с. көптеген ұлағатты сөздермен, даналық мақалдар мен тәрбиеленген ұрпақтың бойына сіңіріп отырған.

Ата бабамыздан біздердің ұғымымызда «адал кәсіп», «адал мал», «адал ит», «адал жар» деген қастерлі сөздер қалғаны белгілі, бұл сөздердің түпкі мағынасы таза, жалғандықтан ада деген мағынасында білдіреді. Ұрпақты үлкенді сыйлауға, кішіге қамқор болуға, иманды болуға адамгершілікке баулу. Адам бойындағы асыл қасиеттерді әр адам жоғары қойып үлкен жауапкершілікпен қорғауы керек. Азаматқа қойылатын басты талап - адамгершілік пен адалдық. Ол адам бойындағы ең асыл қасиет және азаматтың ең биік мұратына жетелейді. Бұл ізгі адамгершілік қасиеттері адамды мейірімділікке, Отанын, жерін, жанұясын құрметтеуге бағалауға сүюге үйретеді. Адам баласының бойында адамгершілік пен адалдық қасиеттер болмаған жағдайда, адам өз-өзінің құнын білмейді, сыйламайды. Адам бойында жағымды иманды қасиеттер көп болса, ол адамның жолы ашық болмақ, оған бақ та, дәулет те қонады деп жатамыз. Кез келген адам өзіне қымбатты болып танылатын, өзі үшін өте құнды деп есептелетін нәрсесін қаншалықты бағаласа, құрмет тұтса, барынша жақсы көріп сүйіспеншілік танытса ғана бұны нағыз намыс екенін түсінеміз.

Ар-намыс абырой – бұл адамның беделі, қадір қасиеті. Азамат әркез өзінің қасиетін жоғары қойып, бағалап қастерлей білуі, қорғауы қажет. Адам өз бойына ар-намыс, ұят, адалдық, әділдік, сыпайылық сияқты құндылықтарды сіңіре білуі қажет.

1-тапсырма. Берілген мәтіннен құндылық қасиеттерді талдап көрсет.

2-тапсырма. Мәтіндегі ақпараттармен байланыстыра отырып, халық даналығы туралы комментарий жаз.

2) Жазылым. (3 балл).

«Рухани құндылықтың қазіргі таңдағы рөлі» тақырыбында құрылымы мен даму желісін қамтып, лексика-грамматикалық нормаларды сақтай отырып, оқылым мәтініндегі мәселе шешімінің артықшылығы мен кемшілігін салыстыру арқылы аргументативті эссе жаз.

3) Әдеби тіл нормалары (1 балл).

Эссе мәтінінен бір сөйлемді алып, ондағы сөз тіркестерінің байланысу тәсілдері мен түрлеріне ажыратып көрсет.

Бағалау критерийлері:

Бес балдықты 30-балдыққа ауыстыру шкаласы

^{(оқыту қазақ тілінде)}

8-сынып.

1. Оқылым. (1 балл).

Мәтінді оқыңыз.

Үздік инновациялар мен технологиялық серпіліс дәуірінде салалардың көбі автоматтандыру мен роботтандыруға көшті. Ал кейбір сала мүлде қолданыстан шығып жатыр. Болашақта теле жүргізушілерді роботтар алмастырып, көліктердің өзі автоматты басқаруға көшеді деген болжам бүгінде шындыққа айналып жатқанын өз көзімізбен көріп жүрміз. Соған қарамастан, адамның көмегінсіз ілгері жүруі мүмкін емес салалар бар.

Жасанды интеллект саласындағы бизнес менеджер: Жасанды интеллект өздігінен көп нәрсе істей алса да, олардың қолынан келмейтін нәрсе бар. Олар өз өздерін сата алмайды. Бұл жұмыспен бизнес менеджерлер айналысады.

Техник-медик: денсаулық сақтау саласы бойынша білім алған маман. Бірақ, техникалық саладан да хабардар болуы тиіс. 

Кибер-қалалардың сарапшысы: Жылдам жүріп жатқан урбандалу үрдісі жақында “ақылды” қалалардың құрылуына себеп болады.  Қаладағы ақылды құрылғылар көмегімен жиналған миллиондаған ақпараттарды өңдеп, сараптау қажеттілігі туындайды. 

Шаруа-қожалықтарын басқарушы: қала тұрғындарының саны артатыны белгілі, бірақ тағам өз құндылығын жоғалтпауы керек. Сол себепті қалалардың өзінде де егін салумен айналысады.

Ұшатын автокөліктерді құрастырушы: алдағы уақытта міндетті түрде сұранысқа енетін сала. Қазірдің өзінде стартап компаниялар өздерінің нұсқасын ұсыну үстінде. 5-10 жыл ішінде бұл технология түрі нарыққа енетіні анық.  

Виртуалды әлемге саяхаттың негізін құрастырушысы: халық жаңадан көңіл көтеру әдісін табады. Бұл жұмыс виртуалды әлемнің негізін қалап, оны құрастырумен айналысады. Одан бөлек, келесі буынды дербестендіруге ат салысады. 

Ақпараттарды тазарту инженері: Data Trash Engineer деген атаумен танымал сала қазір де бар. Олар қолданыстан шыққан ақпараттарды тазарта отырып, кеткен қатені анықтайды. Бұл тек артық ақпараттан құтылуға әсер етіп қана қоймай, олардың сапасын жақсартуға септігін тигізеді.

1-тапсырма. Берілген мәтіннен қажет мамандықтарды талдап көрсет.

2-тапсырма. Инновациялық мамандықтардың түрлері туралы комментарий жаз.

2) Жазылым. (3 балл).

«Сұранысқа ие мамандықтар – уақыт талабы» тақырыбында құрылымы мен даму желісін қамтып, лексика-грамматикалық нормаларды сақтай отырып, оқылым мәтініндегі мәселе шешімінің артықшылығы мен кемшілігін салыстыру арқылы аргументативті эссе жаз.

3) Әдеби тіл нормалары (1 балл).

Эссе мәтінінен бір сөйлемді алып, тұрлаулы және тұрлаусыз мүшелерге талдап көрсет.

Бағалау критерийлері:

Бес балдықты 30-балдыққа ауыстыру шкаласы

^{(оқыту қазақ тілінде)}

8-сынып.

1. Оқылым. (1 балл).

Мәтінді оқыңыз.

Тәрбиенің негізгі алтын діңгегі – Отан. Ал Отан отбасынан басталады, демек тәрбие-тағылым отбасынан берілетін ұлттық құндылық. Қазақ халқының даналығы, тәрбие тағылымы - тамыры тереңде жатқан асыл мұра. Ерте заманнан ата-бабаларымыз өскелең ұрпақты елін, жерін сүюге, тектілікпен, жан-жақты тәрбиелеуді басты мұрат тұтқан. Қазіргі дамыған дәуірде озық қоғамға ілесе алатын ұрпақ тәрбиесі еліміздің дамыған мемлекеттердің қатарына қосылуы білімге, мәдениетке және ұлттық тәрбиеге байланысты. Тәрбиенің қуатына тең келетін рухани күш, қуат көзі жоқ екенін жақсы түсінеміз. Ұлттық тәрбиеден нәр алған адам рухани құндылықтарды бойына сіңіріп биік дәрежеге көтеріледі.

Қазіргі жастар тәрбиесінің жұтаңдығына Шығыс және Батыс бағыттары әсер етуде. Бет аузын тұмшалап қап-қара киінген қазақтың қыздары мен иегіне сақал қойған жап-жас жігіттердің қатары көбейген. Екінші жағынан етек-жеңі ашық, темекі тартып, арақ ішіп тұрған жастарды көресің. Міне осындай екі ортада өмір сүріп келеміз. Қазақтың тәлім-тәрбиесін қай жағы жеңіп кетеді екен деген қорқыныш бар. Бұл біздің тек қана ұлттық тәлім-тәрбиемізге ғана емес, тұтас ұлтымызға кәдімгідей іріткі салуда, шабуыл жасауда. Адам баласының бүкіл адами қасиеттері отбасында беріліп, бүкіл ғұмырына негіз болады.

«Ұлдың ұяты-әкеде, қыздың ұяты-шешеде» деген бар. Ата-аналарымыз түзде жүрсе де «ар», «намыс», «ұят» қасиеттерін сақтауға, қорғауға үйретуі қажет. Жастардың бойында ұлттық сана-сезімді, ата-баба дәстүріне адалдықты сіңіру ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан дәстүріміздің бір тармағы. Қазақтың қанында тастанды бала мен қараусыз ата-ана болмаған. Есігіне құлып салынып, үйінің алдына қарауыл ұстамаған, демек бұл тәрбиені жоғары көрсеткішті берген халық деген сөз. Отбасы тәрбиесінің ұлттық ерекшеліктері: туыстық қарым-қатынас, жеті ата туралы түсінік, перзенттік парыз бен қарыз, ұлттық намыс, сана-сезім, отансүйгіштік, еңбексүйгіштік қасиеттер ұлттық тәрбиенің негізгі бағыттарына жатады.

1-тапсырма. Берілген мәтіннен ұлттық құндылықтарды талдап көрсет.

2-тапсырма. Ата-бабадан жеткен дәстүрлер туралы комментарий жаз.

2) Жазылым. (3 балл).

«Ұлттық тәрбиені қалыптастыру отбасынан басталады» тақырыбында құрылымы мен даму желісін қамтып, лексика-грамматикалық нормаларды сақтай отырып, оқылым мәтініндегі мәселе шешімінің артықшылығы мен кемшілігін салыстыру арқылы аргументативті эссе жаз.

3) Әдеби тіл нормалары (1 балл).

Эссе мәтінінде бірыңғай мүшелер мен айқындауыш мүшелердің астын сызып көрсет.

Бағалау критерийлері: