Әдістемелік құрал

«Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен оқушыларды олимпиадаға дайындауға шығармашылық қабілеттерді дамыту»

(қазақ тілі пәнінің мұғалімдеріне арналған әдістемелік құрал)

Автор: Камалова Гульзар Умаржановна

Бұл әдістемелік құрал жалпы білім беретін мектептердің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен дарынды оқушыларын пәндік олимпиадаға дайындауға арналған. Құралдың басты мақсаты – оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту арқылы олардың тілдік, әдеби, танымдық және логикалық ойлау дағдыларын жетілдіру.

Құралда:

• Олимпиада тапсырмаларының түрлері мен құрылымдары;

• Шығармашылық бағыттағы жаттығулар мен тапсырмалар;

• Эссе жазу, мәтін талдау, көркем туындыны интерпретациялау әдістері;

• Оқушылардың тіл байлығын, сөз қолданысын, әдеби-көркемдік талдау дағдысын дамыту жолдары ұсынылады.

Әдістемелік материал оқушылардың қазақ тілі мен әдебиетіне деген қызығушылығын арттырып, шығармашылық ізденісін жандандырады. Сонымен қатар, бұл құрал мұғалімдерге олимпиадаға жүйелі түрде дайындық жүргізуге, жеке оқушымен жұмыс істеуге, саралап оқыту әдістерін қолдануға мүмкіндік береді.

1. Мазмұны (әдістемелік)

Кіріспе………………………………………………………………………4

1 БӨЛІМ. ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТТЕРДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ……..11
1.1 Шығармашылық қабілеттердің анықтамасы мен маңызы…………….11
1.2 Шығармашылықты дамыту бағыттары мен зерттеулер………………..13

2 БӨЛІМ. ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕР МЕН ТЕХНОЛОГИЯЛАР………………….16
2.1 Шығармашылық жазу әдістемелері………………………………………16
2.2 Классикалық және заманауи зерттеу әдістері…………………………..18

3 БӨЛІМ. ПРАКТИКАЛЫҚ ҚАДАМДАР МЕН ТӘСІЛДЕР……………..20
3.1 Әдістемелік тапсырмалар мен орындау нұсқаулықтары…………….20
3.2 Білім алушыларды бағалау және бақылау тапсырмалары…………..22

Қорытынды……………………………………………………………………..24
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі……………………………..25

2. Аннотация

Бұл әдістемелік құрал қазақ тілі мен әдебиеті пәні бойынша оқушыларды олимпиадаға дайындауда шығармашылық қабілеттерді дамытуға бағытталған. Бірінші бөлімде шығармашылық қабілеттердің теориялық негіздері қарастырылады, оның ішінде шығармашылықтың анықтамасы мен маңызы, сондай-ақ оны дамыту бағыттары мен зерттеулер талданады. Бұл бөлім оқушылардың шығармашылық қабілеттерін түсінуге және оны қалай дамытуға болатынын көрсетуге арналған. Екінші бөлім әдістемелік негіздер мен технологияларға арналады, мұнда шығармашылық жазу әдістемелері және классикалық пен заманауи зерттеу әдістері қарастырылады. Бұл бөлім мұғалімдерге оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуда қолданатын әдістер мен технологияларды таңдауға көмектеседі. Үшінші бөлім практикалық қадамдар мен тәсілдерге бағытталған, онда әдістемелік тапсырмалар мен орындау нұсқаулықтары, сондай-ақ білім алушыларды бағалау және бақылау тапсырмалары ұсынылады. Әдістемелік құралдың мақсатты аудиториясы – қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімдері мен оқушылар. Құралдың практикалық маңызы – оқушылардың шығармашылық қабілеттерін арттыру арқылы олардың олимпиадаға дайындық деңгейін жоғарылату. Ғылыми маңызы – шығармашылық қабілеттерді дамытуға қатысты теориялық және әдістемелік мәселелерді жан-жақты қарастыруында. Бұл құрал оқушылардың шығармашылық ойлау дағдыларын дамыта отырып, олардың білімін тереңдетуге ықпал етеді.

3. Кіріспе

Теориялық негіздеме: Қазақ тілі мен әдебиеті пәні бойынша оқушыларды олимпиадаға дайындау – олардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал ететін маңызды әдіс. Бұл әдіс оқушылардың тіл байлығын арттырып, әдебиетке деген қызығушылығын оятады. Сонымен қатар, бұл үдеріс оқушылардың сын тұрғысынан ойлау дағдыларын жетілдіріп, олардың өз ойын еркін әрі нақты жеткізуіне көмектеседі. Шығармашылық тапсырмалар арқылы оқушылардың танымдық деңгейі кеңейіп, жаңа идеяларды қалыптастыру қабілеті дамиды.

Өзектілігі: Қазіргі білім беру жүйесінде шығармашылық қабілеттерді дамыту – оқушылардың жан-жақты дамуының басты талаптарының бірі. Бұл әдіс оқушылардың интеллектуалдық дамуымен қатар, олардың қоғамда белсенді азамат болуына ықпал етеді. Шығармашылық тапсырмалар арқылы оқушылардың эмоционалды және әлеуметтік дағдылары дамып, оларды болашақта түрлі салаларда табысты болуға дайындайды. Сонымен қатар, бұл тәсіл оқушыларды ұлттық мәдениетпен жақынырақ таныстырып, олардың патриоттық сезімдерін күшейтеді. Сондықтан, қазақ тілі мен әдебиеті пәнінде шығармашылық қабілеттерді дамыту өзекті әрі қажетті болып табылады.

Мақсаты: Әдістемелік құралдың негізгі мақсаты – оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту арқылы олардың қазақ тілі мен әдебиетіне деген қызығушылығын арттыру.

Міндеттері: 1. Оқушылардың шығармашылық жазу дағдыларын жетілдіру. 2. Әдеби шығармаларды талдау қабілеттерін дамыту. 3. Оқушылардың тіл байлығын арттыру және олардың өз ойын еркін жеткізуге үйрету. 4. Оқушыларды ұлттық мәдениет пен әдебиетке баулу. 5. Олимпиадаға қатысу үшін қажетті дағдыларды қалыптастыру.

Практикалық маңыздылығы: Бұл әдістемелік құрал оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытумен қатар, олардың оқу мотивациясын арттыруға көмектеседі. Шығармашылық тапсырмалар арқылы оқушылардың білімді өз бетімен ізденіп, меңгеруге деген қызығушылығы артады. Сонымен қатар, бұл тәсіл оқушылардың коммуникативтік дағдыларын жетілдіруге және оларды болашақта түрлі әлеуметтік жағдайларда өздерін сенімді сезінуге дайындайды.

Теориялық маңыздылығы: Шығармашылық қабілеттерді дамыту теориялық тұрғыдан оқушылардың когнитивтік процестерін жетілдіруге ықпал етеді. Осы әдіс арқылы оқушылар сын тұрғысынан ойлауды үйреніп, күрделі мәселелерді шешуге қабілетті болады. Теориялық зерттеулер көрсеткендей, шығармашылық тапсырмалар оқушылардың интеллектуалдық дамуына оң әсер етеді және олардың оқу жетістіктерін арттырады.

4. 1.1 Теориялық бөлім

1-БӨЛІМ. ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТТЕРДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.1 Шығармашылық қабілеттердің анықтамасы мен маңызы

Шығармашылық қабілеттердің анықтамасы:

Шығармашылық қабілет дегеніміз – адамның жаңа, ерекше, тың идеяларды ойлап табу және оларды жүзеге асыру қабілеті. Бұл қабілет адамның ойлау, қиялдау, мәселелерді шешу және жаңашылдық таныту дағдыларымен тығыз байланысты. Шығармашылық қабілет адамның интеллектуалдық әлеуетінің бір бөлігі болып табылады.

Маңызы:

Шығармашылық қабілеттерді дамыту білім алушылардың ой-өрісін кеңейтіп, олардың интеллектуалды дамуына ықпал етеді. Бұл қабілеттер оқушыларға күрделі мәселелерді шешуге, жаңа идеялар ойлап табуға және оларды практикалық түрде жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Шығармашылықты дамыту тұлғаның жеке қасиеттерін, өзіндік көзқарасын және өзін-өзі көрсету қабілетін дамытады.

Негізгі ұғымдар:

1. Дивергентті ойлау (Divergent thinking): Әртүрлі бағытта ойлау процесі, яғни бір мәселеге бірнеше шешім табу қабілеті. Бұл қабілет шығармашылықтың маңызды компоненті болып табылады.

• Мысал: Бір тапсырманы әртүрлі тәсілдермен орындау.

2. Конвергентті ойлау (Convergent thinking): Белгілі бір мәселенің оңтайлы шешімін табуға бағытталған ойлау процесі. Бұл ойлау түрі логикалық және аналитикалық ойлау қабілеттерімен тығыз байланысты.

• Мысал: Математикалық есептің нақты бір шешімін табу.

3. Инновация (Innovation): Жаңа идеяларды, өнімдерді немесе процестерді ойлап табу және енгізу. Бұл ұғым шығармашылық қабілеттердің нәтижесі ретінде қарастырылады.

• Мысал: Жаңа технологияларды енгізу арқылы өндірісті оңтайландыру.

Өзара байланыс:

Шығармашылық қабілеттер дивергентті және конвергентті ойлау процестері арқылы дамиды. Дивергентті ойлау жаңа идеялар мен шешімдер табуға көмектеседі, ал конвергентті ойлау сол идеяларды нақтылыққа айналдырады. Бұл екі ойлау түрі бірге жұмыс істегенде, инновацияға қол жеткізуге мүмкіндік береді.

Шығармашылық қабілеттерді дамыту үшін білім беру жүйесі оқушыларды әртүрлі шығармашылық тапсырмалар арқылы ынталандыруы тиіс. Бұл тапсырмалар оқушылардың өз ойларын еркін жеткізуге және жаңа идеяларды жүзеге асыруға ықпал етеді.

5. 1.1 Теориялық бөлім жалғасы

1-БӨЛІМ. ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТТЕРДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.2 Шығармашылық қабілеттердің кеңейтілген теориялық негіздері

Креативті ойлау (Creative thinking):

Креативті ойлау – жаңа идеялар мен шешімдерді ойлап табуға бағытталған интеллектуалды процесс. Бұл ойлау түрі әдетте стандартты емес, инновациялық тәсілдерді қамтиды және ол адамның логикалық және интуитивті ойлау қабілеттерімен бірге дамиды. Креативті ойлау адамның танымдық әлеуетінің дамуына ықпал етеді.

Маңызды аспектілері:

1. Ассоциациялық ойлау (Associative thinking): Ойлар мен идеялардың байланысын көру қабілеті, бұл шығармашылық процесте жаңа комбинациялар мен байланыстар табуға мүмкіндік береді.

• Мысал: Бірнеше түрлі идеяларды біріктіріп, жаңа өнім ойлап табу.

2. Интуиция (Intuition): Саналы түрде ойланбай-ақ дұрыс шешім қабылдау қабілеті. Интуиция күрделі жағдайларда жылдам шешім қабылдауға көмектеседі.

• Мысал: Әртістің жаңа спектакль үшін дұрыс рөлді таңдау қабілеті.

3. Эвристикалық әдістер (Heuristic methods): Проблемаларды шешуде шамамен алынған әдістерді қолдану. Бұл әдістер нақты шешімді табуға мүмкіндік бермесе де, дұрыс бағытқа әкелуі мүмкін.

• Мысал: Техникалық мәселелерді шешу кезінде түрлі болжамдар жасау.

Теориялық өзара байланыс:

Шығармашылық қабілеттердің дамуы креативті ойлаудың барлық аспектілерімен тығыз байланысты. Ассоциациялық ойлау жаңа байланыстарды көруге, интуиция жылдам шешім қабылдауға, ал эвристикалық әдістер проблемаларды шығармашылық жолмен шешуге мүмкіндік береді. Бұл процестер бірге әрекет еткенде, адамның шығармашылық әлеуеті артып, инновациялық шешімдер пайда болады.

Жаңа ғылыми тұжырымдар мен авторлар көзқарасы:

Шығармашылық қабілеттерді зерттеген ғалымдардың бірі – Гилфорд (Guilford), ол шығармашылық ойлауды дивергентті және конвергентті ойлау процестерімен байланыстырған. Оның теориясына сәйкес, шығармашылық қабілеттерді дамыту үшін адамға әртүрлі ойлау тапсырмаларын беру маңызды.

Мысалдар:

1. Технологиялық инновациялар: Инженерлердің жаңа құрылғыларды ойлап табуы – шығармашылық ойлаудың жемісі.

2. Өнер саласында: Суретшілер мен музыканттардың жаңа стильдер мен жанрларды дамытуы.

Кесте: Шығармашылық қабілеттердің негізгі ұғымдары

Ұғым	Түсініктеме	Ағылшын тілі	Орыс тілі
Креативті ойлау	Жаңа идеялар мен шешімдерді ойлап табуға бағытталған интеллектуалды процесс.	Creative thinking	Креативное мышление
Ассоциациялық ойлау	Ойлар мен идеялардың байланысын көру қабілеті, жаңа комбинациялар табуға мүмкіндік береді.	Associative thinking	Ассоциативное мышление
Интуиция	Саналы түрде ойланбай-ақ дұрыс шешім қабылдау қабілеті.	Intuition	Интуиция
Эвристикалық әдістер	Проблемаларды шешуде шамамен алынған әдістерді қолдану.	Heuristic methods	Эвристические методы
Дивергентті ойлау	Әртүрлі бағытта ойлау процесі, яғни бір мәселеге бірнеше шешім табу қабілеті.	Divergent thinking	Дивергентное мышление
Конвергентті ойлау	Белгілі бір мәселенің оңтайлы шешімін табуға бағытталған ойлау процесі.	Convergent thinking	Конвергентное мышление

Қорытынды:

Шығармашылық қабілеттерді дамыту қазіргі білім беру жүйесінің маңызды аспектісі болып табылады. Бұл қабілеттерді дамыту арқылы оқушылардың өзіндік көзқарастары қалыптасып, олар жаңа идеяларды іске асыруға дайын болады. Шығармашылық ойлаудың барлық аспектілері, өзара байланысы және әртүрлі ғылыми көзқарастар осы процестің ықпалын күшейтеді.

6. 1.2 Теориялық бөлім

1.2 Шығармашылық қабілеттерді дамыту

Зерттеу

Шығармашылық қабілеттерді дамыту қазақ тілі мен әдебиеті пәнінде ғана емес, басқа да ғылым және практикалық салаларда кеңінен қолданылады. Бұл қабілеттерді дамыту келесі салаларда маңызды:

1. Білім беру саласы

• Мысал: Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту олардың сын тұрғысынан ойлау және өзіндік пікір қалыптастыру дағдыларын арттырады. Мысалы, шығармашылық жазу тапсырмалары арқылы оқушылардың тіл байлығын кеңейтуге болады.

• Мәселелерді шешу: Оқушылардың ойлау қабілетін дамытуға, өзін-өзі тануға, және топтық жұмыс жүргізу дағдыларын жетілдіруге көмектеседі.

• Практикалық пайдасы: Білім беру үдерісінде оқушылардың белсенділігін арттырады және оқу мотивациясын күшейтеді.

• Ғылыми зерттеу: Шығармашылық қабілеттерді дамыту бойынша көптеген зерттеулер бар. Мысалы, оқушылардың жазу дағдыларын дамытуға бағытталған дидактикалық әдістерді зерттеу (Smith, 2020).

2. Әдебиет және мәдениет саласы

• Мысал: Әдеби шығармашылық қабілеттерді дамыту оқушыларды жаңа көркем шығармалар жазуға және әдеби талдау жасауға ынталандырады.

• Мәселелерді шешу: Ұлттық мәдениет пен әдеби мұраны түсінуге және сақтауға көмектеседі.

• Практикалық пайдасы: Жастардың әдебиетке деген қызығушылығын арттырады және мәдени құндылықтарды насихаттайды.

• Ғылыми зерттеу: Әдеби шығармашылықтың жастардың тұлғалық дамуына әсері туралы зерттеулер (Jones, 2019).

Жаңа технологиялық жетістіктер мен инновациялық бағыттар

• Технологиялар: Шығармашылық қабілеттерді дамытуда цифрлық платформалар мен құралдар кеңінен қолданылуда. Мысалы, интерактивті жазу бағдарламалары мен онлайн шығармашылық курстар.

• Инновациялық бағыттар: Виртуалды шындық технологиялары арқылы әдеби шығармаларды визуализациялау және оқушылардың қызығушылығын арттыру.

Негізгі теориялық негіздер

• Оқу теориялары: Конструктивизм теориясы бойынша, оқушылар өз тәжірибелері арқылы білім алады және шығармашылық тапсырмалар арқылы бұл үдеріс күшейеді.

• Дидактикалық принциптер: Жеке тұлғаға бағытталған оқыту, белсенді оқыту әдістері.

• Педагогикалық парадигмалар: Оқушының өзіндік даму мүмкіндіктерін ескеретін парадигмаларға негізделген.

Шығармашылық қабілеттерді дамыту оқушылардың жан-жақты дамуына, өз көзқарастарын дұрыс жеткізуге және өздерін шығармашылық тұрғыдан көрсетуге ықпал етеді.

7. 2.1 Әдістер

2-БӨЛІМ. КЛАССИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЗАМАНАУИ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ

2.1 Классикалық әдістер

Классикалық зерттеу әдістері білім беру саласында ұзақ уақыт қолданыста болған және өз тиімділігін дәлелдеген әдістер болып табылады. Бұл әдістердің негізгі мақсаты оқушылардың білім деңгейін арттыру, ойлау қабілеттерін дамыту және шығармашылық қабілеттерін жетілдіру болып табылады. Классикалық әдістерге лекциялар, семинарлар, практикалық жұмыстар және зертханалық сабақтар жатады. Бұл әдістер оқушыларға ақпаратты құрылымдауға, талдауға және қолдануға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, классикалық әдістер оқушыларға теориялық білімді практикамен ұштастыруға жағдай жасайды.

2.2 Заманға сай әдістерді құрастыруда ескерілген жайттар

Заманға сай зерттеу әдістерін құрастыру кезінде бірнеше маңызды аспектілер ескерілді. Біріншіден, оқушылардың креативтілік қабілеттерін дамытуға бағытталған инновациялық тәсілдер қолданылды. Бұл әдістер оқушыларға өз көзқарастарын еркін жеткізуге, шығармашылық ойлау қабілеттерін арттыруға мүмкіндік береді.

Екіншіден, оқыту процесінде интерактивтілік пен ынтымақтастықты арттыру мақсатында топтық жұмыстар, жобалық оқыту және пікірталастар енгізілді. Бұл тәсілдер оқушылардың коммуникативтік дағдыларын дамытуды көздейді.

Үшіншіден, цифрлық технологияларды қолдану арқылы ақпаратты визуализациялау және цифрлық дағдыларды дамытуға баса назар аударылды. Мультимедиялық презентациялар және интерактивті квесттер сияқты әдістер оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырады.

Төртіншіден, зерттеуге негізделген оқыту әдістері кеңінен қолданылды. Бұл әдістер оқушыларды өз бетінше зерттеу жүргізуге және аналитикалық ойлау қабілеттерін дамытуға ынталандырады.

Әдістердің теориялық негіздері білім берудегі конструктивизм, Выготскийдің әлеуметтік даму теориясы, Дьюидің тәжірибелік оқыту теориясы және Блумның таксономиясы сияқты тұжырымдамаларға негізделген. Бұл теориялар оқыту процесін оқушылардың белсенді қатысуы арқылы жүзеге асыруға бағытталған. Сонымен қатар, CLIL және STEM сияқты заманауи әдістемелер де ескерілген.

Мұғалімдерге арналған нұсқаулық ретінде, оқыту барысында оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескеру, топтық және жеке жұмыстарды теңдестіру, және оқыту әдістерін шығармашылықпен қолдану ұсынылады. Аталған әдістерді қолдану арқылы оқушылардың шығармашылық және сыни ойлау қабілеттерін, сондай-ақ зерттеу дағдыларын дамытуға мүмкіндік бар.

8. 2.2 Әдістер

2.2 Классикалық және заманауи зерттеу әдістері

Әдіс 1: “Тілдік Мозаика”

• Мақсаты: Оқушылардың логикалық және креативті ойлау қабілеттерін дамыту.

• Сипаттамасы:

• Оқушыларға бірнеше әдеби шығармалардың үзінділері беріледі.

• Олар осы үзінділерді біріктіріп, жаңа туынды құрастырады.

• 8-сыныпқа тиімді.

• Ғылыми негізі:

• Выготскийдің әлеуметтік даму теориясы.

• Зерттеуге негізделген оқыту.

• Артықшылықтары:

• Оқушылардың шығармашылық және зерттеушілік дағдыларын арттырады.

• Нәтиже:

• Оқушылар тілдік дағдыларын дамытады, жаңа көзқарастар қалыптасады.

• Қолдану мысалы:

• Сабақ тақырыбы: “Әдебиеттегі кейіпкерлер”.

• Оқушылар әр түрлі кейіпкерлерді біріктіріп, жаңа әңгіме құрайды.

Әдіс 2: “Сөздер Лабиринті”

• Мақсаты: Оқушылардың сөздік қорын және байланыс жасау дағдыларын жетілдіру.

• Сипаттамасы:

• Оқушыларға түрлі сөздер беріледі, олар осы сөздерден тақырып құрастырады.

• Әр сөздің мағынасын ашып, әңгіме құрау қажет.

• Ғылыми негізі:

• Блумның таксономиясы.

• PBL (жобалық оқыту).

• Артықшылықтары:

• Оқушылардың сыни ойлауын және шығармашылық қабілеттерін дамытады.

• Нәтиже:

• Оқушылар жаңа сөздермен танысады, сөздік қорлары байиды.

• Қолдану мысалы:

• Сабақ тақырыбы: “Қазақ тілінің байлығы”.

• Оқушылар сөздерден өлең немесе әңгіме құрайды.

Әдіс 3: “Дыбыстық Панорама”

• Мақсаты: Поэтикалық дағдыларды және есту қабілетін дамыту.

• Сипаттамасы:

• Оқушыларға музыка тыңдатып, сол бойынша өлең жазғызу.

• Музыка мен сөздің үйлесімділігін табу.

• Ғылыми негізі:

• Конструктивизм.

• CLIL (пәндік-тілдік интеграцияланған оқыту).

• Артықшылықтары:

• Креативтілік пен эмоциялық түсініктерін арттырады.

• Нәтиже:

• Оқушылардың поэтикалық және музыкалық сезімталдығы артады.

• Қолдану мысалы:

• Сабақ тақырыбы: “Табиғат әуендері”.

• Музыка тыңдап, табиғат туралы өлең жазу.

Әдіс 4: “Қиял әлемі”

• Мақсаты: Қиялдау қабілетін және жазу шеберлігін дамыту.

• Сипаттамасы:

• Оқушыларға белгілі бір жағдай беріледі, олар осы жағдайды өзгертіп, жаңа әңгіме құрастырады.

• Ғылыми негізі:

• Дьюидің тәжірибелік оқыту теориясы.

• Зерттеуге негізделген оқыту.

• Артықшылықтары:

• Оқушылардың қиялын және шығармашылық қабілетін дамытады.

• Нәтиже:

• Жазу шеберліктері мен қиялдау қабілеттері артады.

• Қолдану мысалы:

• Сабақ тақырыбы: “Ертегілер әлемі”.

• Оқушылар белгілі ертегіні өзгертіп, жаңа нұсқа жазу.

Әдіс 5: “Суреттегі Сөздер”

• Мақсаты: Көркемдік және сөздік дағдыларды дамыту.

• Сипаттамасы:

• Оқушыларға сурет беріледі, олар осы суреттің негізінде әңгіме немесе сипаттама жазады.

• Ғылыми негізі:

• Выготскийдің әлеуметтік даму теориясы.

• STEM оқыту әдісі.

• Артықшылықтары:

• Оқушылардың көркемдік қиялын және сөздік қорын арттырады.

• Нәтиже:

• Көркемдік қабілеттері мен сөздік дағдылары дамиды.

• Қолдану мысалы:

• Сабақ тақырыбы: “Күз көріністері”.

• Күзгі сурет бойынша шығарма жазу.

Әдіс 6: “Эмоциялы Әңгіме”

• Мақсаты: Эмоцияны сөзбен жеткізу қабілетін дамыту.

• Сипаттамасы:

• Оқушыларға әртүрлі эмоциялар беріледі, олар осы эмоцияларға сәйкес әңгіме немесе өлең жазады.

• Ғылыми негізі:

• Дьюидің тәжірибелік оқыту теориясы.

• CLIL (пәндік-тілдік интеграцияланған оқыту).

• Артықшылықтары:

• Оқушылардың эмоционалды интеллектін және сөздік қорын арттырады.

• Нәтиже:

• Эмоционалды түсінігі мен шығармашылық қабілеті артады.

• Қолдану мысалы:

• Сабақ тақырыбы: “Сезімдер әлемі”.

• Белгілі эмоция бойынша әңгіме құрастыру.

Әдіс 7: “Қосымша Әңгіме”

• Мақсаты: Оқушының сюжет құрастыру және дамытушылық қабілетін дамыту.

• Сипаттамасы:

• Белгілі бір оқиғаны оқып, оған қосымша оқиға немесе соңын жазу.

• Ғылыми негізі:

• Блумның таксономиясы.

• Зерттеуге негізделген оқыту.

• Артықшылықтары:

• Оқушылардың зерттеу, талдау және синтез дағдыларын арттырады.

• Нәтиже:

• Сюжет құрастыру қабілеті артады.

• Қолдану мысалы:

• Сабақ тақырыбы: “Оқиға жалғасы”.

• Белгілі әңгімеге жаңа соң құрастыру.

Әдіс 8: “Философиялық Дебат”

• Мақсаты: Сыни ойлау және дәлелдеу қабілетін дамыту.

• Сипаттамасы:

• Оқушыларға философиялық сұрақтар беріледі, олар осы сұрақтар бойынша пікірталас жүргізеді.

• Ғылыми негізі:

• Конструктивизм.

• PBL (жобалық оқыту).

• Артықшылықтары:

• Сыни ойлау және коммуникация дағдыларын арттырады.

• Нәтиже:

• Пікірталас және дәлелдеу қабілеттері артады.

• Қолдану мысалы:

• Сабақ тақырыбы: “Бақыт деген не?”.

• Оқушылар осы тақырыпта пікірталас жүргізеді.

Әдіс 9: “Мультимедиялық Презентация”

• Мақсаты: Ақпаратты визуализациялау және цифрлық дағдыларды дамыту.

• Сипаттамасы:

• Оқушыларға тақырып беріледі, олар осы тақырып бойынша презентация дайындайды.

• Цифрлық құралдарды пайдалану.

• Ғылыми негізі:

• Цифрлық педагогика.

• STEM оқыту әдісі.

• Артықшылықтары:

• Цифрлық дағдылар мен визуализация қабілеттерін арттырады.

• Нәтиже:

• Презентация жасау және ақпаратты визуализациялау қабілеті артады.

• Қолдану мысалы:

• Сабақ тақырыбы: “Қазақ әдебиетінің тарихы”.

• Оқушылар мультимедиялық презентация дайындайды.

Әдіс 10: “Тарихи Квест”

• Мақсаты: Тарихи және мәдени түсініктерді дамыту.

• Сипаттамасы:

• Оқушыларға тарихи оқиғалар бойынша квест ұйымдастыру.

• Әр қадамда жаңа мәліметтер беру.

• Ғылыми негізі:

• Выготскийдің әлеуметтік даму теориясы.

• Зерттеуге негізделген оқыту.

• Артықшылықтары:

• Тарихи білімдерін арттырады, зерттеу және талдау дағдыларын дамытады.

• Нәтиже:

• Тарихи түсінік пен зерттеу қабілеті артады.

• Қолдану мысалы:

• Сабақ тақырыбы: “Қазақ хандығы”.

• Оқушылар тарихи квест арқылы хандықтың тарихын зерттейді.

9. 2.3 Әдістер әдістемелігі

2.2 Классикалық және заманауи зерттеу әдістері

Әдіс 1: “Шығармашылық Жолдар”

• Мақсаты: Жазу және зерттеу қабілеттерін дамыту.

• Әдістің сипаттамасы:

• Оқушыларға белгілі бір тақырып беріліп, олар сол бойынша зерттеу жасап, шығарма жазады.

• Жұмыс бірнеше кезеңнен тұрады: ақпарат жинау, жоспарлау, жазу, редакциялау.

• 8-сыныпқа тиімді.

• Ғылыми негізі:

• Дьюидің тәжірибелік оқыту теориясы.

• Зерттеуге негізделген оқыту.

• Артықшылықтары:

• Оқушылардың зерттеу және жазу дағдыларын арттырады, шығармашылық қабілеттерін дамытады.

• Нәтиже:

• Оқушылар өз ойын жүйелі жеткізе алады.

• Қолдану мысалы:

• Сабақ тақырыбы: “Менің болашақ мамандығым”.

• Оқушылар мамандық туралы зерттеп, эссе жазады.

Әдіс 2: “Виртуалды Шығарма”

• Мақсаты: Цифрлық дағдыларды және шығармашылық қабілеттерді дамыту.

• Әдістің сипаттамасы:

• Оқушыларға цифрлық құралдарды пайдаланып, виртуалды әңгіме немесе презентация құрастыру.

• Әртүрлі қосымшалар мен платформаларды қолдану.

• Ғылыми негізі:

• Цифрлық педагогика.

• PBL (жобалық оқыту).

• Артықшылықтары:

• Цифрлық сауаттылықты арттырады, шығармашылық ойлау қабілетін дамытады.

• Нәтиже:

• Оқушылардың цифрлық құралдарды пайдалану қабілеті артады.

• Қолдану мысалы:

• Сабақ тақырыбы: “Қазақтың салт-дәстүрлері”.

• Оқушылар виртуалды көрме дайындайды.

Әдіс 3: “Тарихи Шолу”

• Мақсаты: Тарихи түсінік пен талдау қабілетін дамыту.

• Әдістің сипаттамасы:

• Оқушылар бір тарихи кезеңді зерттеп, сол бойынша баяндама жасайды.

• Зерттеу барысында әртүрлі көздерді пайдалану.

• Ғылыми негізі:

• Выготскийдің әлеуметтік даму теориясы.

• Зерттеуге негізделген оқыту.

• Артықшылықтары:

• Тарихи білімді тереңдетеді, зерттеу және талдау дағдыларын дамытады.

• Нәтиже:

• Тарихи оқиғаларды талдау қабілеті артады.

• Қолдану мысалы:

• Сабақ тақырыбы: “Қазақстанның тәуелсіздікке қол жеткізуі”.

• Оқушылар презентация дайындайды.

Әдіс 4: “Эмоциялы Сурет”

• Мақсаты: Эмоцияны сурет арқылы жеткізу қабілетін дамыту.

• Әдістің сипаттамасы:

• Оқушыларға әртүрлі эмоцияларды бейнелейтін суреттер беріледі, олар осы суреттер бойынша әңгіме құрайды.

• Ғылыми негізі:

• Дьюидің тәжірибелік оқыту теориясы.

• CLIL (пәндік-тілдік интеграцияланған оқыту).

• Артықшылықтары:

• Эмоционалды интеллектті арттырады, шығармашылық қабілеттерін дамытады.

• Нәтиже:

• Эмоцияларды жеткізу қабілеті артады.

• Қолдану мысалы:

• Сабақ тақырыбы: “Сезімдер әлемі”.

• Оқушылар сурет бойынша әңгіме жазады.

Әдіс 5: “Интерактивті Дебат”

• Мақсаты: Сыни ойлау және дәлелдеу қабілетін дамыту.

• Әдістің сипаттамасы:

• Оқушыларға тақырып беріледі, олар осы тақырып бойынша пікірталас жүргізеді.

• Әр оқушы өз пікірін дәлелдейді.

• Ғылыми негізі:

• Конструктивизм.

• PBL (жобалық оқыту).

• Артықшылықтары:

• Сыни ойлау және коммуникация дағдыларын арттырады.

• Нәтиже:

• Дәлелдеу және пікірталас қабілеттері артады.

• Қолдану мысалы:

• Сабақ тақырыбы: “Қоршаған ортаны қорғау”.

• Оқушылар осы тақырыпта дебат жүргізеді.

Әдіс 6: “Креативті Коллаж”

• Мақсаты: Шығармашылық және көркемдік қабілеттерді дамыту.

• Әдістің сипаттамасы:

• Оқушыларға әртүрлі суреттер беріледі, олар осы суреттерден коллаж жасайды.

• Коллаж арқылы өз ойын жеткізу.

• Ғылыми негізі:

• Выготскийдің әлеуметтік даму теориясы.

• STEM оқыту әдісі.

• Артықшылықтары:

• Көркемдік қиялын және шығармашылық қабілетін дамытады.

• Нәтиже:

• Көркемдік қабілеттері артады.

• Қолдану мысалы:

• Сабақ тақырыбы: “Менің әлемім”.

• Оқушылар өз әлемдерін коллаж арқылы бейнелейді.

Әдіс 7: “Дыбыстық Журнал”

• Мақсаты: Аудио жазу және тыңдау қабілеттерін дамыту.

• Әдістің сипаттамасы:

• Оқушыларға аудио журнал жүргізу тапсырмасы беріледі.

• Әрбір жазба белгілі бір тақырыпта болу керек.

• Ғылыми негізі:

• Конструктивизм.

• CLIL (пәндік-тілдік интеграцияланған оқыту).

• Артықшылықтары:

• Тыңдау және жазу дағдыларын дамытады.

• Нәтиже:

• Аудио жазу қабілеті артады.

• Қолдану мысалы:

• Сабақ тақырыбы: “Менің күнім”.

• Оқушылар күнделікті өмірінен дыбыстық жазба жасайды.

Әдіс 8: “Қиялдағы Әлем”

• Мақсаты: Қиялдау және жазу қабілеттерін дамыту.

• Әдістің сипаттамасы:

• Оқушыларға белгілі бір қиял әлемі беріледі, олар осы әлемді сипаттап, әңгіме жазады.

• Ғылыми негізі:

• Дьюидің тәжірибелік оқыту теориясы.

• Зерттеуге негізделген оқыту.

• Артықшылықтары:

• Қиялдау және шығармашылық қабілетін дамытады.

• Нәтиже:

• Қиялдау қабілеті артады.

• Қолдану мысалы:

• Сабақ тақырыбы: “Ғажайып әлем”.

• Оқушылар өз қиял әлемін сипаттап жазу.

Әдіс 9: “Философиялық Сұрақтар”

• Мақсаты: Сыни ойлау және философиялық түсініктерді дамыту.

• Әдістің сипаттамасы:

• Оқушыларға философиялық сұрақтар беріледі, олар осы сұрақтар бойынша жазбаша рефлексия жасайды.

• Ғылыми негізі:

• Конструктивизм.

• PBL (жобалық оқыту).

• Артықшылықтары:

• Сыни ойлау және рефлексия дағдыларын арттырады.

• Нәтиже:

• Философиялық ойлау қабілеті артады.

• Қолдану мысалы:

• Сабақ тақырыбы: “Өмірдің мәні”.

• Оқушылар осы тақырыпта рефлексия жазады.

Әдіс 10: “Мультимедиялық Саяхат”

• Мақсаты: Мультимедиялық құралдарды пайдалану және зерттеу қабілеттерін дамыту.

• Әдістің сипаттамасы:

• Оқушыларға виртуалды саяхат жасау тапсырмасы беріледі.

• Олар саяхаттан алған әсерлерін мультимедиялық презентация арқылы жеткізеді.

• Ғылыми негізі:

• Цифрлық педагогика.

• STEM оқыту әдісі.

• Артықшылықтары:

• Цифрлық құралдарды пайдалану қабілетін арттырады, зерттеу дағдыларын дамытады.

• Нәтиже:

• Мультимедиа құралдарын пайдалану қабілеті артады.

• Қолдану мысалы:

• Сабақ тақырыбы: “Әлемнің кереметтері”.

• Оқушылар виртуалды саяхат жасап, презентация дайындайды.

10. 3.1 Тәжірибелік бөлім

ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛ

2.2 КЛАССИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЗАМАНАУИ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ

Тілдік Мозаика

Әдіс атауы: Тілдік Мозаика
Тапсырманың тақырыбы: “Әдеби Мозаика құрастыру”
Мақсаты: Оқушылардың логикалық және креативті ойлау қабілеттерін дамыту.
Тапсырма (оқушыға нақты нұсқаулықпен): - Әдеби шығармалардан бірнеше үзінділерді оқыңыз. - Осы үзінділерді біріктіріп, жаңа әңгіме немесе өлең құрастырыңыз. Қажетті ресурстар: - Әдеби кітаптар, дәптер, қалам. Дескрипторлар: - Әңгіме құрылымы логикалық. - Шығармашылық идеялар қолданылған. - Тіл байлығы көрінеді. Күтілетін нәтиже: - Оқушының шығармашылық қабілеті артады, жаңа көзқарас қалыптасады.

Сөздер Лабиринті

Әдіс атауы: Сөздер Лабиринті
Тапсырманың тақырыбы: “Сөздер әлемі”
Мақсаты: Оқушылардың сөздік қорын және байланыс жасау дағдыларын жетілдіру.
Тапсырма (оқушыға нақты нұсқаулықпен): - Берілген сөздерден тақырып құраңыз. - Әр сөздің мағынасын ашып, әңгіме жазыңыз. Қажетті ресурстар: - Сөздер тізімі, дәптер, қалам. Дескрипторлар: - Әңгіме тақырыбы айқын. - Сөздердің мән-мағынасы дұрыс ашылған. - Сөздер логикалық байланыста. Күтілетін нәтиже: - Сөздік қоры байиды, байланыс жасау қабілеті дамиды.

Дыбыстық Панорама

Әдіс атауы: Дыбыстық Панорама
Тапсырманың тақырыбы: “Музыка мен Поэзия”
Мақсаты: Поэтикалық дағдыларды және есту қабілетін дамыту.
Тапсырма (оқушыға нақты нұсқаулықпен): - Берілген музыканы тыңдаңыз. - Музыкадан алған әсеріңіз бойынша өлең жазыңыз. Қажетті ресурстар: - Музыкалық трек, дәптер, қалам. Дескрипторлар: - Өлеңнің эмоциялық әсері айқын. - Музыкамен үйлесімділік бар. - Поэтикалық құрылым сақталған. Күтілетін нәтиже: - Поэтикалық және музыкалық сезімталдық артады.

Қиял әлемі

Әдіс атауы: Қиял әлемі
Тапсырманың тақырыбы: “Ертегі әлемі”
Мақсаты: Қиялдау қабілетін және жазу шеберлігін дамыту.
Тапсырма (оқушыға нақты нұсқаулықпен): - Белгілі ертегіні оқыңыз. - Осы ертегіні өзгертіп, жаңа нұсқа жазыңыз. Қажетті ресурстар: - Ертегі кітаптары, дәптер, қалам. Дескрипторлар: - Жаңа сюжет қызықты. - Кейіпкерлердің сипаттамасы ерекше. - Жазу стилі еркін және креативті. Күтілетін нәтиже: - Жазу шеберлігі мен қиялдау қабілеті артады.

Суреттегі Сөздер

Әдіс атауы: Суреттегі Сөздер
Тапсырманың тақырыбы: “Күзгі ертегі”
Мақсаты: Көркемдік және сөздік дағдыларды дамыту.
Тапсырма (оқушыға нақты нұсқаулықпен): - Берілген күзгі суретті қараңыз. - Осы суреттің негізінде әңгіме немесе сипаттама жазыңыз. Қажетті ресурстар: - Күзгі сурет, дәптер, қалам. Дескрипторлар: - Әңгіме көркем және әсерлі. - Суретпен байланысы айқын. - Тілдік қолданыс бай. Күтілетін нәтиже: - Көркемдік қабілеттері мен сөздік дағдылары дамиды.

Эмоциялы Әңгіме

Әдіс атауы: Эмоциялы Әңгіме
Тапсырманың тақырыбы: “Сезімдер әлемі”
Мақсаты: Эмоцияны сөзбен жеткізу қабілетін дамыту.
Тапсырма (оқушыға нақты нұсқаулықпен): - Берілген эмоцияларды таңдап алыңыз. - Әр эмоцияға сәйкес әңгіме немесе өлең жазыңыз. Қажетті ресурстар: - Эмоциялар тізімі, дәптер, қалам. Дескрипторлар: - Эмоцияларды жеткізу шынайы. - Әңгіме құрылымы логикалық. - Сөздік қор бай. Күтілетін нәтиже: - Эмоционалды түсінігі мен шығармашылық қабілеті артады.

Қосымша Әңгіме

Әдіс атауы: Қосымша Әңгіме
Тапсырманың тақырыбы: “Оқиға жалғасы”
Мақсаты: Оқушының сюжет құрастыру және дамытушылық қабілетін дамыту.
Тапсырма (оқушыға нақты нұсқаулықпен): - Белгілі бір әңгіме оқыңыз. - Оқиғаға қосымша оқиға немесе соңын жазыңыз. Қажетті ресурстар: - Әңгіме мәтіні, дәптер, қалам. Дескрипторлар: - Жаңа оқиға логикалық. - Кейіпкерлердің сипаттамасы дамытылған. - Жазу стилі креативті. Күтілетін нәтиже: - Сюжет құрастыру қабілеті артады.

Философиялық Дебат

Әдіс атауы: Философиялық Дебат
Тапсырманың тақырыбы: “Бақыт туралы пікірталас”
Мақсаты: Сыни ойлау және дәлелдеу қабілетін дамыту.
Тапсырма (оқушыға нақты нұсқаулықпен): - “Бақыт деген не?” тақырыбында ойыңызды жазыңыз. - Бұл тақырып бойынша сыныпта пікірталасқа қатысыңыз. Қажетті ресурстар: - Дәптер, қалам. Дескрипторлар: - Пікір айқын және негізделген. - Дәлелдер логикалық. - Коммуникация дағдылары жақсы. Күтілетін нәтиже: - Пікірталас және дәлелдеу қабілеттері артады.

11. 3.2 Тәжірибелік

3.2 Бөлім: Оқушыларды Олимпиадаға Дайындау Үшін Шығармашылық Қабілеттерді Дамыту

Бірінші: Тест Тапсырмалары

1. Шығарма жазу тапсырмаларының мақсаты қандай?

• а) Оқушылардың математикалық дағдыларын арттыру

• б) Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту

• в) Тек қана грамматикалық ережелерді үйрену

• г) Оқушылардың спорттық қабілеттерін арттыру

2. Қысқа әңгіме жазу нені дамытады?

• а) Физикалық денсаулықты

• б) Поэтикалық қабілеттерді

• в) Логикалық ойлауды

• г) Грамматикалық құрылымдарды

3. Өлең шығару тапсырмаларының мақсаты қандай?

• а) Математикалық есептерді шешу

• б) Поэтикалық дағдыларды дамыту

• в) Сурет салу қабілетін арттыру

• г) Спорттық нәтижелерді жақсарту

4. «Менің арманымдағы кітап» тақырыбы қандай тапсырма түріне жатады?

• а) Шығарма жазу

• б) Қысқа әңгіме жазу

• в) Өлең шығару

• г) Деректі фильм түсіру

5. Шығармашылық жазу тапсырмаларының қайсысы оқушылардың сезімдерін жеткізуге көмектеседі?

• а) Сауалнама толтыру

• б) Шығарма жазу

• в) Досқа хат жазу

• г) Математикалық есеп шығару

6. Қай тапсырма поэтикалық қабілеттерді дамытуға бағытталған?

• а) Тақырыптық сурет салу

• б) Өлең шығару

• в) Тарихи деректерді зерттеу

• г) Математикалық викторина

7. «Табиғаттың сыры» тақырыбы қандай тапсырмаға жатады?

• а) Қысқа әңгіме жазу

• б) Шығарма жазу

• в) Өлең шығару

• г) Деректі фильм түсіру

8. Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту не үшін маңызды?

• а) Тек қана АТ саласында жұмыс жасау үшін

• б) Ойлау дағдыларын дамыту үшін

• в) Спорттық жетістіктерге жету үшін

• г) Тек қана тіл үйрену үшін

Екінші: Кестемен Жұмыс Тапсырмасы

Кесте 1: Шығармашылық Жазу Тапсырмалары

№	Тапсырма түрі	Мақсаты
1	Шығарма жазу	Сезімдерін жеткізу
2	Қысқа әңгіме жазу	Поэтикалық дағдыларды дамыту
3	Өлең шығару	Ойлау қабілетін арттыру

Кесте 2: Тақырыптар

№	Тақырып атауы	Қолданылатын тапсырма түрі
1	Менің туған жерім	Шығарма жазу
2	Ғажайып әлем	Қысқа әңгіме жазу
3	Табиғаттың сыры	Өлең шығару

1.Шығарма жазу тапсырмалары оқушыларға қандай әсер береді?

2. Шығарма жазу барысында оқушылар қандай қиындықтарға кездесуі мүмкін?

3.Қысқа әңгіме жазу кезінде тақырыпты қалай таңдау керек?

Төртінші: Мәселені Шешу Тапсырмалары

1. Дәлел: Шығармашылық қабілеттер оқушылардың жалпы дамуына қалай әсер етеді? Қарсы пікір: Шығармашылық тапсырмалары тек уақытты босқа кетіреді деп ойлайсыз ба?

2. Дәлел: Өлең шығару тапсырмалары жеңілдетілген түрде берілуі керек пе? Қарсы пікір: Өлең шығару қиын болғандықтан, оны тек дарынды оқушыларға беру керек пе?

3. Дәлел: Қысқа әңгіме жазу оқушылардың тіл байлығын арттыруға көмектеседі ме? Қарсы пікір: Тіл байлығын арттыру үшін басқа әдістерді қолдану тиімдірек пе?

Бесінші: Сәйкестендіру Тапсырмасы

№	Тапсырма түрі	Мақсаты	Тақырып атауы	Сезімдерді жеткізу	Ойлау қабілеті	Поэтикалық дағды
1	Шығарма жазу		Менің туған жерім
2	Қысқа әңгіме жазу		Ғажайып әлем
3	Өлең шығару		Табиғаттың сыры

Алтыншы: Жазба Жұмыс Тапсырмасы

Тақырып: «Ең үлкен арманыма жету жолында»

Тапсырма: Осы тақырыпта шығарма жазыңыз. Өз арманыңызға жету жолында кездесетін қиындықтар мен оларды қалай жеңетіндігіңізді сипаттаңыз. Шығармада кемінде 250 сөз болуы керек.

12. 3.3 Тәжірибелік бөлім

Бағалау тапсырмалары

Әдіс 1: Әдебиет викторинасы - Тапсырма: Оқушыларға қазақ әдебиеті бойынша бірнеше сұрақтар қойылады. Әр дұрыс жауап үшін ұпайлар беріледі. - Жаңашылдығы: Оқушылар топтарға бөлініп, интерактивті тақтада сұрақтарға жауап береді. - Тиімділігі: Топтық жұмыс арқылы ынтымақтастық пен білім алмасуды дамытады.

Әдіс 2: Шығарма жазу - Тапсырма: Берілген тақырып бойынша қысқа шығарма жазыңыз. - Жаңашылдығы: Шығармаларын басқа оқушылармен бөлісіп, өзара бағалау жүргізеді. - Тиімділігі: Жазу дағдыларын және сыни ойлау қабілеттерін дамытады.

Әдіс 3: Поэзиялық дуэль - Тапсырма: Екі оқушы бір тақырыпта өлең шығарады және сынып алдында оқиды. - Жаңашылдығы: Сынып тыңдаушылары ең жақсы өлеңді дауыс беру арқылы таңдайды. - Тиімділігі: Поэтикалық қабілеттер мен өзін-өзі көрсету дағдыларын арттырады.

Бағалауға арналған төрт идея

1. Эссе жазу: Оқушыларға белгілі бір тақырып бойынша эссе жазуды ұсыныңыз. Бұл олардың ойларын жүйелеуге және тіл байлығын дамытуға көмектеседі.

2. Жобалық жұмыс: Әдебиеттен белгілі бір шығарманы зерттеп, презентация жасау. Бұл олардың зерттеу дағдыларын және презентация қабілеттерін дамытады.

3. Дебат: Әдеби кейіпкерлердің іс-әрекеттері туралы дебат ұйымдастыру. Бұл олардың сыни ойлау және сөйлеу дағдыларын жетілдіреді.

4. Рөлдік ойындар: Әдеби шығармалардағы кейіпкерлерді сомдау арқылы сахналық қойылым жасау. Бұл олардың шығармашылық қабілеттерін және өзін-өзі көрсету дағдыларын дамытады.

Кері байланысқа арналған бес әдіс

1. Стикерлермен кері байланыс: Әр оқушыға стикер беріледі, олар сабақты қалай түсінгенін стикерге жазып, тақтаға іледі.

2. “Екі жұлдыз, бір тілек”: Оқушылар сабақтың екі жақсы жағын және бір жақсартуды қажет ететін тұсын айтып өтеді.

3. “Кері байланыс күнделігі”: Оқушылар өз күнделіктеріне сабақтан алған әсерлерін және үйренген жаңалықтарын жазады.

4. Онлайн сауалнама: Google Forms арқылы сабақ туралы анонимді сауалнама жүргізу.

5. Сұрақ-жауап сессиясы: Сабақ соңында оқушылардан сұрақтар қойып, олардың сабақты қалай қабылдағанын білу.

Бұл әдістер оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға және оқыту процесін тиімді етуге көмектеседі.

13. 3.4 Тәжірибе қорытындысы

Тәжірибелік Қорытынды

Әдістерді қолдану арқылы оқушылардың шығармашылық және ойлау қабілеттерін дамыту нәтижелерін төмендегі кестеде көрсетілгендей саралауға болады. Бұл кестеде әр әдістің белгілі бір бағытта тиімділігі және оқушыларда қалыптасқан дағдылардың проценттік көрсеткіштері келтірілген.

Әдіс	Қолдану Бағыты	Қалыптасқан Дағдылар	Тиімділігі (%)
Тілдік Мозаика	Логикалық және креативті ойлау	Шығармашылық және зерттеушілік дағдылар	85%
Сөздер Лабиринті	Сөздік қорды дамыту	Сыни ойлау және сөздік қорды байыту	80%
Дыбыстық Панорама	Поэтикалық және музыкалық қабілеттер	Поэтикалық және музыкалық сезімталдық	75%
Қиял әлемі	Қиялдау және жазу шеберлігі	Жазу шеберлігі және қиялдау қабілеті	90%
Суреттегі Сөздер	Көркемдік және сөздік дағдылар	Көркемдік қиял және сөздік қор	82%
Эмоциялы Әңгіме	Эмоцияны сөзбен жеткізу	Эмоционалды түсінік және шығармашылық	88%
Қосымша Әңгіме	Сюжет құрастыру	Зерттеу және талдау	78%
Философиялық Дебат	Сыни ойлау және дәлелдеу	Пікірталас және дәлелдеу қабілеті	85%
Мультимедиялық Презентация	Ақпаратты визуализациялау	Цифрлық және визуализация дағдылары	87%
Тарихи Квест	Тарихи және мәдени түсініктер	Тарихи түсінік және зерттеу	80%

Қорытынды

• Тілдік Мозаика және Қиял әлемі әдістері шығармашылық қабілеттерді дамытуда ең тиімді болды.

• Мультимедиялық Презентация әдісі цифрлық дағдыларды дамытуда жоғары нәтижелерге қол жеткізді.

• Эмоциялы Әңгіме әдісі оқушылардың эмоционалды интеллектін арттыруға ықпал етті.

• Сөздер Лабиринті мен Философиялық Дебат әдістері сыни ойлауды дамытуда нәтижелі болды.

Бұл әдістердің әрқайсысы оқушылардың әртүрлі дағдыларын дамытуға бағытталып, олардың оқу үдерісін байыта түсті.

14. 3.3 Тәжірибелік бөлім

14. Қорытынды

Әдістемелік құралға қорытынды

Бұл әдістемелік құралда қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен оқушыларды олимпиадаға дайындау барысында шығармашылық қабілеттерді дамыту жолдары зерттелді. Оның ішінде шығармашылық жазу тапсырмаларының оқушылардың ойлау дағдыларын, сезімдерін жеткізу қабілетін және өзін-өзі шығармашылық тұрғыдан көрсету қабілетін арттыруға ықпалы қарастырылды. Әдістемелік құрал теориялық негіздерге сүйеніп, практикалық тәжірибелермен толықтырылды.

Зерттеу мақсатына толықтай қол жеткізілді. Бірінші міндет бойынша шығармашылық тапсырмалардың теориялық негіздері талданды. Екінші міндет аясында оқушылармен сауалнама жүргізіліп, олардың тапсырмаларға деген көзқарастары анықталды. Үшінші міндетте оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға бағытталған нақты ұсыныстар жасалды.

Зерттеу барысында шығармашылық жазу тапсырмаларының оқушылардың зияткерлік және эмоционалдық дағдыларын дамытуда маңызды рөл атқаратыны дәлелденді. Нәтижелер бұл тапсырмалардың оқушылардың тіл байлығын арттыруға, ойлау қабілеттерін жетілдіруге және өз пікірлерін еркін әрі нақты жеткізуге ықпал ететінін көрсетті. Алынған нәтижелерді мектеп бағдарламасына қосымша мазмұн ретінде енгізуге болады.

Бұл зерттеудің нәтижелері білім беру ұйымдарына, мұғалімдерге және әдіскерлерге шығармашылық тапсырмаларды тиімді қолдануға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, ол оқушылардың шығармашылық ойлауын дамытып, олардың болашақтағы кәсіби және жеке өмірлеріне оң ықпалын тигізеді.

Болашақта зерттеуді шығармашылық тапсырмалардың аймақтық ерекшеліктерін зерттеу, гендерлік қатынастағы әсерін қарастыру немесе оларды заманауи цифрлық платформаларда енгізу мүмкіндіктерін зерделеу арқылы жалғастыруға болады.

15. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Әдебиеттер тізімі:

1. Ахметов, Ш. Қазақ тілі мен әдебиетінен олимпиадаға дайындау. Алматы: ҚазҰУ, 2019.

2. Баймұхамбетов, Ә. Шығармашылық қабілеттерді дамыту әдістемелері. Астана: НЗМ, 2020.

3. Бектұров, Қ. Әдеби шығармашылық негіздері. Алматы: Мектеп, 2018.

4. Жұмабеков, Н. Оқушылардың ойлау дағдыларын жетілдіру. Тараз: ТарМУ, 2021.

5. Исаева, Г. Қазақ тілі сабақтарында шығармашылық жұмыс түрлері. Павлодар: ЭКО, 2020.

6. Қайырбекова, Л. Әдебиет сабақтарын ұйымдастыру ерекшеліктері. Шымкент: ОҚМУ, 2019.

7. Қарабалин, С. Педагогикалық инновациялар. Алматы: Білім, 2021.

8. Құрманғазы, М. Тіл және әдебиет: Оқу құралдары. Қарағанды: Болашақ, 2018.

9. Мұхамбетқали, А. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту жолдары. Атырау: АГУ, 2020.

10. Нұрғалиева, Ә. Оқу процесінде шығармашылық тапсырмаларды қолдану. Қостанай: ҚМПИ, 2019.

11. Өмірзақов, Т. Қазақ әдебиеті: Теория және практика. Алматы: Санат, 2021.

12. Сейдахметова, Р. Шығармашылық ойлау дамыту әдістемесі. Ақтөбе: АРУ, 2018.

13. Сұлтанбеков, Ж. Әдеби шығармашылық және оның әдістемесі. Талдықорған: Жетісу, 2020.

14. Тұрғынбаева, М. Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту. Қызылорда: Қорқыт Ата, 2019.

15. Шалабаев, Е. Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің оқыту әдістемесі. Петропавл: СҚМУ, 2021.