«Абылай хан атындағы №4 орта мектеп» КММ

Авторлық баяндама

Тақырыбы: Қазақ тілі сабағында оқушылардың сыни тұрғыдан ойлау қабілетін дамыту

Құрастырған: Х. Е. Муртазаева
Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі

2025 жыл

Мақсаты: 8-сынып оқушыларының қазақ тілі сабағында сыни тұрғыдан ойлау қабілетін дамыту тәжірибесін тарату.

КІРІСПЕ
Қазіргі таңда білім беру жүйесінің басты міндеті – өз ойын еркін жеткізе алатын, дәлелмен сөйлей білетін, сын тұрғысынан ойлайтын тұлға қалыптастыру.
Сондықтан қазақ тілі пәнін оқыту барысында оқушылардың сыни тұрғыдан ойлау қабілетін дамыту – маңызды бағыттардың бірі.
Бұл бағыт оқушыны тек білім алушы ғана емес, білімді өз бетінше ізденіп, талдай алатын тұлға ретінде қалыптастыруға мүмкіндік береді.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Сыни тұрғыдан ойлау технологиясы – сабақта оқушының өз бетінше ойлануына, салыстыру, талдау, бағалау әрекеттерін дамытуға бағытталған педагогикалық тәсіл.
Мен өз тәжірибемде осы технологияның түрлі стратегияларын қазақ тілі сабақтарында тиімді пайдаланып келемін.

1. Сыни тұрғыдан ойлаудың маңызы
Сыни тұрғыдан ойлау – бұл оқушының өз ойын дәлелдеп, ақпаратты саралап, нақты шешім қабылдай білу қабілеті.
Ол оқушыларды жай ережені жаттаудан арылтып, талдау және логикалық ойлау дағдыларын қалыптастырады.
Қазақ тілі сабағында бұл әдіс оқушылардың тілдік және коммуникативтік құзыреттілігін дамытуға үлкен мүмкіндік береді.

2. Қазақ тілі сабағында қолданылатын әдістер мен стратегиялар
Сыни тұрғыдан ойлау технологиясын қолдану барысында мен келесі стратегияларды тиімді деп таптым:
- «INSERT» әдісі – мәтінмен жұмыс кезінде оқушылар өз түсінігін белгілер арқылы көрсетеді («+», «-», «?», «!»);
- «RAFT» әдісі – оқушылар берілген тақырып бойынша белгілі бір рөлге еніп, шығармашылық тапсырма орындайды;
- «Бес жолды өлең» стратегиясы – оқушылардың ой жүйелілігін, сөздік қорын арттырады;
- «Пікірталас», «Дәлел мен дәйек» әдістері – өз пікірін қорғауға, дәлелдеуге үйретеді.

3. Өз тәжірибемнен мысалдар
Мысалы, 8-сыныпта "Тіл және сөйлеу" тақырыбында сабақты "INSERT" әдісі арқылы өткіздім.
Оқушылар мәтінді оқып отырып, өз ойларын белгілермен көрсетті, кейін жұппен және топпен талқылады.
Сабақ соңында әр топ өз тұжырымын дәлелдеп, қорытынды жасады.
Бұл тәсіл оқушылардың сабаққа белсенді қатысуына, өз ойын нақты жеткізуге және пікірін дәлелдеуге ықпал етті.

Тағы бір мысал – «Эссе жазу» сабағында "RAFT" әдісін пайдаландым.
Оқушыларға «Мен үшін қазақ тілі – ...» тақырыбында рөлдік тапсырма берілді.
Кейбіреуі журналист, кейбіреуі оқушы немесе мұғалім рөлінде жазды.
Нәтижесінде жазылым дағдысы дамып, мәтін құрастыру барысында шығармашылық белсенділік артты.

НӘТИЖЕЛЕР МЕН ТАЛДАУ
Соңғы екі оқу жылы бойы сыни тұрғыдан ойлау стратегияларын жүйелі қолдану нәтижесінде оқушылардың белсенділігі мен өз ойын еркін жеткізу қабілеттері едәуір артты.
Жылдық бақылау және жазылым жұмыстарының нәтижесінде 8-сынып оқушыларының 78%-ы мәтінді талдап, өз пікірін дәлелмен жеткізе алатынын көрсетті.
Сыныптағы пікірталас, эссе, шығармашылық тапсырмалар оқушылардың қызығушылығын арттырды.
Олар өз ойын нақты жеткізуді, басқаның пікірін тыңдауды және дәлелдеуді үйренді.
Мұндай нәтижелер мұғалім ретінде менің кәсіби шеберлігімді арттыруға және оқыту сапасын жақсартуға ықпал етті.

ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, қазақ тілі сабағында сыни тұрғыдан ойлау технологиясын қолдану – оқушыны ойлануға, ізденуге, өз пікірін білдіруге және дәлелдеуге үйрететін тиімді әдіс.
Бұл тәсіл білім сапасын арттырып қана қоймай, оқушының тұлғалық дамуына ықпал етеді.
Болашақта осы бағыттағы жұмысымды жетілдіре отырып, әдістемелік тәжірибемді әріптестеріммен бөлісуді жалғастырамын.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. ҚР жалпы орта білім берудің мемлекеттік стандарты.
2. Қазақ тілі пәні бойынша оқу бағдарламасы (8-сынып). – Астана, 2023.
3. Мұғалімге арналған нұсқаулық. 3-деңгей. – Астана, 2020.
4. Сыни тұрғыдан ойлауды дамыту технологиясы. – Алматы: Рауан, 2018.
5. Муртазаева Х.Е. Қазақ тілі сабағында шығармашылық тапсырмаларды қолдану тәжірибесі. – 2024.