Қазақстан мен Франция арасындағы академиялық ұтқырлық

Марат Еңлік

«Тұран» Университеті

Халықаралық қатынастар 231(4)-1

Аңдатпа

Бұл мақалада Қазақстан мен Франция арасындағы академиялық ұтқырлықтың маңыздылығы, оның білім беру жүйесіне ықпалы және даму бағыттары қарастырылады. Сонымен қатар, академиялық ұтқырлықты қолдаған және оның дамуына үлес қосқан ғалымдар талқыланады. Зерттеу барысында академиялық ұтқырлық үдерісі кезінде екінші қатарға ысырылған немесе маңыздылығын жоғалтқан ғалымдар да қарастырылады. Академиялық ынтымақтастықтың болашағы, оны жетілдіру жолдары мен ұсыныстар да қамтылған. Мақалада тәжірибе алмасу, гранттық бағдарламалар және білім беру саласындағы реформалар талданады.

Кілт сөздер: Қазақстан, Франция, академиялық ұтқырлық, білім жүйесі, студенттік алмасу, халықаралық ынтымақтастық.

Аннотация

В данной статье рассматривается значимость академической мобильности между Казахстаном и Францией, её влияние на систему образования и направления развития. Также обсуждаются учёные, поддержавшие академическую мобильность и внесшие вклад в её развитие. В ходе исследования рассматриваются и те учёные, которые были отодвинуты на второй план или утратили значимость в процессе академической мобильности. Освещаются перспективы академического сотрудничества, пути его совершенствования и соответствующие рекомендации. В статье анализируются обмен опытом, грантовые программы и реформы в сфере образования.

Ключевые слова: Казахстан, Франция, академическая мобильность, система образования, студенческий обмен, международное сотрудничество.

Abstracts

This article explores the importance of academic mobility between Kazakhstan and France, its impact on the education system, and its development directions. It also discusses scholars who have supported and contributed to the advancement of academic mobility. The study examines those academics who were sidelined or lost relevance during the mobility process. The article addresses the future of academic cooperation, ways to improve it, and provides relevant recommendations. It also analyzes experience exchange, grant programs, and educational reforms.

Keywords: Kazakhstan, France, academic mobility, education system, student exchange, international cooperation.

Кіріспе

Қазіргі жаһандану дәуіріндегі білім беру жүйесінде халықаралық қатынастардың рөлі өте маңызды. Мемлекеттер арасында орын алатын академиялық ұтқырлық ғылыми зерттеулерді дамытуға, мәдени алмасуды күшейтуге және білім сапасын арттыруға ықпал етеді. Қазақстан мен Франция арасындағы академиялық ұтқырлық екіжақты жасалған сапалы шешімдердің бірі. Бұл үдерісті жүзеге асыру барысында көптеген ғалымдардың қосқан үлесі орасан зор.

Академиялық ұтқырлық – білім беру кеңістігін халықараландырудың негізгі құралы. Қазақстан мен Франция арасындағы келісімдер Еуропалық жоғары білім аймағына бірігудің, Болон үдерісінің талаптарына сай келудің алғышарты болды. Бұл бастамалар академиялық сапаны арттыруға, жаңа технологияларды енгізуге, және заманауи әдістемелермен танысуға себеп болды. Аталған бағытты қолдаған және үлес қосқан ғалымдар Жансейіт Түймебаев және Гүлмира Күләшқызы. Жансейіт Түймебаев – халықаралық білім беру қатынастарына ықпал еткен, түркі әлемі мен Еуропа арасындағы байланыстарды қолдаған мемлекет қайраткері әрі ғалым. Гүлмира Күләшқызы – жоғары білім сапасын арттыруда шетелдік тәжірибелерді енгізу жөнінде зерттеулер жүргізген.

Негізгі бөлім

Академиялық ұтқырлықтың бастапқы кезеңдерінде әртүрлі себептерге байланысты кейбір ғалымдар назардан тыс қалды немесе қолдау таппады. Бұл көбіне білім беру жүйелерінің сәйкессіздігі, тілдік тосқауыл, және бюрократиялық кедергілермен байланысты болды. Кейбір қазақ ғалымдары француз тілін білмеуіне байланысты халықаралық конференцияларға қатыса алмады. Институционалдық қолдау болмағандықтан, білікті зерттеушілер шетелдік бағдарламалардан тыс қалды (мысалы, доцент деңгейіндегі зерттеушілер). ЖОО ішіндегі кадр саясаты шетелдік тәжірибесі бар ғалымдарды маргинализациялауға әкелді. Қазақстандық контекстте — Болон процесіне қосылу кезінде қалыптасқан қиындықтарды талдаған отандық авторлар (мысалы, А.Қ. Ахметов).

Қазақстан мен Франция арасындағы академиялық ұтқырлықтың болашағы зор, алайда оны жетілдіру үшін бірнеше бағыт ұсынылады. Бірінші, тілдік дайындықты арттыру. Арнайы франкофон орталықтарын дамыту, француз тілін үйрететін бағдарламаларды енгізу. Екіншіден, қаржылық қолдау. Қос дипломды бағдарламаларға гранттар бөлу, студенттерге арналған стипендиялар көлемін арттыру. Үшіншіден, ғылыми зерттеу саласында бірігу. Қос мемлекет ғалымдарының бірлескен зертханалары мен орталықтарын ашу.

Қазіргі таңда, осы екі мемлекет арасында жасалған мықты бағдарламалар бар. Мен де Қазақстан мемлекетінің атынан студенттік алмасу бағдарламасы бойынша білім алып келдім. Бағдарламаларға тоқталатын болсақ, олар: Erasmus +, Sorbonne-Kazakhstan институты және тағы да басқа.

Erasmus+ — Еуропалық Одақтың білім беру, оқыту, жастар және спорт саласындағы бағдарламасы. Қазақстан бұл бағдарламаға 2014 жылдан бастап қатысады. Франция мен Қазақстан арасындағы академиялық алмасу осы бағдарлама аясында белсенді дамып келеді. 2015–2023 жылдар аралығында екі елдің жоғары оқу орындары арасында 100-ден астам бірлескен жоба жүзеге асырылды. Қазақстандық студенттер мен оқытушылар Францияның жетекші университеттерінде білім алып, тәжірибе жинақтады. Сондай-ақ, француз мамандары Қазақстанның жоғары оқу орындарында дәрістер оқып, семинарлар өткізді. Erasmus+ бағдарламасы арқылы жүзеге асырылған жобалар білім беру сапасын арттыруға, оқу бағдарламаларын жаңартуға және халықаралық стандарттарға сәйкестендіруге ықпал етті. Бұл ынтымақтастық екі ел арасындағы мәдени және академиялық байланыстарды нығайтып, жастардың кәсіби дамуына жол ашты.

Sorbonne Қазақстан университеті 2014 жылы Алматы қаласында ашылды. Бұл жоба Қазақстанның білім және ғылым министрлігі мен Францияның Сорбонна университетінің бірлескен бастамасы ретінде жүзеге асты. Университеттің мақсаты — француз білім беру стандарттарына сәйкес жоғары сапалы білім беру. Университетте бакалавриат және магистратура бағдарламалары бойынша оқыту жүргізіледі. Оқу үдерісі француз және қазақстандық профессорлар тарапынан жүргізіледі. Студенттерге француз тілін меңгеру мүмкіндігі беріледі, бұл олардың халықаралық еңбек нарығында бәсекеге қабілетті болуына септігін тигізеді. Sorbonne Қазақстан университеті Франция мен Қазақстан арасындағы білім беру саласындағы ынтымақтастықтың маңызды үлгісі болып табылады. Университеттің қызметі екі ел арасындағы мәдени және академиялық байланыстарды нығайтуға, сондай-ақ Қазақстандағы жоғары білім беру жүйесін халықаралық стандарттарға сәйкестендіруге бағытталған.

Қазақстандық және француз ғалымдары бірлескен ғылыми зерттеулер жүргізіп, түрлі халықаралық жобаларда бірлесе жұмыс істеуде. Бұл тек ғылым саласын дамытуға емес, елдер арасындағы дипломатиялық қатынастарды нығайтуға да әсер етеді. Болон процесіне қосылу арқылы Қазақстан еуропалық білім беру кеңістігіне жақындап, Франциямен байланысын одан әрі тереңдете түсті.Қазақстан мен Франция арасындағы академиялық ұтқырлық – екі ел үшін де тиімді ынтымақтастықтың үлгісі. Ол жастардың кәсіби өсуіне жол ашып, ғылым мен білім сапасын жаңа деңгейге көтереді. Болашақта бұл әріптестіктің ауқымы одан әрі кеңейіп, жаңа жобалармен толығатынына сенім мол.

Қорытынды

Қазақстан мен Франция арасындағы академиялық ұтқырлық – білім сапасын арттыру, мәдени алмасу және ғылыми ынтымақтастықты нығайту үшін маңызды қадам. Бұл үдеріс тек студенттерге ғана емес, бүкіл білім беру жүйесіне оң әсерін тигізеді. Болашақта бұл байланысты одан әрі дамытудың тиімді жолдары – тілдік, мәдени, институционалдық кедергілерді жою және стратегиялық серіктестік орнату. Әсіресе, ғалымдар арасындағы тығыз байланыс пен бірлескен зерттеулер – екі елдің де білім беру кеңістігін жаңа деңгейге шығарады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ахметов, А.Қ. Болон үдерісі және Қазақстанның жоғары білім жүйесі. – Алматы: Қазақ университеті, 2016.

2. Түймебаев, Ж.К. Халықаралық білім беру байланыстарының дамуы: тәжірибе мен перспективалар. – Алматы: Білім, 2018.

3. Сұлтанова, А.М. Академиялық ұтқырлық: теория және тәжірибе. // «Қоғам және дәуір» ғылыми журналы, №3 (89), 2021.

4. OECD. Reviews of National Policies for Education: Higher Education in Kazakhstan. – OECD Publishing, 2017.

5. Күләшқызы, Г. Жоғары білім беруді интернационализациялау: халықаралық тәжірибелер мен ұсыныстар. – Астана: Елорда, 2020.

6. Европалық Комиссия. Erasmus+ Programme Guide 2023. – European Commission, Brussels, 2023.

7. Кабус, Б. Франциядағы жоғары білім беру жүйесі. – Париж: Éditions du CNRS, 2019.

8. Kassenova, T. Internationalization of Higher Education in Kazakhstan. // Central Asia Monitor, Vol. 12, Issue 1, 2022.

9. Sorbonne Kazakhstan Institute. Annual Report 2022. – Алматы: Сорбонна-Қазақстан институтының баспасы, 2023.

10. ЮНЕСКО. Higher Education Mobility Trends and Policies. – Paris: UNESCO Publishing, 2020.