Қазақстан тарихынан сыныптан тыс жұмыс жоспары

Тақырыбы: «Тапқыр достар» тарихи-танымдық сайыс.

Мақсаты: Сабақ барысында игерген білімдерін нақтылау.Ел тарихы

туралы берілген тапсырмаларға дәл жауап табуға

дағдыландыру.Тарихи терминдер қорын көбейту,тілдерін

дамыту.Қазақ тарихындағы қоғамқайраткерлері,

батырлар,данатұлғалар жайлыбілімдерін толықтыру.

Қазақстан тарихына қызығушылықтарын арттырып,

білімдерін кеңейту.Отансүйгіштікке ,патриоттыққа,

жеңімпаздыққа тәрбиелеу.

Ойынға 7 сынып оқушыларынан құралған «Ғасыр» тобы мен «Заман» тобы қатысады.Жауаптардың бағасы ұпаймен өлшенеді.

Сайыс алты кезеңнен тұрады:

І . Бәйге.

ІІ . Кім тапқыр?

ІІІ.Жұмбақ оқиға

ІҮ. Суреттер сөйлейді.

Ү. Ия немесе жоқ.

ҮІ. Ойлан, тап.

Жүргізуші:

Жер бетінде адам өмір өткізер,

Бар нәрсеге біліммен қол жеткізер.

Бар ізгілік тек білімнен алынар,

Білімменен аспанға жол салынар. – деген Жүсіп Баласағұн.

Қазір біз, балалар , осы уақытқа дейін алған білімімізді көрсетіп, өнерімізді, білімімізді саралап, санамыздың өскенін, сөз байлығымыздың молайғанын көрсетейік.

«Бәйгеге түсіп жарыспай,

Жүйріктің бағы жанар ма?

Білім мен өнер жарысып,

Тәрбие білім табар мән.

Бұл бәйге,ойдың бәйгесі,

Кім жүйрік ойға, сол алда» - деп бірінші кезеңді бастаймыз.

І-кезең. «Бәйге» деп аталады.Бұл кезеңде сұрақтар екі топқа кезек-кезек қойылады.Әр дұрыс жауап 1 ұпаймен бағаланады.

1. 1465-1466 жылдары Қозыбасыда құрылған хандық?

(Қазақ хандығы)

2. Адамзат тарихы дамуының ең алғашқы кезеңі?

(Тас дәуірі)

3.Қасиетті мұсылман санына байланысты заңның атауы?

(Жеті жарғы)

4.Ғалымдар ең ежелгі адамды қалай атады?

(епті адам)

5. Қимақ қағанатының билеушісі қалай аталған?

(Қаған)

6. Түрік қағанатының өмір сүрген уақыты?

(552-603 жж)

7. Адамзат баласының ең алғаш пайдаланған металы?

(мыс)

8.Алты ай бойы берілмей қарсыласқан қала?

(Отырар)

9. Қазақстанда отарлау саясатын жүргізген мемлекет?

(Ресей)

10.Әмір Темір қай жерде қаза болды?

(Отырарда)

Жүргізуші:

«Білім деген биік шың

Бақытқа сені жеткізер.

Білім деген ақылшың,

Қиындықтан өткізер.»

ІІ кезең. «Кім тапқыр?» деп аталады. Бірінші қатардағы сұрақтарды екінші қатардағы жауаптармен сәйкестендіру керек.

І- топқа:

1.« Питекантроп» деп аталатын адам қай Германиядан

жерден табылған

2. Алғашқы адамдардың кәсібі659жылы

3. Сақтардың негізгі шаруашылығы Ява аралынан

4. «Неандерталь» деп аталатын адам қай Мал шаруашылығы

жерден табылды

5. Түрік қағанаты батыс және шығыс болып Терімшілік

екіге бөлінді

6. Батыс түрік қағанатын Қытай мемлекеті

жаулап алды603жылы

ІІ- топқа:

1.Қимақ елінің құрамында жеті тайпа

болғандығын жазған тарихшыГерадот

2.Тарихтың атасы XI-XIIғ.

3. Иран жазбаларындағы «сақ» сөзінің

мағынасы Жүйрік атты турлар

4.Парсы жазбаларындағы теңіздің арғы

жағындағы сақтарПарадарайа

5.Сығанақ қаласы қай ғасырларда Қазақ

хандығының астанасы болған?XV-XVIғ.

6. Айша-бибі кесенесі қай ғасырларда

салынған? Гардизи

ІІІ кезең «Жұмбақ оқиға» деп аталады. Алдын ала таспаға жазылған материалды кезек кезек-тыңдап,бұл қандай оқиға туралы,кім туралы екенін табу керек.

1.Өзінің денесін пышақпен тіліп-тіліп жау жағына өтеді,оларға өзіне қорлық көрсеткен қандастарын айтып шағынады.Енді өзін өкпелеткендерден кегін алмақшы екенін айтады. Мақсаты:қарсыластарын қырғынға ұшырату еді.Ол бұл мақсатын жүзеге асырады.

Бұл қашан болған, қандай оқиға, кім туралы?

(Бз.б.521-486) Сақ-грек Македон соғысы.

Шырақтың ерлігі.

2.Олар көрші империалар үшін өте қауіпті,қатерлі болды.Талдан тоқылған бөгеттер мен терең орлар да ,берік қамалдар да ешқандай бөгет бола алмады.Тіпті тұғыры берік әрі салуы қымбатқа түскен қорғаныс та түкке жарамай қалды.Олар Орталық Азияны ,Сібірді бағындырды.Ұлы Жібек жолына бақылау жасады.Оларға көрші халықтар алым-салық төлеп тұрды.Олар адам келбетті,арыстан жүректі болды.Рим шекарасына беттеді..

(Ғұндар)

ІҮ- кезең. «Суреттер сөйлейді» деп аталады. Берілген суреттегі ғимаратты анықтап, ол туралы білгенін айтады.

Айша бибі кесенесі — ХІ-XII ғасырлардағы сәулет өнерінің көрнекті ескерткіші. Жамбыл облысы Жамбыл ауданында Айша бибі ауылында орналасқан. Сырты керамикалық плиталармен қаланып, ойып жасалған өрнектің сән-салтанаты мен сан түрлілігі жағынан Қазақстандағы басқа мемориалдық-дәстүрлік ескерткіштер ішінде оған тең келетіні жоқ. Оның алғашқы қалпы біздің уақытымызға дейін тек батыс қабырғасында сақталған.Бұл күмбезді, әулие ата атанған Қарахан қалыңдығына арнап тұрғызады.

Бабаджа-қатын кесенесі – Қазақстандағы Х-ХІ ғасыр-лардан бері сақталған сәулет өнері ескерткіші. Тараз қаласынан 18 км қашықтықтағы Айша бибі кесенесінің маңында орналасқан.

Ғимаратта шағын көлемдегі архитектура, детальдар ұтымды әрі үйлесімді пайдаланылған. Бабаджа -қатын кесенесі сыртқы пішімінің жинақылығымен, құрылысының беріктігімен ерекшеленеді

Арыстан- баб кесенесі - көне Отырар жеріндегі сәулет өнері ескерткіші. Ол шамамен ХІІ ғ. салынған. Құлап қалған күмбезді Әмір Темір ХІҮ ғ-да қайта салғызған.

Ел аузындағы аңыз бойынша, Арыстан-баб 7-8 ғ-да өмір сүрген.

Арыстан-баб мұсылман дінін таратушы -Қожа Ахмет Йасауидің ұстазы болған. Кесене екі бөлмеден тұрады. Ортасында дәлізі бар. Негізгі бөлмелердің төбесі күмбезбен көтерілген. Кесене ХІХ ғасырда бірнеше рет жөндеуден өткен.

Қожа Ахмет Йасауи кесенесі — Түркістан қаласының дәл ортасында салынған. Кесене XIV-ХV ғасырдың аралығында Әмір Темірдің бұйрығымен тұрғызылған сәулет өнерінің тамаша бір үлгісі.

Қожа Ахмет Йасауи-ислам дінінің көрнекті өкілі, әрі уағыздаушы, әрі ақын.

Кесенеде 35 бөлме бар. Залдың ортасында 1399 жылы жасалған үлкен тайқазан тұр.

Бөлмелердің ішіндегі негізгісі-кітапхана. Оңтүстік жағында үлкен ақсарай, кіші ақсарай бар. Олардың ішіне атақты адамдар жерленген.

Жүргізуші:

«Көңілді, тапқырлар, білгіштер

Бар өнерін алдарыңа салады.

Кім білімді, көп оқыған болса, егер

Бүгінгі күн жеңімпазы болады. » - деп келесі кезеңді бастаймыз.

Ү- кезең «Ия немесе жоқ» деп аталады. Сұрақтарға екі топ кезек-кезек ия немесе жоқ деп жауап береді.

1.Мезолиттің хронологиялық шеңбері – б.з.б. 12-5 Ия

мыңжылдықтар аралығын қамтиды.

2.Қазақстанда 300-ге жуық неолиттік тұрақтар табылған. жоқ

3.Аттила (Еділ) 400-460 жылдары өмір сүрген. жоқ

4.Халықтардың ұлы қоныс аударуы – дүниежүзілік

өркениеттегі елеулі тарихи құбылыс. ия

5.Тарихи антропология – тарих ғылымының бір саласы ия

6.Қарахан мемлекеті X ғасырдың орта кезінде құрылды ия

7.Моғолстан мемлекеті X ғасырда құлайды жоқ

8.Шыңғысхан балаларына бөліп берген жер «інжу» деп аталады. ия

9.Әмір Темір 1336-1405 жылдар аралығында хан болған жоқ10.Арыстан-баб діни аңыздар бойынша Қожа Ахмет Йасауидің

ұстазы болған. ия

ҮІ- кезең. «Ойлан, тап» деп аталады.Онда жасырынған сөздерді тауып, тарихи сөз жасау керек.

1.Жалынның атауы мен ұшақ маркасы.

Саяси партияның аты шығу керек. Отан

2. 1-сөзі қарт адам, 2- сөзі тұрғылықты жер.

Отан сөзінің синонимі . Атамекен

3. «Құпияның» синонимі мен үнсіз сөйлеу түрі.

Батырдың есімі. Сырым

4.1-сөзі етістіктің қаратпа сөзі, 2-сөзі орта жүз руы .

Батыр әскербасы . Қаракерей

5. Үй құсы мен үйсіндердің тайпа көсемдері.

Ел билеген дана . Қазыбек

6. 1-сөзі жәндік, 2-сөзі күннің түсі .

Хан қолбасшы . Кенесары

Жүргізуші:

Болашақтың іргесін қалайтын ,

Қазақстанның мерейін көтеретін азамат пен азаматшалар сендерсіңдер. Еліміз сендердің болашақтарыңнан зор үміт күтеді. Тек биіктен көрінулеріңе тілектеспіз.

Білімділік пен ізгілікті бойымызға дарыта берейік.

Сендерге әрдайым биік белестер тілейміз.

«Біреу озса сайыста, біреу артта қалады

Ренжімей тараса, озбағандар жарады.

Жарыс заңы ежелден – жеңімпазды анықтау,

Озат болу шарты сол – еңбектену, жалықпау.»- деп сөз кезегін әділ-қазы алқасына береміз.