Қазіргі замандағы оқушылар тәрбиесі мен мектептің рөлі

№ 46 мектеп-лицей

Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі Елубасиева Б.Б.

Қазіргі замандағы оқушылар тәрбиесі мен мектептің рөлі — маңызды және өзекті мәселелердің бірі. Әсіресе, біздің қоғамда білім беру жүйесі мен оқушылардың әлеуметтік, психологиялық дамуы арасындағы байланыс барған сайын өзекті болуда. Бұл мәселе мектептердің мақсаты мен міндеттерін, сондай-ақ оқушылардың жеке тұлға ретінде қалыптасу үдерісін дұрыс түсінуді талап етеді.

Баяндамада қазіргі оқушылар тәрбиесіне байланысты бірнеше маңызды аспектілерге назар аударуға болады:

1. Заманауи білім беру әдістемелері мен тәрбие жүйелері
   Білім беру жүйесі уақыт өткен сайын жаңарып, өзгеріп отыр. Оқушылардың оқу әдістемесі мен тәрбие жүйесін тиімді қалыптастыру бүгінгі күннің маңызды міндеті. Жаңа технологиялар мен инновациялық оқыту тәсілдері оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырып қана қоймай, олардың өмірлік дағдыларын дамытады.

2. Оқушылардың психологиялық жағдайы мен әлеуметтік орта
   Қазіргі заманғы оқушылардың психологиялық жағдайы мен әлеуметтік қарым-қатынастарының маңызы зор. Жасөспірімдер өздерін қоғамда қалай танып білетіндігін, өз құндылықтарын қалай қалыптастыратынын мектептегі орта арқылы біледі. Әлеуметтік желілер мен интернеттің ықпалы оқушылардың жеке тұлға ретінде дамуында шешуші рөл атқарады, сондықтан мектепте оқушылардың психологиялық денсаулығына көңіл бөлу, олардың дұрыс бағытта дамуына көмектесу өте маңызды.

3. Ата-анамен, қоғаммен, мемлекетпен байланыс
   Мектеп тек білім ордасы ғана емес, оқушылардың әлеуметтік ортаға бейімделіп, тұлға ретінде қалыптасатын орын. Тәрбие процесіне отбасы мен қоғам да үлкен ықпал етеді. Осы тұрғыдан ата-аналар мен мектеп арасындағы қарым-қатынастың маңызы артқан. Мектеп пен отбасының тығыз байланысы оқушының дамуында маңызды рөл атқарады.

4.Қазіргі мектептің рөлі мен оқушыларға деген жаңа талаптар:

Бүгінгі таңда мектеп тек білім ордасы ғана емес, сондай-ақ оқушылардың тұлғалық дамуын, рухани және мәдени құндылықтарын қалыптастыратын, жаңа қоғамда өмір сүруге дайын ететін орталық ретінде қызмет етеді. Мектеп мұғалімдері оқушылардың тек оқу пәндерінен ғана емес, сонымен қатар олардың әлеуметтік дағдыларын дамытуға, өзін-өзі бағалауын көтеруге, коммуникативті дағдыларын шыңдауға, шығармашылық қабілеттерін ашуға бағытталған жұмыстар жүргізеді. Мұғалімдердің міндеті — оқушының тұлғалық әлеуетін ашу, оның саналы түрде қоғамға қызмет етіп, өмірдің түрлі қырларына бейімделуіне көмектесу. Сонымен қатар, қазіргі мектеп заманауи білім беру технологияларын енгізіп, оқушылардың ғылыми дүниетанымын кеңейтуге және цифрлық сауаттылығын арттыруға ерекше назар аударуы тиіс.

Қазіргі заманғы мектеп пен оқушылар тәрбиесі — еліміздің болашағын қалыптастыратын маңызды аспектілердің бірі. Білім беру жүйесінің дамуымен қатар, оқушылардың жеке тұлға ретінде қалыптасуы да мектептің басты міндетіне айналуда. Оқушыларға тек білім беру ғана емес, олардың әлеуметтік, психологиялық, мәдени даму деңгейін көтеру де маңызды. Заманауи мектептің рөлі тек пәндерді оқытуда ғана емес, сондай-ақ оқушылардың қоғамға бейімделуі, әлеуметтік жауапкершілікті сезінуі, өзіне сенімді болуы үшін қажетті дағдыларды қалыптастыруда да айқын көрінеді. Мұғалімдер оқушылардың әрбір жеке қасиетіне назар аударып, олардың шығармашылық қабілеттерін ашуға, жан-жақты дамуына жағдай жасауы қажет.

Бүгінгі күні мектептерде білім беру жүйесін жаңарту, жаңа педагогикалық әдістер мен технологияларды енгізу, оқушыларды ғылыми тұрғыдан ойлауға, жауапкершілікке және болашақта ел дамуына өз үлесін қосуға бағыттау аса маңызды. Сондықтан қазіргі мектеп қоғамның сұраныстарына сай келетін, шығармашыл, білімді, әрі тұлғалық қасиеттері дамыған жас ұрпақты тәрбиелеуге міндетті.

Мектеп пен отбасы, сондай-ақ мектеп пен қоғам арасындағы тығыз қарым-қатынас оқушылардың тұлғалық дамуы үшін қажетті әрі тиімді жағдай жасайды. Бұл үдеріс әрбір педагогтің, ата-ананың және жалпы қоғамның ортақ жауапкершілігі болуы тиіс. Сондықтан мектептер тек білім беретін мекемелер емес, жас ұрпақты тәрбиелейтін, дамытатын, қалыптастыратын іргелі институттар болып қала береді.

Бұл мәселе бойынша жасаған баяндамада заманауи оқушылар тәрбиесін тиімді ұйымдастыру үшін мұғалімдер мен мектептердің рөлін ерекше атап көрсету маңызды. Мектеп — оқушының өмірінде маңызды кезең болып табылады, сондықтан оны тек білім ордасы ғана емес, тұлға ретінде дамытатын, жаңа қоғамда өмір сүруге дайын ететін орын ретінде қарастыру керек.

Осы орайда педагогика саласында жаңаша жұмыс жасау, жас ұрпаққа білім беру үрдісін жаңаша ұйымдастыру қажеттілігі туындап отыр. Жаңа инновациялық-технологиялық жүйелерді үздік қолданып, пайдалана білетін тұлғаны оқытып-тәрбиелеу тек педагог кадрлардың ғана емес, әрбір қоғам мүшесінің аса маңызды міндетіне айналып отыр.

Оқушылардың оқу танымдық қажеттілігін ұйымдастыруда қазақ тілі мен қазақ әдебиеті пәні мұғалімдерінің кәсіби құзыреттілігін дамытумен қоса жаңаша көзқараспен жұмыс жасауға бағыттайтын менің 2024 жылы «Педагогикалық қарым-қатынастың оқушымен әрекеттегі ролі» атты әдістемелік құралым шықты. Мұндағы мақсатым – мұғалімді тыңдап қана отыратын, сұрасаң ойын емес, бойын көрсететін оқушы емес, керісінше, өз пікірін ашық айтып, тыңдаушысын нандыра алатын, ана тілінің асыл маржандарын өз шығармашылығында қолдана алатын жеке тұлға, азамат даярлау. Бұл құралда:

• мұғалім мен оқушылар арасындағы қарым-қатынас психологиясы және оның тәлім-тәрбиелік маңызы;

• қазақ тілі пәнін оқытуда оқу-танымдық іс-әрекетті ұйымдастыру әдістерін пайдалану ерекшеліктері;

• оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетін ұйымдастыру мұғалім көшбасшылығының маңыздылығы қарастырылады.

Ақпараттық заман ғасырында көш керуеніне ілесіп жүру қай елдің болса да ұлы арманы, асқақ мұраты екені даусыз. Дамыған елдердің озық технологияларын елімізде ен жайдыру, оларды ұлттық құндылықтарымызға кері әсерін тигізбей қолдана отырып, өз көзқарасын толық жеткізе алатын, біліктілік деңгейі жоғары, шығармашылық қабілеті қалыптасқан тұлға тәрбиелеуде сын тұрғысынан ойлау технологиясы арқылы оқытудың маңызы ерекше. Мен бұл туралы «Педагогика жаңалықтары» республикалық ғылыми-әдістемелік журналдың 4-санында тілге тиек еткенмін. Оқыту үрдісінде сыни тұрғыдан ойлау технологиясын пайдалану оқушылардың өз бетінше білім алуына, мұғаліммен ой бөлісуге, бойына жиған білімдерің, санасына сіңген қабілеттері мен дағдыларын күнделікті өмір-өзен арнасында қолданып, әрекет етуге, өз ой-пікірін айта алуға және басқалардың ойымен санасып ынтымақтаса жұмыс жасауға жағдай жасайды.

Сондықтан, басқа кез-келген пәндер оқу мақсатындағы дағдыны іске асыруға бағытталған әдістерді пайлаланса, тиімді болатындығын айтуға болады. Осыдан кейін ғана жан-жақты дамыған, болашағы айқын, бағдары анық, бәсекеге қабілетті рухани бай тұлға қалыптастыра алатынымызға сеніміміз мол.

Әдебиеттер тізімі:

1. Балақаев, М. Қ. (2011). Қазіргі заманғы мектеп және педагогикалық процестер. Алматы: Қазақ университеті.

2. Құдиярова, А. Ж. (2017). Оқушылардың тұлғалық дамуы мен тәрбиесі. Астана: Астана кітап.

3. Жанпейісова, Ж. Қ. (2020). Педагогика және психология негіздері. Алматы: Атамұра.

4. Сұлтанғазина, Н. Қ. (2014). Жаңа әдістемелер мен инновациялар // Жоғары білім мен ғылым. – 1 том, 2-кітап. – Алматы: Қазақ университеті, 45-50 б.

5. Макаренко, А. С. (1985). Педагогикалық поэма. М.: Просвещение.

6. Назарбаев, Н. Ә. (2012). Қазақстан-2050 стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты. Астана.

7. Жұмабаев, М. (1991). Педагогика. Алматы: Мектеп баспасы.