ҚОРШАҒАН ӘЛЕМДІ ЗЕРТТЕУ АРҚЫЛЫ БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ТАНЫМ БЕЛСЕНДІЛІГІН ДАМЫТУ

Авторы:
Турсунбек Салтанат Өмірбекқызы
Ақмола облысы, Көкшетау қаласы
Абай Мырзахметов атындағы Көкшетау университетінің магистранты
E-mail: Umurbekovna@mail.ru
Садыкова Айгуль Казихановна
Педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент
Абай Мырзахметов атындағы Көкшетау университеті, СПД кафедрасының доценті

Аннотация

Бұл мақалада бастауыш сынып оқушыларының таным белсенділігін дамытудағы қоршаған әлем пәнінің рөлі мен маңыздылығы қарастырылады. Оқушының қызығушылығы мен шығармашылық белсенділігін арттыруда экологиялық бағыттағы тапсырмалар мен зерттеушілік әрекеттердің тиімділігі талданады. Мақалада сабақ барысында оқушының зерттеу дағдыларын қалыптастыруға бағытталған әдіс-тәсілдерге шолу жасалып, мұғалім жұмысының әдістемелік ерекшеліктері сипатталады.

Түйінді сөздер: таным белсенділігі, бастауыш мектеп, зерттеу әрекеті, экологиялық тәрбие, қоршаған әлем.

Кіріспе

Қазіргі білім беру мазмұны оқушының функционалдық сауаттылығын арттыруды, оның ішінде танымдық және зерттеушілік дағдыларын дамытуды мақсат етеді. Бұл міндетті іске асыруда бастауыш сыныптағы қоршаған әлем пәнінің маңызы зор. Бұл пән оқушылардың табиғатқа, қоғамға деген көзқарасын қалыптастырумен қатар, олардың өзіндік ойлауын, бақылауын, тәжірибе жасауын дамытады. Бастауыш жастағы балалардың дүниеге қызығушылығы жоғары болғандықтан, таным белсенділігін арттыру үшін зерттеу элементтері арқылы ұйымдастырылған оқу үдерісі өте тиімді.

Негізгі бөлім

Қоршаған әлем пәнінің танымдық әлеуеті

Қоршаған әлем пәні оқушылардың табиғи және әлеуметтік ортамен байланысын жүйелі түрде түсінуге мүмкіндік береді. Пән мазмұны арқылы балалар:

табиғи құбылыстарды таниды;

себеп-салдарлық байланыстарды анықтайды;

экологиялық ойлау негіздерін меңгереді.

Пәннің мазмұны оқушылардың жас ерекшеліктеріне сай құрылып, танымдық белсенділігін оятуға бағытталған.

Зерттеушілік әрекеттің рөлі

Бастауыш сынып оқушылары үшін зерттеу әрекеті — оларды өз бетімен ойланып, сұрақ қоюға, жауап іздеуге, қорытынды шығаруға үйрететін тиімді құрал. Бұл әрекеттер ойын, бақылау, тәжірибе жасау, топтық жоба түрінде ұйымдастырылады.

Мысалы:

«Өсімдікке жарық қажет пе?» тақырыбында бақылау күнделігін жүргізу.

«Менің ауылымның табиғаты» тақырыбында зерттеу жобасы жасау.

Экологиялық бағыттағы тапсырмалар

Экологиялық мазмұндағы тапсырмалар баланың табиғатқа деген жанашырлығын, қоршаған ортаға жауапкершілікпен қарау сезімін дамытады. Сонымен қатар, мұндай тапсырмалар оқушылардың белсенді ойлауына, өз көзқарасын білдіруіне жағдай жасайды.

Тиімді тапсырмалар түрлері:

Топтық жоба: «Таза ауыл — таза орта».

Рөлдік ойын: «Мен — орман қорғаушысымын».

Экскурсия: мектеп ауласындағы табиғи объектілерді зерттеу.

Мұғалімнің әдістемелік рөлі

Мұғалім оқушылардың таным белсенділігін арттыру үшін қолайлы орта құрып, зерттеуге бағыттай білуі керек. Бұл орайда мынадай әдістер тиімді:

Жобалық оқыту;

Сын тұрғысынан ойлау технологиясы;

Табиғи нысандармен жұмыс;

Деңгейлік тапсырмалар жүйесі.

Қорытынды

Қоршаған ортаны зерттеу арқылы оқушылардың таным белсенділігін дамыту – бүгінгі білім берудің басым бағыттарының бірі. Зерттеушілік әрекеттер мен экологиялық мазмұндағы тапсырмаларды тиімді қолдану арқылы оқушылардың ойлау, бақылау, болжау және қорытынды жасау қабілеттері дамиды. Мұндай тәсілдер оқушыларды тек білім алушы емес, белсенді ізденуші, ойланушы, шығармашыл тұлға ретінде қалыптастыруға ықпал етеді.

Пайдаланылған әдебиеттер

ҚР Білім және ғылым министрлігі. Жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты. – Астана, 2021.

Жұмабаева С. Бастауыш сыныпта экологиялық білім беру негіздері. – Алматы: Қазақ университеті, 2020.

Әбенбаев С. Тәрбие теориясы мен әдістемесі. – Алматы: Дарын, 2018.

Мұханбетжанова С. Зерттеушілік дағдыларды дамыту жолдары. // Педагогика журналы, №2, 2022.

Назарбаев Зияткерлік мектептері. Бастауыш білім беру әдістемесі. – Астана, 2021.

ANNOTATION (Орыс тілінде)

В статье рассматривается роль предмета «Окружающий мир» в развитии познавательной активности учащихся начальных классов. Освещается значимость исследовательской деятельности и экологически направленных заданий в формировании познавательного интереса и развития умений наблюдать, анализировать, делать выводы. Особое внимание уделяется методическим подходам учителя в организации познавательной среды на уроках.

Ключевые слова: познавательная активность, начальная школа, исследовательская деятельность, экологическое воспитание, окружающий мир.