Бөлім

Геоэкология

Мұғалімнің аты-жөні

Күні

Сынып 11 А

Қатысқандар: ___

Қатыспағандар: ___

Сабақ тақырыбы

Қоршаған ортаның сапасы (қоршаған орта сапасын арттыру жөнінде ұсыныстар әзірлеу)

Осы сабақта қамтылатын оқу мақсаттары (бағдарламаға сілтеме)

11.3.2.4 - қоршаған орта сапасын арттыру жөнінде ұсыныстар әзірлеу(жергілікті/ аймақтық компоненттің негізінде);

Сабақтың мақсаты

Оқушылар жергілікті аумақтағы (Астана қаласы немесе Тұран ойпаты) қоршаған ортаның сапасына әсер ететін негізгі факторларды анықтай алады.

Оқушылар қоршаған орта сапасын арттыру бойынша нақты, негізделген және іске асырылатын 3-4 ұсынысты жұпта және шағын топта жұмыс істеп әзірлей алады.

Оқушылар «Бірлік пен ынтымақ» құндылығы аясында топтағы әр мүшенің пікірін тыңдап, құрметпен қарай отырып, ұсыныстар жинағын біріктіре алады.

Интеграцияға арналған құндылық

Бірлік пен ынтымақ

Сабақ кезеңі / Уақыты

Мұғалім әрекеті

Оқушы әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы (5 мин)

Қызығушылық ояту (Сторителлинг қатемен)

«Сәлеметсіздер ме, 11-сынып! Бүгін біз қоршаған орта сапасы туралы сөйлесетін боламыз. Мен сіздерге бір жағдайды баяндайын: «Астана қаласындағы экологиялық жағдай өте жақсы. Ауаның ластану деңгейі төмен, қалдықтарды өңдеу 100% жүзеге асырылады, қала тұрғындары суды үнемді пайдаланбайды, сондықтан су ресурстары мол». Менің баяндамымда қандай қателік бар? Оны тауып, неге ол қате екенін түсіндіріңіздерші. Жұппен 1 минут ойланыңыз».

Оқушылардың жауабын тыңдайды, бағыттайды.

«Дұрыс! Ауа ластануы, қалдықтар мәселесі, суды үнемдеу – бұл біздің қаламызда шешілуі тиіс мәселелер. Солардың шешімі бүгінгі сабағымыздың тақырыбы болады».

Мұғалімнің баянын тыңдайды. Жұптар (барлығы 6 жұп + 1 жеке оқушы) қысқа талқылайды. Мүмкін жауаптар: «Ауа ластануы төмен емес, көлік көп», «Қалдықтарды толық өңдеу жоқ», «Су ресурстарын үнемдеу керек». Бір оқушы жауабын айтады.

Формативті бағалау: қателікті анықтау дұрыстығы және түсіндіруі. Дескриптор: қателікті тауып, оның себебін 1-2 сөйлеммен түсіндіреді.

Тақта, бор. Жұптарға арналған карточкалар (қателікті жазуды сұрайтын).

Сабақтың ортасы (20-25 мин)

Жаңа білімді меңгеру (Жеке, жұптық, топтық жұмыс, деңгейлік тапсырма)

1-Жеке жұмыс - 5 мин

Төмендегі деректерді пайдаланып, өз аймағыңыздағы (мысалы: Тараз, Шымкент, Алматы немесе өз қалаңыз) қоршаған ортаның сапасын жақсарту үшін нақты ұсыныстар әзірлеңіз.

✔ Күтілетін жауаптың үлгісі

1. Проблемаларды анықтау

Ауа сапасының төмендеуі (AQI — 92)

Қоқыс полигондарының шамадан тыс жүктемесі

Жасыл желектің аз болуы / су тапшылығы

2-кезең (Жұптық жұмыс - 7 мин):

«Енді жұптасыңызбен бірігіңіз. Әрқайсыңыздың тізімін салыстырыңыз. Ұқсас проблемаларды біріктіріңіз. Содан кейін осы проблемаларды шешуге арналған бір ұсынысты бірлесе ойлап табыңыз. Ол нақты, іске асырылатын болуы керек».

3-кезең (Топтық жұмыс және құндылық интеграциясы - 10 мин):

«Енді біз 4 топқа бөлінеміз (3 топ 3 адамнан, 1 топ 4 адамнан). Әр топқа тақырып беріледі: 1-топ – ауа сапасы, 2-топ – су ресурстары, 3-топ – қатты қалдықтар, 4-топ – жасыл желектер. Тапсырмаңыз: жұптардағы ұсыныстарыңызды біріктіре отырып, тақырыпқа байланысты 3-4 нақты ұсынысты әзірлеу.

МАҢЫЗДЫ ЕРЕЖЕ:

Топта жұмыс істегенде «Бірлік пен ынтымақ» құндылығын сақтаңыз. Бұл дегеніміз: әрбір мүшенің пікірін тыңдау, құрмет көрсету, қиындық кезінде бір-біріңе көмектесу, пікір айырмашылығын бейбіт шешу. Топ көшбасшысы бар, хатшы бар, уақыт сақшысы бар, презентатор бар. Рөлдерді араластырыңыз».

Деңгейлік тапсырманы ұсыну:

Базалық деңгей: Берілген тақырып бойынша 2 проблеманы және оларды шешудің 2 ұсынысын таба алу. Мұғалім мысал келтіреді: «Ауа ластануы – көлік. Ұсыныс: велодорожкаларды көбейту». Қолдау: нұсқаулық карточкасы (проблемалар тізімі мен ықтимал шешімдері бар).

Негізгі деңгей: Проблемалар мен ұсыныстардың арасындағы себеп-салдар байланысын түсіндіре алу. Мысалы: «Көлік шығарындылары ауаны ластайды, сондықтан электромобильдерді дамыту керек». Қиындық: ұсыныстың іске асырылу мүмкіндігін бағалау. Шешуі: шығындар мен пайданы қарапайым түрде салыстыру.

Жетілдірілген деңгей: Ұсыныстардың әлеуметтік-экономикалық әсерін талдай алу және оларды жүзеге асырудың инновациялық әдістерін ұсына алу. Мысалы: «Ақпараттық технологияларды қолданып, ақылды қалдық жинау жүйесін енгізу». Сәттілік критерийі: ұсыныстар шығармашылық, зерттеу негізделген және көп аспектілі.

Топтар арасында араласып, көмек көрсетеді, сұрақтар қояды.

2. Ұсыныстар

Ауа сапасын жақсарту:

– Қаланың орталық көшелеріне велосипед жолдарын көбейту, электронды автобустар енгізу.

– Халықты қоғамдық көлікке ынталандыру (жеңілдіктер жүйесі).

Қоқыс мәселесі:

– Қоқысты бөлек жинау жүйесін енгізу (пластик, қағаз, шыны).

– Жергілікті әкімдікпен қайта өңдеу зауытын салу немесе кеңейту туралы ұсыныс.

Жасыл желекті арттыру / су тапшылығы:

– Тамшылатып суару технологиясын қолдану, қаланың шет аймақтарында орман белдеуін кеңейту.

– Құрғақшылыққа төзімді ағаш түрлерін отырғызу (саксаул, қарағаш).

? Оқушыға нұсқаулық

Берілген кесте мәліметтерін талдай отырып:

Қоршаған ортаға әсер ететін 3 негізгі экологиялық проблеманы анықтаңыз.

Әр проблемаға нақты және іске асырылатын 1 ұсыныс жасаңыз.

Ұсыныстар жергілікті/аймақтық жағдайға сәйкестендірілген болуы керек.

2-кезең:

Жұптар талқылайды, тізімдерін біріктіреді, бір ұсыныс әзірлейді. Жазбаша түрде дайындайды.

3-кезең:

Топтарға бөлінеді. Рөлдерді тағайындайды (көшбасшы, хатшы, т.б.). Әр топ өз тақырыбы бойынша жұмыс істейді. Деңгейлеріне қарай тапсырманы орындайды. Құндылықтарды сақтай отырып, ынтымақтаса жұмыс істейді: барлығы пікір айтады, бір-бірін тыңдайды, келіседі. Нәтижені А3 параққа немесе цифрлық құжатқа жазады.

Дескриптор (7 балл)

Критерий Балл

Кестедегі деректерді талдап, 3 мәселені дұрыс анықтады 3 б

Әр проблемаға нақты, жүзеге асатын 3 ұсыныс берді 3 б

Ұсыныстар жергілікті/аймақтық жағдаймен байланысты 1 б

Жұптық жұмыс:

Дескриптор: жұпта проблемаларды біріктіреді және оларды шешудің бір нақты ұсынысын ұсынады.

Топтық жұмыс:

Дескриптор: топ ретінде 3-4 ұсынысты әзірлейді; ұсыныстар нақты және негізделген; жұмыс барысында топ мүшелерінің пікірлері ескеріледі және құрметпен қаралады.

Деңгейлік бағалау:

Әр деңгейдегі оқушы өз деңгейінің тапсырмасын сәтті орындайды.

- Оқулық «География 11», Геоэкология бөлімі.

ИИ-құралдар:

ChatGPT/DeepSeek: Оқушылар проблемалар мен шешімдерді тез генерациялап, оларды талдау үшін пайдалана алады (мысалы, «Астанадағы ауа ластануын азайтудың 5 тәсілін тізімде»). Бұл идеялардың жинағын кеңейтуге көмектеседі.

Canva (AI дизайн): Топтар ұсыныстарын презентациялау үшін плакаттарды жылдам жасау үшін пайдалана алады.

Google Переводчик (AI негізінде): Ағылшын тіліндегі материалдарды қазақ тіліне аудару үшін.

Сабақтың соңы (5-10 мин)

Бекіту (Топтық презентация)

«Уақыт бітті. Әр топтан презентатор 2 минут ішінде топтың ең маңызды деп санаған 2 ұсынысын қысқаша түсіндіреді. Басқа топтар тыңдап, сұрақ қоя алады. Біз барлық ұсыныстарды біріктіре отырып, біздің сыныбымыздың «Қоршаған орта сапасын арттыру бойынша ұсыныстар жинағы»н құрамыз».

Әр топтың баяндамасын қысқаша қорытындылайды, ортақ нүктелерді атап өтеді.

Үй тапсырмасы:

«Үйге тапсырма ретінде сіздерден бір нәрсені таңдауынды сұраймын: 1) Өзіңіздің ұсынысыңызды тақырыптас сыныптасыңызға түсіндіретін қысқа видео (1-2 мин) түсіру; НЕМЕСЕ 2) Бүгінгі тақырып бойынша 5 сөйлемдік мини-конспект жазу, онда негізгі идеялар мен өз ойыңыз болуы керек».

Әр топтың презентаторы (рөлі бойынша) тұрып, топтың жұмысын қысқаша түсіндіреді. Басқа оқушылар тыңдайды, қызығушылық танытады, қысқа сұрақтар қоя алады. Барлық ұсыныстар бір жинаққа жазылады.

Үй тапсырмасын күнделікке жазады.

Сомативті бағалау (бағалау парақшасы бойынша). Дескриптор: презентация кезінде ұсыныстарды түсінікті түрде жеткізеді; ұсыныстар нақты және тақырыпқа сәйкес келеді.

А3 парақтарды ілу үшін тақта немесе магниттер. Бағалау парақшалары (критерийлер: мазмұн, түсіндіру, уақыт сақтау).

Рефлексия (5 мин)

Бағдаршам әдісі

«Сабақ аяқталды. Рефлексия үшін бағдаршам әдісін қолданайық. Тақтада үш түсті дөңгелек бар:

Жасыл

– мен бәрін түсіндім, тапсырмаларды орындай алдым;

Сары

– мен көбінесе түсіндім, бірақ кейбір нәрселер қалды;

Қызыл

– мен тақырыпты түсінбедім, көмек керек.

Әр оқушы өз атынан стикерді сәйкес түсті дөңгелекке жабыстырады. Сары немесе қызыл түс таңдағандар бір сөйлеммен не түсінбегенін айта алады».

Әр оқушы стикер алып, өз күйін бағалап, тақтадағы сәйкес түсті дөңгелекке жабыстырады. Кейбіреулер қысқа түсініктеме береді (мысалы, «Ұсыныстарды іске асыру құнын қалай есептеу керек екенін түсінбедім»).

Өзін-өзі бағалау. Дескриптор: өз оқу процесін талдап, ашық бағалай алу.

Үш түсті дөңгелектер сызылған А3 парақ, стикерлер.