Діни құқық сауаттылығы

Автор: [Даркимбаев М.Н ]

ҚР Конституциясының 1-бапы. Қазақстан Республикасының азаматтарына нәсіліне, ұлтына, жынысына, тіліне, әлеуметтік, мүліктік және лауазымдық жағдайына, әлеуметтік тегіне, тұрғылықты жеріне, дінге көзқарасына, нанымына, қоғамдық бірлестікке мүшелігіне, сондай-ақ бұрын келтірілген қылмыстық жазаға қарамастан құқықтар мен бостандықтардың теңдігіне кепілдік беріледі.

Қазақстан Республикасының, басқа мемлекеттердін азаматтары және азаматтығы жоқ адамдар жеке өзі, сондай-ақ басқалармен бірге кез келген дінді еркін ұстануға немесе ешқайсысын ұстанбауға хұқылы, дінге деген, құдайға құлшылық жасауға, діни жоралар мен рәсімдерге, дінді оқып-үйренуге қатысуға немесе қатыспауға көзқарасты айқындау кезінде қандай да бір күштеп мәжбүр етуге жол берілмейді. Заңда көзделген жағдайларды қоспағанда, ешкімнің де өз діни сенімдерін себеп етіп азаматтық міндеттерін атқарудан бас тартуға қақысы жоқ.

Мемлекеттің көпконфессиялылығы мен зайырлы мәртебесі күрделі үйлесімде қатар өмір сүретін қазіргі қазақстандық қоғамда діни-құқықтық сауаттылық тақырыбы өзекті бола түсуде. Діни құқықтың негіздерін түсіну (фиқһ, Канон, Шариғат және т.б.) және оны мемлекеттік құқықпен ажырату сенушілер үшін де, зайырлы халық үшін де маңызды. Бірақ біздің қоғам бұл түсінікке қаншалықты дайын?

Діни-құқықтық сауаттылық-бұл азаматтардың мемлекеттік құқықтық жүйенің нормалары мен діни ұйғарымдарды ажырата білу, зайырлы заңнама жағдайында канондық заңдардың әрекет ету шекараларын түсіну және діни ақпаратқа сыни тұрғыдан қарау қабілеті.

Заң ғылымдарының кандидаты, дінтанушы Б. Амангелдиева атап өткендей:

"Ар-ождан бостандығы Конституциямен кепілдендірілген зайырлы мемлекет жағдайында азаматтың құқықтық нормаларды діни нормалармен алмастырмауы өте маңызды. Бұл манипуляциядан, жалған теологиядан және тіпті экстремизмнен аулақ болуға көмектеседі".

Жүргізіліп жатқан мемлекеттік саясатқа қарамастан, әсіресе ауылдық жерлерде және жастар арасында діни-құқықтық сауаттылықтың төмен деңгейі байқалады. Әлеуметтанулық зерттеулерге сәйкес, халықтың едәуір бөлігі нашар бағдарланған: пәтуа мен заң арасындағы айырмашылықта; діни нормалар қоғамдық және отбасылық өмірде қалай қолданылуы керек (және болмауы керек) ; жалған ғалымдар мен радикалды уағызшылардың қызметін сыни бағалауда.

Философия ғылымдарының докторы Арман Есенгелдинов:

"Мәселе тек адамдар бір нәрсені білмейді. Мәселе мынада, бұл бос орынды радикалды немесе жартылай заңды дереккөздер толтырады, әсіресе Интернетте. Ұлттық дәстүрлерге, ғылыми сараптамаға және конфессияаралық диалогқа негізделген жүйелі ағарту қажет".

Білім министрлігі, Дін істері агенттігі, ҚМДБ және діни бірлестіктер сияқты мемлекеттік институттар қазірдің өзінде бірқатар ағартушылық жобаларды жүзеге асыруда. Олардың ішінде:

жоғары оқу орындары мен мектептердегі дәрістер мен семинарлар;

әлеуметтік желілердегі ақпараттық науқандар;

мемлекеттік қызметшілер мен имамдарға арналған Дінтану курстары;

діни әдебиеттің ҚР Заңнамасына сәйкестігін тексеру.

Алайда, тәуелсіз сарапшы Сергей Абдрахмановтың пікірінше, бұл жеткіліксіз:

"Мектеп оқулықтарында" Діни мәдениет және құқық"пәні болмаса, ал жоғары оқу орындарында дінтану факультатив болып қала берсе, біз бұл саладағы сауаттылықтың нақты өсуі туралы айта алмаймыз".

Қазақстанның ұлттық және құқықтық ерекшеліктерін ескере отырып, "діни мәдениет және құқық негіздері" пәні енгізілсін.

Құқықтық сауаттылыққа баса назар аудара отырып, дінтанушылар мен теологтардың дайындығын арттыру.

Діни құқық туралы дәлелденген ақпарат қолжетімді болатын цифрлық платформалар жасаңыз.

Медиа кеңістіктегі жұмысты күшейту-жалған діни дереккөздерге балама беру.

Діни құқық саласындағы сауаттылық-сән-салтанат емес, қоғамның үйлесімді дамуы үшін шұғыл қажеттілік. Көпұлтты және көпконфессиялы Қазақстанда өз құқықтарын, бостандықтары мен діни нормалардың шекараларын білу және түсіну тұрақтылықтың, конфессияаралық бейбітшіліктің және әрбір азаматтың жеке қауіпсіздігінің кепілі болып табылады.