Қысқарған сөздер

Морфологиялық белгіленімдер (Морфологические разметки)

(Morphological marings)

Сөз таптар (Части речи)

(Parts of speech)

Реті

№

Сөз табы (Части речи)

Шартты белгілері (Условные обозначения)

Орысша атаулары (названия на русском языке)

Халықаралық стандарт бойынша белгіленуі (Международный стандарт разметки)

1

зат есім

зт.

существительное

noun

2

сын есім

сн.

прилагательное

adjective

3

сан есім

са.

числительное

numeral

4

есімдік

Ес.

местоимение

pronoun

5

етістік

ет.

глогол

verb

6

үстеу

үст.

наречие

adverb

7

шылау

шл.

служебные слова

syntactic words

8

еліктеуіш сөз

елс.

звукоподражетельные слова

onomatopoeic words

9

одағай

од.

междометия

interjections

10

модаль сөздер

мдс.

модальные слова

modal words

11

көмекші есімдер

к.ес.

служебные имена

syntactic words

Септік жалғау (СЖ) (Падежное окончание) (Сase)

1

Атау септік

АС/Ø

Именительный падеж

Nominative case

2

Ілік септік

ІС

Родительный падеж

Genitive case

3

Барыс септік

БС

Дательный падеж

Dative case

4

Табыс септік

ТС

Винительный падеж

Accusative case

5

Жатыс септік

ЖС

Местный падеж

Locative case

6

Шығыс септік

ШС

Исходный падеж

Ablative case

7

Көмектес септік

КС

Творительный падеж

Instrumental case

Сан (Число) (Number)

1

Жекеше түрі

Ж

единственное число

singular

2

Көпше түрі

К

множественное число

plural

3

Көптік жалғау

КЖ

окончание множественного числа

plural ending

Тәуелдік жалғау (Притяжательное окончание) (Possessive ending)

1

Тәуелдік жалғау, 1-жақ

ТЖ-1

Притяжательное окончание 1-го лица

Possessive ending of the 1^st person

2

Тәуелдік жалғау, 2-жақ

ТЖ-2

Притяжательное окончание 2-го лица

Possessive ending of the 2^nd person

3

Тәуелдік жалғау, 3-жақ

ТЖ-3

Притяжательное окончание 3-го лица

Possessive ending of the 3^rd person

4

Тәуелдік форма

ТФ

Притяжательная форма

Possessive form

Жақ (Лицо) (Person)

1

Жіктік жалғау, 1-жақ (жекеше, көпше)

ЖЖ-1Ж

ЖЖ-1К

Личное окончание 1-го лица

Personal ending of the 1^st person

2

Жіктік жалғау, 2-жақ (жекеше, көпше)

ЖЖ-2Ж

ЖЖ-2К

Личное окончание 2-го лица

Personal ending of the 2^nd person

3

Жіктік жалғау, 3-жақ (жекеше, көпше)

ЖЖ-3Ж

ЖЖ-3К

Личное окончание 3-го лица

Personal ending of the 3^rd person

Шырай (Степень) (Degree)

1

Жай шырай

снЖШ

Положительная степень

Positive degree

2

Салыстырмалы шырай

снСШ

Сравнительная степень

Comparative degree

3

Күшейтпелі шырай

снКШ

Усилительная степень

Intensifying degree

4

Асырмалы шырай

снАШ

Превосходная степень

Superlative degree

Шақ (Время глагола) (Tense)

1

Өткен шақ

ӨШ – өткен шақ

ЖӨШ – жедел өткен шақ

Прошедшее время

Past Tense

2

Осы шақ

ОШ – осы шақ

Настоящее время

Present Tense

3

Келер шақ

КШ – келер шақ

Будущее время

Future Tense

Рай (Наклонение) (Mood)

1

Ашық рай

АРØ

Изъявительное наклонение

Indicative mood

2

Бұйрық рай

БР

Повелительное наклонение

Imperative mood

3

Қалау рай

ҚР

Желательное наклонение

Optative mood

4

Шартты рай

ШР

Условное наклонение

Conditional mood

Етістіктің болымсыз формасы (Отрицательная форма глагола) (Negative form of a verb)

1

Болымсыздық жұрнақ

БЖ

Отрицательный суффикс

Negative suffix

Тұйық етістік (Инфинитив) (Infinitive)

1

Тұйық етістік

ТЕт

Имена действия (инфинитив, неопределенная форма глагола)

Verbal nouns (infinitive)

Есімше (Причастие)

1

Есімше

Е

Причастие

Participle

Көсемше (Деепричастие) (Adverbial participle)

1

Көсемше

К

Деепричастие

Adverbial participle

Етіс (Залог) (Voice)

1

Өздік етіс

ӨЕтіс

Возвратный залог

Reflexive voice

2

Ырықсыз етіс

ЫЕтіс

Страдательный залог

Passive voice

3

Өзгелік етіс

ӨзгЕтіс

Понудительный залог

Causative voice

4

Ортақ етіс

ОЕтіс

Совместный залог

Cooperative voice

Функционалды қосымшалар (ФҚ) (Функциональные аффиксы) (Functional affixes)

1

Салыстыру формасы

ФҚ (СФ) (-дай/дей)

Сравнительная форма

Comparative form

2

Ұқсату формасы

ФҚ (ҰФ) (-ша/ше)

Уподобительная форма

Assimilative form

3

Жоқтық форма

ФҚ (ЖФ) (-сыз/сіз)

Отрицательная форма

Negative form

4

Иелік форма

ФҚ (ИФ) (-лы/лі)

Обладательная форма

Possessive form

5

Қатыстық форма

ФҚ (ҚатФ) (-ғы/ті)

Относительная форма

Relative form

6

Субстантив форма

ФҚ (СУБ) (-лық/лік)

Субстантивная форма

Substantive form

7

Атрибут анықтағыш форма

ФҚ (АТР) (-лық/лік)

Атрибутивно-определительная форма

Attributive - definition form

8

Функционалды қосымшалар (Өтіну формасы)

ФҚ (ӨФ) (-шы/ші)

Форма просьбы

Form of request

9

Субъектив форма

ФҚ (СБФ) (-сы/сі; -сын/сін)

Субъективная форма

Subjective form

Сөзжасамдық жұрнақтар (Словообразовательные аффиксы) (Derivational suffixes)

Шартты қысқартулар (Условные знаки)

1

Еліктеуіштен есім тудырушы жұрнақтар

елс.ес.туд.ж.

Суффиксы, образующие именные части речи от звукоподражетельных слов

Derivational suffixes transforming onomatopoeic words

2

Еліктеуіштен етістік тудырушы жұрнақтар

елс.ет.туд.ж.

Суффиксы, образующие глаголы от звукоподражетельных слов

Derivational suffixes transforming onomatopoeic words to verbs

3

Есімнен етістік тудырушы жұрнақтар

ес.ет.туд.ж.

Суффиксы, образующие глаголы от имен

Derivational suffixes forming verbs

4

Етістіктен етістік тудырушы жұрнақтар

ет.ет.туд.ж.

Суффиксы, образующие глаголы от глаголов

Derivational suffixes transforming verbs to verbs

5

Есімнен зат есім тудырушы жұрнақтар

ес.зт.туд.ж.

Суффиксы, образующие существительные от именных частей речи

Derivational suffixes forming nouns

6

Зат есімнің рең мәнін тудырушы жұрнақтар

зт.рең.туд.ж.

Суффиксы, меняющие оттенок значений существительных

Derivational suffixes transforming noun meanings

7

Етістіктен зат есім тудырушы жұрнақтар

ет.зт.туд.ж.

Суффиксы, образующие существительные от глаголов

Derivational suffixes transforming verbs to nouns

8

Сан есімнен сан есім тудырушы жұрнақтар

са.са.туд.ж.

Суффиксы, образующие числительные от числительных

Derivational suffixes transforming numerals to numerals

9

Сан есімнен зат есім тудырушы жұрнақтар

са.зт.туд.ж.

Суффиксы, образующие существительные от числительных

Derivational suffixes transforming numerals to nouns

10

Сан есімнен сын есім тудырушы жұрнақтар

са.сн.туд.ж.

Суффиксы, образующие прилагательные от числительных

Derivational suffixes transforming numerals to adjectives

11

Сан есімнен етістік тудырушы жұрнақтар

са.ет.туд.ж.

Суффиксы, образующие глаголы от числительных

Derivational suffixes transforming numerals to verbs

12

Есімнен сын есім тудырушы жұрнақтар

ес.сн.туд.ж.

Суффиксы, образующие прилагательные от именных частей речи

Derivational suffixes forming adjectives

13

Еліктеуіштен сын есім тудырушы жұрнақтар

ел.сн.туд.ж.

Суффиксы, образующие прилагательные звукоподражетельных слов

Derivational suffixes transforming onomatopoeic words to adjectives

14

Есімнен үстеу тудырушы жұрнақтар

ес.үст.туд.ж.

Суффиксы, образующие наречия от именных частей речи

Derivational suffixes forming adverbs

15

Есімдіктен үстеу тудырушы жұрнақтар

Ес.үст.туд.ж.

Суффиксы, образующие наречия от местоимений

Derivational suffixes forming pronouns to adverbs

16

Етістіктен еліктеуіш тудырушы жұрнақтар

ет.елс.туд.ж.

Суффиксы, образующие звук оподражетельные слова от глаголов

Derivational suffixes transforming verbs to onomatopoeic words

17

Етістіктен есім тудырушы жұрнақтар

ет.ес.туд.ж.

Суффиксы, образующие именные части речи от глаголов

Derivational suffixes transforming verbs

18

Етістіктен сын есім тудырушы жұрнақтар

ет.сн.туд.ж.

Суффиксы, образующие имена прилагательные от глаголов

Derivational suffixes transforming verbs to adjectives

19

Есімнен есім тудырушы жұрнақтар

ес.ес.туд.ж.

Суффиксы, образующие именные части речи от именных частей речи

Derivational suffixes

20

Есімнен еліктеуіш тудырушы жұрнақтар

ес.елс.туд.ж.

Суффиксы, образующие звукоподражетельные слова от именных частей речи

Derivational suffixes forming onomatopoeic words

21

Еліктеуіштен зат есім тудырушы жұрнақтар

елс.зт.туд.ж.

Суффиксы, образующие имена существительные от звукоподражетельных слов

Derivational suffixes transforming onomatopoeic words to nouns

22

Еліктеуіштен бейнелеуіш тудырушы жұрнақтар

елс.бейн.туд.ж.

Суффиксы, образующие образоподражательные слова от звукоподражетельных слов

Derivational suffixes transforming onomatopoeic words to imaginative onomatopoeic words

23

Одағайдан етістік тудырушы жұрнақтар

од.ет.туд.ж.

Суффиксы, образующие глаголы от междометий

Derivational suffixes transforming interjections to verbs

24

Зат есімнен сын есім тудырушы жұрнақтар

зт.сн.туд.ж.

Суффиксы, образующие имена прилагательные от имен существительных

Derivational suffixes transforming nouns to adjectives

25

Сын есімнен сын есім тудырушы жұрнақтар

сн.сн.туд.ж.

Суффиксы, образующие имена прилагательные от имен прилагательных

Derivational suffixes transforming adjectives to adjectives

26

Сын есімнен есім тудырушы жұрнақтар

сн.ес.туд.ж.

Суффиксы, образующие именные части речи от имен прилагательных

Derivational suffixes forming adjectives

27

Үстеуден сын есім тудырушы жұрнақтар

үст.сн.туд.ж.

Суффиксы, образующие именные части речи от наречий

Derivational suffixes transforming adverbs to adjectives

28

Үстеуден зат есім тудырушы жұрнақтар

үст.зт.туд.ж.

Суффиксы, образующие имена существительные от наречий

Derivational suffixes transforming adverbs to nouns

29

Үстеуден етістік тудырушы жұрнақтар

үст.ет.туд.ж.

Суффиксы, образующие глаголы от наречий

Derivational suffixes transforming adverbs to verbs

30

Есімдіктен есімдік тудырушы жұрнақтар

Ес.Ес.туд.ж.

Суффиксы, образующие местоимения от местоимений

Derivational suffixes transforming pronouns to pronouns

31

Сөз түрлендіруші жұрнақтар

сөз.түрл.ж.

Оценочные суффиксы

Evaluation suffixes

32

Үстеу тудыпушы жұрнақтар

үст.туд.ж.

Суффиксы, образующие наречия

Derivational suffixes forming adverbs

33

Еліктеуіштен еліктеуіш тудырушы жұрнақтар

елс.елс.туд.ж.

Суффиксы, образующие звукоподражетельные слова от звукоподражетельных слов

Derivational suffixes transforming onomatopoeic words to onomatopoeic words

34

Бейнелеуіш тудырушы жұрнақтар

бейн.туд.ж.

Суффиксы, образующие звукоподражетельные слова

Derivational suffixes forming imaginative onomatopoeic words

36

Сан есімнен реттік сан есім тудырушы жұрнақтар

са.РСа туд.ж.

Суффиксы, образующие порядковые числительные от имен числительных

Derivational suffixes transforming numerals to ordinal numerals

37

Сан есімнен жинақтық сан есім тудырушы жұрнақтар

са.ЖСа туд.ж.

Суффиксы, образующие собирательные числительные от имен числительных

Derivational suffixes transforming numerals to collective numerals

38

Топтық сан есім тудырушы жұрнақтар

ТСа туд.ж.

Суффиксы, образующие группирующие числительные

Derivational suffixes forming grouping numerals

39

Сан есімнен болжалдық сан есім тудырушы жұрнақтар

са.БСа туд.ж.

Суффиксы, образующие предположительные числительные от имен числительных

Derivational suffixes transforming numerals to predicting numerals

40

Сын есімнен зат есім тудырушы кірме жұрнақтар

сн.зт.туд.кірме жұр.

Заимствованные суффиксы, образующие имена существительные от имен числительных

Derivational borrowed suffixes transforming adjectives to nouns

41

Зат есімнен зат есім тудырушы жұрнақтар

зт.зт.туд.ж.

Суффиксы, образующие имена существительные от имен существительных

Derivational suffixes transforming nouns to nouns

Одағай семантикасы

1

Көңіл-күй одағайлары

к-к.од.

Эмоциональные междометия

Emotional interjections

2

Императивтік ишара одағайлары

и.и.од.

Императивные междометия

Imperative interjections

3

Тұрмыс-салт одағайлары

т.с.од.

Бытовые междометия

Everyday interjections

Етістік семантикасы

1

Салт етістіктер

СЕт.

Непереходные глаголы

Intransitive verbs

2

Сабақты етістіктер

СабЕт.

Переходные глаголы

Transitive verbs

3

Болымды етістіктер

Б-ды ет.

Утвердительные глаголы

Affirmative verbs

4

Болымсыз етістіктер

Б-з ет.

Отрицательные глаголы

Negative verbs

Сын есім семантикасы

1

Сапалық сын есімдер

ССн

Качаственные прилагательные

Qualitative adjectives

2

Қатыстық сын есімдер

ҚСн

Относительные прилагательные

Relative adjectives

Сан есім семантикасы

1

Есептік сан есімдер

ЕСа

Количественные числительные

Cardinal numerals

2

Реттік сан есімдер

РСа

Порядковые числительные

Ordinal numerals

3

Жинақтық сан есімдер

ЖСа

Собирательные числительные

Collective numerals

4

Топтық сан есімдер

ТСа

Группирующие числительные

Grouping numerals

5

Болжалдық сан есімдер

БСа

Предположительные числительные

Predicting numerals

6

Бөлшектік сан есімдер

БөлСа

Дробные числительные

Fractional numerals

7

Сандық ұғымды білдіретін сөздер

Са.ұ.б.с.

Слова, обозначающие числовое понятие

Words denoting a numerical concept

Есімдік семантикасы

1

Жіктеу есімдіктері

ЖікЕс

Личные местоимения

Personal pronouns

2

Сілтеу есімдіктері

СілтЕс

Указательные местоимения

Demonstrative pronouns

3

Сұрау есімдіктері

СұрЕс

Вопросительные местоимения

Interrogative pronouns

4

Өздік есімдіктері

ӨЕс

Возвратные местоимения

Reflexive pronouns

5

Жалпылау есімдіктері

ЖалпЕс

Обобщающие местоимения

Defining pronouns

6

Белгісіздік есімдіктері

БелгЕс

Неопределенные местоимения

Indefinite pronouns

7

Болымсыздық есімдіктері

Б-зЕс

Отрицательные местоимения

Negative pronouns

Үстеу семантикасы

1

Мекен үстеулері

мек.үст.

Наречие места

Adverbs of place

2

Мөлшер үстеуі

мөлш.үст.

Наречие количества и меры

Adverbs of degree

3

Сын-қимыл үстеуі

с.қ.үст.

Наречие образа действия

Adverbs of manner

4

Күшейтпелі үстеулер

күш.үст.

Наречия усиления

Adverbs of degree

5

Мақсат үстеулері

мақс.үст.

Наречие цели

Adverbs of purpose

6

Себеп-салдар үстеулері

с.с.үст.

Наречие причины

Adverbs of reasons

7

Топтау үстеулері

топ.үст.

Группирующие наречия

Grouping adverbs

Еліктеуіш семантикасы

1

Бейнелеуіш сөздер

бейн

Образоподражательные слова

Imaginative onomatopoeic words

Шылау семантикасы

1

Жалғаулық шылаулар

ЖШл

Союзы

Conjuctions

2

Септеулік шылаулар

СШл

Послелоги

Postpositions

3

Демеулік шылаулар

ДШл

Частицы

Particles

4

Ыңғайластық қатынасты білдіретін жалғаулықтар

ЫЖШл.

Соединительные союзы

Connecting particles

5

Қарсылықты қатынасты білдіретін жалғаулықтар

ҚЖШл.

Противительные союзы

Adversative particles

6

Талғаулықты қатынасты білдіретін жалғаулықтар

ТЖШл.

Разъяснительно-разделительные союзы

Explanatory and separating particles

7

Себеп-салдарлық қатынасты білдіретін жалғаулықтар

сССЖШл.

Причинно-следственные союзы

Causal particles

8

Шарттық қатынасты білдіретін жалғаулықтар

ШЖШл.

Условные союзы

Conditional particles

9

Септеулік шылаулар

СШл.

Послелоги

Postpositions

10

Сұраулық демеуліктер

СұрДШл.

Вопросительные частицы

Interrogative particles

11

Күшейткіш демеуліктер

КүшДШл.

Усилительные частицы

Intensifying particles

12

Шектік демеуліктері

ШДШл.

Ограничивающие частицы

Limiting particles

13

Болжалдық демеуліктер

БДШл.

Предположительные частицы

Presumptive particles

14

Нақтылау мәнді демеуліктер

НДШл.

Конкретизирующие частицы

Specifying particles

15

Қомсыну мәнді демеуліктер

ҚомДШл.

Частицы выражающие пренебрежения

Neglect expressing Particles

16

Болымсыздық, салыстыру, қарсы мәнді демеуліктер

Б/з, с,. қ.м.д.шл.

Отрицательные частицы

Negative particles

Зат есімнің семантикасы

1

Адамзат есімдері

Адз

Одушевленные существительные

Animate nouns

2

Ғаламзат есімдері

Ғалз

Неодушевленные существительные

Inanimate nouns

3

Деректі зат есімдер

Дер

Конкретные существительные

Concrete nouns

4

Дерексіз зат есімдер

Дерз

Абстрактные существительные

Abstract nouns

Құрамына қарай

1

Біріккен

Бірік

Слитные

Closed compounds

2

Қосарланған

Қос

Парные

Hyphenated compounds

3

Құранды етістіктер

ҚЕт

Сложные глаголы

Compound verbs

4

Аналитикалық етістіктер

АЕт

Аналитические глаголы

Analytical verbs

5

Тіркескен

Тірк

Словосочетание

Open compounds

6

Қысқарған

Қыс

Сложносокращенные

Abbreviations