Түсінік хат

Риторика — бұл адамдардың өз ойларын анық, айқын және әсерлі түрде жеткізу өнері. Әр адамның риторика саласындағы дағдылары қоғамдық өмірде маңызды рөл атқарады, өйткені ол жеке қарым-қатынас пен кәсіби салада да үлкен ықпал ету мүмкіндігіне ие. Осы бағдарламаны әзірлеудегі мақсат — оқушыларды риториканың негіздерімен таныстырып, оларға сөйлеу мәдениетін, логика мен аргументацияны дамытуда қажетті дағдыларды қалыптастыру. Бағдарлама жалпы 34 сағаттан тұрады және риторика негіздері мен сөйлеу мәдениетін тереңірек түсінуге бағытталған. Бұл бағдарламаның мазмұны арқылы оқушылардың тек сөздік қорын ғана емес, сонымен қатар өз пікірін дәлелдеу, тыңдаушыларды өзіне сендіру қабілетін дамыту көзделеді. Оқушыларға әртүрлі өмірлік жағдайларда сөз сөйлеу дағдыларын қалыптастыру ұсынылады, сондай-ақ риторикалық құралдарды қолдану арқылы олардың коммуникативтік қабілеттерін арттыру мақсаты қойылған.

Бағдарламаның негізгі тақырыптары:

1. Риториканың негіздері және оның қоғамдағы рөлі.

2. Сөйлеу техникасы және тілдің күші.

3. Аргументация мен пікірталас жүргізу әдістері.

4. Қоғамдық сөйлеу мен презентация дағдылары.

5. Әртүрлі аудиторияларға сөйлеу ерекшеліктері.

6. Жазбаша және ауызша сөйлеудің этикалық нормалары.

7. Риторикалық стильдер мен олардың әсері.

Әр сабақта оқушылар теориялық білім алып қана қоймай, практикалық тапсырмалар арқылы риторикалық қабілеттерін жетілдіреді. Олар пікірталастарға қатысады, тұжырымдар мен дәлелдер келтіреді, өз ойларын айқын әрі әсерлі жеткізуді үйренеді. Бағдарлама мектеп оқушыларының тұлғалық дамуына ықпал етіп, олардың өз ойларын еркін, сенімді түрде білдіруге мүмкіндік береді. Сөйлеу мәдениеті мен коммуникация дағдыларының жоғары деңгейде болуы мектеп бітірушілерінің болашақ өміріне әсерін тигізеді, оларды қоғамдық өмірге дайын етеді.

Бағдарламаның мақсаты – оқушыларды риторика саласындағы білімдермен қаруландырып, олардың қоғамдық сөйлеу дағдыларын жақсарту арқылы өз пікірлерін сенімді түрде білдіруге үйрету.

Бұл авторлық бағдарлама риторика пәнінің негіздерімен танысуды және сөйлеу мәдениетін дамытуға арналған. Риторика — бұл сөз өнері, яғни адамдардың бір-бірімен қарым-қатынас жасағанда өз ойларын түсінікті, әсерлі, дәлелді және мәдениетті түрде жеткізу қабілетін қалыптастыру. Бұл дағды қоғамда маңызды орын алады, өйткені әрбір адам күнделікті өмірде, кәсіби қызметте және қоғамдық қатынастарда өзінің пікірін дұрыс және әсерлі түрде білдіруі керек.

Бағдарламаның мақсаты — оқушыларға риторикалық дағдыларды меңгерту, сөйлеудің техникалық әрі эмоционалдық аспектілерін түсіндіру. Оқушылар сөздің қуатын, оның құрылымын, дұрыс сөйлеу мен тыңдауды, дәлелдемелер келтіруді және тыңдаушыны сендіруді үйренеді. Оларға әртүрлі сөйлеу ситуацияларында (пікірталас, конференция, ашық сабақ және т.б.) тиімді сөйлеу әдістерін меңгерту жоспарланған.

Бағдарлама 34 сағаттан тұрады және әрбір сабақ оқушылардың риторикалық қабілеттерін дамытуға бағытталған. Оқушылар теориялық біліммен қатар практикалық тапсырмалар орындап, сөйлеу дағдыларын шыңдайды. Оларға арналған ойындар мен жаттығулар, топтық жұмыстар, риторикалық жағдайларға арналған тапсырмалар арқылы өз ойларын дұрыс жеткізуге үйретіледі.

Бағдарламаның мазмұны:

1. Риториканың тарихы және оның бүгінгі қоғамдағы рөлі.

2. Сөз өнерінің негізгі ережелері және оларды қолдану.

3. Аргументация, дәлелдер келтіру және олардың тиімділігі.

4. Сөйлеу мәнері, дауыс тембрі мен сөздер арқылы әсер ету.

5. Әлеуметтік және мәдени жағдайларға байланысты сөйлеу ерекшеліктері.

6. Пікірталас, презентация және сұхбат жүргізу дағдылары.

7. Жазбаша және ауызша сөйлеудің этикалық нормалары.

8. Психологиялық аспектілер: тыңдаушыны түсіну және өзара байланыс.

Бағдарлама оқушыларды тек ақпарат беру арқылы ғана емес, оларды сөз арқылы әрекет етуге, өз пікірін дұрыс жеткізуге және басқаларды сендіруге үйретеді. Бұл дағдыларды дамыту барысында оқушылар өздерін еркін әрі сенімді сезінеді, сөйлеу мәдениетін меңгеріп, қоғамда өз орнын таба алады.

Бағдарлама нәтижесінде оқушылар риториканың негіздеріне негізделген әдістерді меңгеріп, ойларын жүйелі әрі дәлелді түрде жеткізе алады. Олар түрлі коммуникативтік жағдайларда тиімді сөйлеу дағдыларын дамытады, сондай-ақ қоғамдық өмірде белсенді болуға дағдыланады.

Мақсаты: Риторика курсының негізгі мақсаты — оқушыларға сөйлеу мәдениетін, аргументацияны, пікірталас жүргізу дағдыларын қалыптастыру арқылы олардың сөз өнерін меңгеруін қамтамасыз ету. Сонымен қатар, оқушыларды тиімді және әсерлі түрде өз пікірлерін білдіруге, тыңдаушыларды сендіруге және түрлі қоғамдастықтарда сөйлей білуге үйрету.

Міндеттері:

1. Оқушылардың сөйлеу мәдениетін дамыту және риторикалық дағдыларды қалыптастыру.

2. Аргументацияның негіздерін, дәлелдемелерді тиімді қолдану әдістерін үйрету.

3. Әлеуметтік және мәдени жағдайларға байланысты сөйлеу стильдерін және мәнерін меңгерту.

4. Оқушыларға пікірталас, презентация және сұхбат жүргізу дағдыларын қалыптастыру.

5. Оқушылардың өз ойларын жүйелі әрі айқын түрде жеткізу қабілетін дамыту.

6. Сөйлеу барысында этикалық нормалар мен мәдениетті сақтау.

Бағыты: Курс ауызша және жазбаша сөйлеу дағдыларын дамытуға бағытталған. Оқушылар риториканың теориялық аспектілерін игеріп, практикалық тапсырмаларды орындау арқылы сөйлеу өнерін жақсартады. Сонымен қатар, олар түрлі пікірталастарда, қоғамдық сөйлеулерде және презентацияларда қатысып, өз пікірлерін дәлелдеп, тыңдаушыларға әсер ету тәсілдерін үйренеді.

Өзектілігі: Қазіргі қоғамда тиімді коммуникацияның маңызы артып келеді, әсіресе оқушылар мен жастар арасында сөйлеу мәдениетінің қалыптасуы қоғамның дамуына үлкен әсер етеді. Риторика курсы жастарды сөз мәдениетіне үйретіп қана қоймай, олардың өзін-өзі дамытуына, өз пікірін сенімді түрде жеткізуіне ықпал етеді. Бұл курс мектеп оқушыларына болашақ кәсіби өмірлерінде маңызды дағдыларды қалыптастыруға көмектеседі.

Курс жаңашылдығы: Риторика курсы жаңашылдыққа бағытталған, өйткені ол тек теориялық біліммен шектелмейді, сонымен қатар практикалық тапсырмалар, пікірталастар, ойындар мен жаттығулар арқылы оқушылардың коммуникативтік дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді. Курс барысында жаңа әдіс-тәсілдер мен риторикалық құралдар ұсынылады, олар оқушылардың әлеуметтік және кәсіби ортада тиімді сөйлеуіне ықпал етеді.

Күтілетін нәтиже:

1. Оқушылар риториканың негізгі принциптерін түсініп, сөз өнерінің негіздерін меңгереді.

2. Оқушылар өз пікірлерін дәлелді, жүйелі және айқын түрде жеткізу қабілетін дамытады.

3. Оқушылар түрлі қоғамдық жағдайда сөйлеу дағдыларын меңгеріп, өз пікірлерін сенімді түрде білдіруде тәжірибе алады.

4. Оқушылар пікірталас және презентация сияқты жағдайларда сенімді және мәдениетті түрде сөз сөйлеуге үйренеді.

5. Оқушылардың сөйлеу мәдениеті мен әлеуметтік қатынастарда қолданатын әдіс-тәсілдері жақсарады.

Нормативтік бөлім

1. Риторика дегеніміз не?

• Риториканың не екенін, оның маңыздылығын түсіндіру.

• Ежелгі Греция мен Римдегі риториканың пайда болу тарихы.

• Риториканың мақсаты: сендіру, көңіл көтеру, ақпарат беру.

2. Сөз мәдениеті

• Сөз мәдениетінің негізгі принциптері: дұрыстық, тазалық, дәлдік, мәнерлілік.

• Сөздік қорды байыту жолдары.

• Жағымды және жағымсыз сөздер.

3. Дұрыс сөйлеу дағдылары

• Дұрыс тыныс алу, дауыс ырғағын реттеу.

• Сөздерді дұрыс айту, екпін қою.

• Сөйлемдерді дұрыс құрау.

4. Тыңдай білу өнері

• Тыңдаудың түрлері: белсенді, белсенді емес.

• Тыңдаудың маңыздылығы: түсіну, есте сақтау, диалог орнату.

• Тыңдау кезіндегі кедергілер және оларды жою жолдары.

5. Дауыс ырғағы және мәнерлі оқу

• Дауыс ырғағының маңыздылығы: сөздің мағынасын жеткізу, эмоцияны білдіру.

• Мәнерлі оқудың негізгі принциптері.

• Мәтінді дауыс ырғағымен оқу жаттығулары.

6. Дәлелді сөйлеу

• Дәлелдің түрлері: фактілер, мысалдар, сарапшы пікірлері.

• Дәлелді сөйлеудің құрылымы: тезис, дәлелдер, қорытынды.

• Дәлелді сөйлеу жаттығулары.

7. Жанрлар: әңгіме, баяндама, пікірталас

• Әр жанрдың ерекшеліктері мен мақсаттары.

• Әңгіме, баяндама, пікірталас құрылымы.

• Әр жанрда сөйлеу жаттығулары.

8. Көпшілік алдында сөйлеу

• Көпшілік алдында сөйлеудің маңыздылығы.

• Қорқынышты жеңу жолдары.

• Көпшілік алдында сөйлеу кезіндегі дене тілі.

9. Мәтінмен жұмыс

• Мәтіннің түрлері: көркем, ғылыми, публицистикалық.

• Мәтінмен жұмыс істеу дағдылары: оқу, түсіну, талдау, қорытындылау.

• Мәтінмен жұмыс жаттығулары.

10. Шешендік өнер негіздері

• Шешендік өнердің негізгі принциптері.

• Шешеннің сөйлеу мәнері.

• Шешендік өнер жаттығулары.

11. Дебат мәдениеті

• Дебаттың ережелері мен құрылымы.

• Дебатқа қатысу дағдылары.

• Дебат жаттығулары.

12. Әңгімелесу және сұхбат жүргізу

• Әңгімелесудің түрлері: достық, іскерлік.

• Сұхбат жүргізу дағдылары: сұрақ қою, жауап беру.

• Әңгімелесу және сұхбат жүргізу жаттығулары.

13. Өлең оқу шеберлігі

• Өлеңнің ерекшеліктері мен жанрлары.

• Өлеңді мәнерлеп оқу дағдылары.

• Өлең оқу жаттығулары.

14. Қате сөйлеуді түзету

• Қате сөйлеудің түрлері: грамматикалық, лексикалық, стилистикалық.

• Қателерді табу және түзету жолдары.

• Қателерді түзету жаттығулары.

15. Қысқа және ұзақ сөйлеу түрлері

• Қысқа сөйлеудің ерекшеліктері: нақтылық, қысқалық.

• Ұзақ сөйлеудің ерекшеліктері: толықтық, жүйелілік.

• Қысқа және ұзақ сөйлеу жаттығулары.

16. Импровизация және экспромт сөйлеу

• Импровизация мен экспромттың ерекшеліктері.

• Импровизация және экспромт сөйлеу дағдылары.

• Импровизация және экспромт сөйлеу жаттығулары.

17. Көркем сөйлеу

• Көркем сөйлеудің құралдары: теңеу, эпитет, метафора.

• Көркем сөйлеу дағдылары.

• Көркем сөйлеу жаттығулары.

18. Жарнама мәтінін құрастыру

• Жарнама мәтінінің ерекшеліктері мен мақсаттары.

• Жарнама мәтінін құрастыру дағдылары.

• Жарнама мәтінін құрастыру жаттығулары.

19. Сөздік қорды дамыту

• Сөздік қорды дамыту жолдары: кітап оқу, сөздік қолдану, жаңа сөздер жаттау.

• Сөздік қорды дамыту жаттығулары.

20. Пікірталас ережелері

• Пікірталастың ережелері мен құрылымы.

• Пікірталасқа қатысу дағдылары.

• Пікірталас жаттығулары.

21. Тележүргізушілік дағдылары

• Тележүргізушінің сөйлеу мәнері мен дағдылары.

• Тележүргізушілік жаттығулары.

22. Мәтіннен негізгі ойды табу

• Мәтіннің негізгі ойын табу дағдылары.

• Мәтіннен негізгі ойды табу жаттығулары.

23. Күнделікті қарым-қатынас

• Күнделікті қарым-қатынастың түрлері: достық, іскерлік, отбасылық.

• Күнделікті қарым-қатынас дағдылары.

24. Әзіл мен тапқырлық

• Әзіл мен тапқырлықтың маңыздылығы.

• Әзіл мен тапқырлық дағдылары.

• Әзіл мен тапқырлық жаттығулары.

25. Жаттығу: Сөйлеу техникасын дамыту

Интонацияның маңыздылығы: сөздің мағынасын жеткізу, эмоцияны білдіру.

• Интонация жаттығулары.

26. -34 Сұхбат жүргізу және оны тиімді пайдалану