Дидактикалық ойындар

«Дыбыстар жұмбағы» ойынын барлық сыныптарда ойнатуға болады. Бұл ойын сөздік қорларын дамытады, дыбыстарды дұрыс табуға, айтуға үйретеді. Мысалы, кез келген тақырыпты қайталаған кезде ойнатуға болады. Оқушылар жиі қолданылатын сөздік қордан сөздер табуы тиіс. Сөздік жұмбақты өздері құрау керек.

«Мектеп» тақырыбын қайталаған кезде: қаламда бар, өшіргіште жоқ, қарындашта бар, сызғышта жоқ. Бұл қай әріп – Қ.

«Достасқан буындар». Қатар отырған оқушылар ауызша орындайды. Орындау тәртібі бойынша бірінші оқушы «қа» буынын айтса, екінші келесі буынын тауып сөз құрауы керек.

«Орамал тастау» қазақтың ұлттық ойыны. Бұл ойынның шарты: сыныптағы қатар бойынша балалар 2 топқа бөлінеді. 2 топ арасы он адымдай белгіленген. Екі сызықтың бойына қарама-қарсы қатарға тұрады. Ойын жүргізуші қолындағы орамалын 1-ші топтың өз жағындағы шеткі ойыншыға береді. Ол өзінің қарсыласының біреуіне тастайды да «қала» - деп дауыстайды, ол қағып алып «шық» - дейді немесе «ны», «ға», «ның» - дейді. Сонда «қалашық», «қаланы», «қалаға», «қаланың» тағы басқа сөздер шығады. Айтылған сөзге қосымша жалғау керек,

24

мысалы: «ойын» - деп дауыстаса – «рйыншық», «ойынды», «ойындар» т.б. орамалды қағып алған ойыншы түбір сөзге қосымша жалғап немесе уақытында тауып айтылмай қалса, онда ортаға шығып өнер көрсетеді.

«Мұғалім қай жерде қателесті?» ойыны. Бұл ойынның шарты: мұғалім тақтаға бірнеше жұрнақ жазады, ал сендер жұрнақ болмай тұрған сөздерді табасыңдар. Мысалы: жұмысшы, жазғы т.б. Мұғалім енді тақтаға бірнеше жалғау жазады, ал сендер жалғау болмай тұрған сөзді табасыңдар.

«Сақина салу» қазақтың ұлттық ойыны. Бір оқушының алдына сақина қоямыз да, «май» - деп дауыстаймыз. Сақинаны алған оқушы «мыл», «шам» - деп дауыстайды. Сонымен «маймыл», «майшам», «майда» сөздері шығады. Айтылған бір буынға, екінші буын жалғау керек. Мысалы: мы-сық, ма-са, ал-ма, жү-зім.

«Қоржынды кім тез шешеді?» ойыны. Үш қатар болса (немесе 3 топ) үш қоржын дайындайсыз. Әр қоржында аударма жұмысы, сөз тіркесін құру, буынға бөлу, модульға сәйкес грамматикалық тапсырма, мәнерлеп оқу, диалог болады. Қай топ тез дайындалып, дұрыс айтып шығады (7-10 минут)№ бұл ойынды мұғалім белгілі бір модуль бойынша оқушының қандай деңгейде меңгергенін тексере алады.

25

«Адаскан айлар» ойыны. Төрт қорап дайындайсыз. Әр қорап сыртында жыл мезгіліне сай сурет болады, ай аттарын ауыстырып саласыз, оқушы әр айды жыл мезгіліне сай тауып салады. Бұл ойынды уақытпен ойнатуға болады. Ойын оқушының тез оқу, қимылдау дағдысын қалыптастырады. Мұғалім оқушының ай аттарын, жыл мезгілін есінде қалай сақтағанын бағалайды.

«Ұйқасын тап!» ойыны.

Іші тоған шәрбат,

Дәмі қандай әйбат,

Үзесің бірден жүзін,

Оның аты - .... (жүзім)

Сырты қандай қатты,

Дәні сондай тәтті,

Шағып қара таңдап,

Оның аты - .... (жаңғақ)

Құйрығы он қарыс,

Бұл – айбатты .... (жолбарыс)

«Жаңылдырсаң да жаңылмаймын!» ойыны. Мақал – мәтелдерге қажетті сын есімдерді қой.

1. Әдепті бала, .... бала. (арлы)

Әдепсіз бала, .... бала. (сорлы)

2. .... ерге нұр жауар. (талапты)

3. Игі істер өлмейді,

.... ойлар өшпейді. (ізгі)

26

4. Отан оттан да .... (ыстық)

5. Жалқаулық - .... ауру. (жаман)

«Жалғасын тап» ойыны.

1. Әке – .... .(асқар тау)

Ана – бауырындағы бұлақ, .... (бала – жағасындағы құрақ)

2. Әдепті бала - .... (ата-анасын мақтатар)

Әдепсіз бала - .... (ата-анасын қақсатар)

«Сиқырлы әріптер» ойыны. Оқушылар текшені лақтырады, түскен әріпке қаланың атауын айтып береді.

«Сиқырлы кебеже» ойыны. Ойынның шарты: оқушылар тақырып бойынша сұрақтар жазып, кебежеге салады, кебежедегі сұрақтар араластырылады. Оқушылар бір-бірінің сұрақтарына жауап береді. Білімдер жетонмен бағаланады.

«Көкпар» ойыны. Ойынның шарты: сендердің алдарыңда конверт жатыр. Бөлек сөздерден туған жер туралы мқал-мәтел құрастырыңдар.

1. Жері байдың – елі бай.

2. Көлдің көркі – құрақ,

Таудың көркі – бұлақ.

3. Отан оттан да ыстық.

27

«Кім жылдам?» ойыны. Шашыраңқы сөздерден сөйлем құру.

1. Бейнеленген, қанатты, жағында, екі, елтаңбаның, пырақтар. (Елтаңбаның екі жағында қанатты пырақтар бейнеленген).

2. Біздің, білдіреді, шаңырақ, біртұтастығын, Отанымыздың. (Шаңырақ біздің Отанымыздың біртұтастығын білдіреді).

«Үстел үстіндегі карта» ойыны. Теріс қаратып жайып қою керек. Кез-келген суретті бір бала алып, мәтін құрайды. Ойынды екінші топ балалары жалғастырады.

«Жоғалған буын» ойыны бойынша жасырынған буынды табу керек.

КӨР

өр Ө

бө Ө

«Буынды қос» ойыны.

үй ЖҮ

«Аукцион» ойыны. Мұғалім әр суретке аукцион өткізеді.

1 сурет – жүйрік ат

2 сурет – қыран бүркіт

3 сурет – мылтық

4 сурет – қақпан

28

Сөйлемді дұрыс құрастырған оқушы суретті алады.

Сөздер: қазына, қыран бүркіт, ұғым, мылтық, ау, серт.

Адамның білімі – оның қазынасы.

Менің қыран бүркітім бар.

Атам мылтық сатып алды.

Сертіңе берік бол.

Ырысың мол болсын.

«Теңге алу» ойыны. Өте қызықты, жігітті сынайтын ойындардың бірі. Белгіленген ара қашықтықта үш-төрт жерге шүберек оралып күміс немесе теңге тасталынады. Шабандоздар кезек алып тізбекке тұрады. Олар келген кезектерімен осы ара қашықтықта шауып келе жатып ат үстінен еңкейе отырып, жолындағы түйілген орамалды алу керек. Осы кезде аттың басын тартып тоқтауға болмайды. Атты тоқтатып барып алынған шүберек есептелінбейді. Ойынды қызықтыру үшін көрермендер күміс немесе теңгені бірнеше рет қайталап тігеді. Жердегі шүберекті алған шабандоз оның ішіндегісін өзіне қалдырады. Ойын осылайша жалғаса береді.